Гиалурон қышқылы

Гиалурон қ ышқ ылы – жасушаралық заттың ең ү лкен гликозамингликаны, оның молекулалық массы 10⁵–10⁷ Да. Гиалурон қ ышқ ылы глюкурон қ ышқ ылы жә не N-ацетилглюкозаминнен қ ұ ралады. Ә рбір дисахаридте теріс зарядталғ ан карбоксильдік топ болады, ал мономерде гиалурон қ ышқ ылы кө п болатындық тан ол полианиондық болып табылады. Гиалурон қ ышқ ылы (барлық гликозаминогликандар тә різдес) Na⁺ жә не Са²⁺ ионын байланыстыруғ а қ абілетті. Бұ л жасушаралық заттың су-тұ з алмасуының реттелуіне қ атысатынын айқ ындайды.

Хондроитин-4-сульфат, Хондроитин-6-сульфат – қ ұ рылыс бірдей, бір-бірінен қ ұ рамындағ ы сульфат тобының орналасуымен ерекшеленеді.Бір полисахаридтік тізбек жіне 40 дисахаридтік тізбегі болады.

Кератансульфат-қ айталанатын дисахаридтік байланыстан баска, L-фруктоза, D-манноза жә не сиал қ ышқ ылы бар.

Дерматансульфат-L- идурон қ ышқ ылы мен N-ацетилгликозамин-ң -сульфат шеміршек пен омырткааралык дискілерде болады

Гепарин-қ ан ұ юғ а қ арсы жү йенің маң ызды компоненті, мес жасушаларында синтезделеді жә не гранулаларда сақ талады.

Вариант

1блок1)Протеин С жү йесі параферменттердің жұ мысын бақ ылайды. Протеин С – бұ л гликопротеин, қ ұ рамында карбоксиглутамин қ ышқ ылы болады, оның синтезі К витаминіне тә уелді. Қ анда профермент тү рінде болады, тромбинмен активтеледі. Активті протеин С фV жә не фVIII-ді шектеулі протеолиз жолымен фVa жә не фVIIIa –ғ а айналдырады. Қ ан плазмасында протеин С –ның эндогендік ингибиторы бар.С жə не Sпротеиндерінің тұ қ ым қ уалаушылық жетімсіздігі, VIIIa жə не Va факторлары белсенділігің жойылу жылдамдығ ын тө мендетеді жə не тромбоз ауруын туғ ызады.

2)Тромбин-7трансмембраналық домендері бар интегралды нə руыз болатын, арнайы рецепторлармен ə рекеттеседі.Тромбин рецепторды тромбоциттердің плазмалық мембранасындағ ы беткейлік қ абаттағ ы N -ұ шынан пептидті бө ліп шектелген протеолиз арқ ылы белсендіреді.Соғ ан орай, тромбин басқ а белсендірушілерге қ арағ анда катализдік ə сер етіп, тромбиннің бір молекуласы бірнеше рецепторларды белсендіре алады.Сигналдың жеткізілуі, инозитолфосфатты жү йе арқ ылы іске асады, нə тижесінде томбоциттерде Са2+ концентрациясы концентрациясы артады жə не С протеинкиназасы белсенді кү йге кө шеді.Тү зілген кальмодулин-4 Са2+-миозинкиназа комплексі миозинді фосфорлайды, ал оның актинмен ə рекеттесуі тромбоциттер пішінің ө згертіп, олардың адгезиясын ж/еагрегациясын туғ ызады.Одан басқ а С протеинкиназасы тромбоциттердің нə руызы плекстринді фосфорлайды.Фосфорланғ ан плекстрин тромбоциттер агрегациясы мен адгезиясының екіншілік индукторын " босату реакциясын" туғ ызады.

2 блок1)Дә некер ұ лпасының қ ызметі Қ ұ рылымдық қ ызмет.Ұ лпаның тұ рақ ты ө ткізгіштігін қ амтамассыз ету.Су-тұ з тепе-тең дігін қ амтамассыз ету.Ағ заның иммундық қ орғ анысына қ атысу

Дә некер ұ лпасының қ ұ рамы мен қ ұ рылысы: Дә некер ұ лпасын бө леді: жасушаралық (негізгі) затқ а, жасушалық элементтерге, талшық тық қ ұ рылымдарғ а (коллагендік талшық тар). Ерекшелігі: жасушаралық зат жасушалық элементтермен салыстырғ анда біршама кө п. жасушаралық матрикстің негізгі компоненттері берілген: мық ты коллагендер, торлы адгезивті протеинтар жә не негізгі зат, протеогликандар.Жасушаралық матрикс ә ртү рлі қ ызметтерді атқ арады. Ол жасушалар арасындағ ы механикалық жанасуларды қ аматамассыз етеді, механикалық мық ты қ ұ рылымдарды тү зеді, мысалы сү йек, шеміршек, сің ір жә не буындарды, сү зілдіретін мембрананың негізін қ ұ райды (бү йректерде), жасушалар мен ұ лпаларды бір бірінен изоляциялайды (буындардың бір бірімен салыстырмалы сырғ уын, жасушалардың бір бірімен салыстырмалы жылжуын қ амитамассыз етеді), жасушалардың миграциясының жолын қ алыптастырады (эмбрионалдық даму кезең інде соның бойымен жасушалар жылжиды). Коллагендер - жіптерді, фибриллаларды, торларды жә не байламдарды тү зеді. Коллагендерге тә н қ асиеттер — жыртылуғ а қ арсы мық тылық жә не иілгіштік. Осығ ан ұ қ сас қ асиеттерді кө рсететін эластикалық протеин эластин болып табылады. Адгезивтік протеинтар -Ең маң ызды ө кілдеріне ламинин жә не фибронектин жатқ ызылады. Фибронектиндер молекулалары ұ қ сас полипептидтік тізбектегі бір бірімен дисульфидтік байланыспен жалғ асқ ан димер (250 кДа) болып табылады. Суббірліктер жасуша рецепторларымен, коллагендермен, фибринмен, протеогликандармен байланысуғ а қ абілетті ә ртү рлі домендерге бө лінеді. Фибронектиннің қ ұ рылысының мұ ндай ерекшеліктері оларғ а «молекулалық желім» қ асиетін береді. Протеогликандар - толық тырғ ыштар қ ызметін атқ арады (негізгі зат). Полярлы қ асиетіне жә не кү шті теріс зарядына байланысты олар катиондарды жә не судың негізгі бө ліктері ретінде байланыстырады. Протеогликандар қ ұ рамында болатын полисахаридтер - ацетилденген аминоқ анттар, олар - гликозаминогликандарғ а (ГАГ) жатқ ызылады. Жасушада протеогликандар гиалурон қ ышқ ылымен байланысқ ан. Соның нә тижесінде кү рделі, молекуладан жоғ ары комплекс тү зіледі. Оның қ ұ рамына кіреді: гиалурон қ ышқ ылы, ерекше байланыстырушы протеинтар, сонымен бірге протеогликандар. Протеогликандар қ ұ рамындағ ы ГАГ-тың мық ты тізбектері макромолекулалық торлы қ ұ рылымдарды тү зеді. Олардың мұ ндай химиялық қ ұ рылысы ә ртү рлі заттар мен метаболиттердің тасымалдануында белгілі бір саң ылаулары бар молекулалық елеуіш қ ызметін атқ арады. Саң ылаулардың ө лшемдері ГАГ тү рлері арқ ылы айқ ындалады жә не қ андай да бір ұ лпағ а байланысты. Гликозаминогликандар (ГАГ) – бұ л мономерлері ә ртү рлі дисахаридтік бірлік болатын гетерополисахаридтер (гетерополимерлер). Қ ұ рамындағ ы мономерлердің қ ұ рылысы бойынша гликозаминогликандардың 7 типі кездеседі: -1. Гиалурон қ ышқ ылы; -2. Хондроитин-4-сульфат; -3. Хондроитин-6-сульфат; -4. Дерматансульфат; -5. Кератансульфат; -6. Гепарансульфат; -7. Гепарин.

блок 3)Паратгормон (ПТГ) алғ ызат — препрогормон, қ ұ рамы 115 аминоқ ышқ ыл қ алдығ ынан тұ рады, тү рінде синтезделеді.Гормонның ыдырау жылдамдығ ы кальций иондарының тө мен концентрациясы кезінде тө мендейді жә не егер кальций ионының концентрациясы жоғ ары болса жоғ арлайды. ПТГ нысана-мү шесі сү йек пен бү йректер, сонымен бірге ішектер болып табылады. Бү йректер мен сү йек жасушаларында паратгормонмен ә серлесетін спецификалық рецепторлар шоғ ырланғ ан, соның нә тижесінде аденилатциклазамен байланысты механизмдер каскады инициацияланады. ПТГ жасушасыртылық сұ йық тық тағ ы кальций ионының қ алыпты дең гейін сү йектерге тікелей ә сер ету арқ ылы да (аденилатциклазаны активтендіру остеокластардың метаболиттік активтілігін стимулдейді, нә тижесінде сү йектерден Са2+ -тің мобилизациясы жү реді жә не фосфаттардың қ ан мен бү йректерге бү йректердің дисталбдық каналшалары арқ ылы тү суін стимулдейді) жә не аралық ә сер арқ ылы (кальцитриолдың синтезін стимульдеу арқ ылы) ішектердің шырышты қ абатына ә сер етіп, бұ л жағ дайда Са2+ ішектерден тиімді сің ірілуін жоғ арлату арқ ылы. ПТГ бү йректерде фосфаттардың реабсорбциясын тө мендетеді.Кальцитриол, басқ а да стероидтық гормондар тә різдес холестериннен синтезделеді. Кальциферролдың тікелей алғ ызаты холекальциферол (витамин D3) болып табылады. Кальцитриолдың тү зілуі бауырда басталды жә не бү йректерде аяқ талады. Бауырда холекальциферол 25-ші кө міртегі атомы бойынша гидроксилденеді де 25-гидроксихолекальциферол тү зіледі.Бү йректерде ө тетін гидроксилдену жылдамдық ты шектеуші стадия болып табылады. Кальцитонин — полипептид, 32 аминоқ ышқ ыл қ алдық тарынан тұ рады жә не бір дисульфидтік байланыспен қ осылғ ан. Гормон қ алқ анша безінің парафолликулярлы К-жасушаларымен секреттеледі немесе қ алқ анша маң ы безінің С-жасушаларымен жоғ ары молекулалы алғ ы-протеин ретінде синтезделеді. Кальцитонин секрециясы Са2+ концентрациясы жоғ арлағ анда ұ лғ аяды жә не қ анда кальций ионы концентрациясы тө мендегенде баяулайды. Кальцитонин сү йектерден Са2+-тің бө лінуін ингибирлейді жә не бү йректер арқ ылы зә рмен экскрециялануын стимулдейді.

1блок. 5-нуска

1.схема

2) Кдн уюдын прокоагулянтты жолы жене фибриногеншц фибринге айналуы кдн ую факторлары-

ныц белсещцршуь -> Кан ую факторларынын белсендылыгы; > — кан ую факторларынын он кайтымды байланыс принципы бойынша белсендыршылуы; — ферменттык комплекстердын мембраналык, фосфолипидтык компоненты. Наруыз-белсендырушылер коршауга алынган. 1, 2 —VIIа-Ұ Ф-Са²⁺ мембраналык, комплексынын VIIа факторы IX жене X факторларды белсещцреды. 3 — IХа-VIII-Са²⁺ мембраналык, комплексынын IХа факторы X факторды белсендыреды; 4, 5—Ха-Vа- Са²⁺ мембраналык, комплексынын Ха факторы протромбинды (IIa фактор) тромбинге (IIа факторга жене VII факторды белсенд1ред1; 6—10 — тромбин (IIа факторы) ер1мейтш фибриногенды еритын фибринге айналдырады, VII, VIII, V жене XIII факторларын активтейды

1) Кальции иондары кан уюдын барлык 3фазасына катысады: Протромбиназанын активтенуыне(1фаза), Протромбиннын тромбинге айналуында(2фаза), жане фибриногеннын фибринге айналуында(3фаза). Кальции гепаринды байланыстыруга кабылетты, сонын асерынен кану ю жылдамдайды. Кальции болмаса тромбоциттер агрегациясы бузылады. Кальции иондары фибринолизды ингибирлейды

2 блок

1)Коллаген жасуша аралық матрикстың негізгі қ ұ рылымдык наруызы. Оргның барлык наруызынын 25-33процентын курайды. Коллаген полиморфты наруыз. Онын 19типы белгылы. Ушыншылык спираль тузетын альфа тизбектин нускалары 19дан да коп. II жане III типтегы коллагендербир типты альфа тизбектен турады. I жанеIV типты коллагендер гетеротримерлер жане лоар екы турлы альфа тизбектен тузылген. Ақ уыздардың қ ұ рылысы ө те кү рделі. Ақ уыз молекуласы қ ұ рылымын: бірінші реттік, екінші реттік, ү шінші реттік жә не тө ртінші реттік деп бө ліп қ арастырады.

Полипептидтік тізбектегі аминқ ышқ ылдары қ алдық тарының қ атаң тә ртіппен бірінен кейін бірінің орналасуын бірініші реттік қ ұ рылым анық тайды. Ақ уызды қ ұ райтын жү здеген, мың дағ ан, миллиондағ ан а-аминқ ышқ ылдарының қ алдық тары ө зара пептидтік байланыс (— CO — NH —) арқ ылы жалғ асады

Ақ уыздардың кө бінің кең істікте спираль тә різді оратылуы екінші реттік қ ұ рылым деп аталады. Бұ л қ ұ рылым, негізінен, спираль оралымдарында орналасқ ан — CO...HN— арасындағ ы сутектік байланыстар арқ ылы іске асады.

Ақ уыздық оралма тектес молекуласы биологиялық процестердің ә серінен, молекула арасындағ ы сутектік байланыс, —S—S— дисульфид кө піршесі, кү рделі эфирлік кө пірше жә не бү йір тізбектегі анион мен катиондар арасындағ ы иондық байланыстар арқ ылы ө зара байланысады да, ө те кү рделі ү шінші реттік қ ұ рылым тү зіледі. Бұ л кезде оралма қ ұ ндақ талып, шумақ қ а айналады

Ал ақ уыз молекуласы екі жә не одан да кө п полипепидік тізбектен қ ұ ралса, онда тө ртінші реттік қ ұ рылым тү зіледі. Тө ртінші реттік қ ұ рылым — кейбір ақ уыздарда бірнеше полипептидтік тізбектердің бір-бірімен кү рделі кешенді комплекстерге бірігуі.

2)Колагеннын синтезы жане жиктелуы жасушада басталып, жасушааралык матриксте аякталатын курделы, коп кезенды процесс. Колагеннын синтезы мен жетилуы трансляция биткеннен кейынгы биркатар озгеристерден турады.

*пролин жане лизиннын гидроксипролин жане гидроксилизин тузе гидроксилденуы

*гидроксилизиннын гликолизденуы

*шектелген протеолиз – сигналды пептидтын тузылуы, жане N жане C сонындагы пропептидтердын протеолизы

*уштык спиральдын тузылуы

3блок

2) Паратгормон, кальцитриол, кальцитонин

3) *Паратгормон 84 амин кышкылы калдыгынан туратын бир тизбектык полипептид. Ол калканша маны безынде синтезделеды.Онын болынуы кан плазмасындагы кальции иондарына тауелды: гормон кандагы кальции концентрациясынын томендеуыне жауап ретинде болынеды.

Механизмы: 1.буйрек суйек улпаларынын мембранасындагы рецепторлармен байланысады, аденилатциклазаны белсендыреды.2.жасуша ишинде цАМФ молекуласынын концентр.артады.3.кальции иондары арнайы гендер транскрипциясын удетушы ерекше наруыздарды фосфорландыратын киназаны белсендыреды.4.силтилы фосфотаза, коллагеназа ферменттерынын тузылуы жылдамдайды.5. Са жане фосфаттар суйектен жасушадан тыс суйыктыкка отеды.

*Кальцитриол

Холестерол кальцитриол синтезынын бастапкы заты. Териде 7-дегидрохолестерол ферментынын КАТЫСУЫНСЫЗ холекальциферолга айналады.Бауырда 25-гидроксилаза холекальциферолды кальцидиолга айналдырады. Буйректерде кальцитриолдын тузылуын 1альфа гидроксилаза ферменты катализдейды.

Механизмы ол ащы ишекке, буйректерге асер етеды. 1жасушаишилик рецептормен байланысады.2гормонрецепторлык комплекс тузеды.3.хроматинмен арекеттесып курылымдык гендердын транскрипциясын удетеды.Натижесынде кальцитриол асерын жеткызетын акуыздар синтезделеды.Мысалы олар ишектен Са мен фосфаттын жаксы синирылуын камтамасыз етеды.

*кальцитонин- бир дисульфидтык байланысы бар, 32 амин кышкылы калдыгынан туратын полипептид.Гормон калканша безынын парафоликулярлы К-жасушаларында синтезделеды.Немесе калканша маны безынын С-жасушаларында тузыледы. Кальцитонин болынуы кандагы Са концентрациясы жогарылаганда артады, томендегенде азаяды. Са болынуын тежейды.

2 блок 2-нуска
1) Данекер ұ лпаның қ ұ рылысы -жасушааралық зат, жасушалық элемент, талшық тық қ ұ рылымнан тұ рады. Жасушаарлық заттың негізгі компоненттері- мық ты коллогендер, торлы адгезивті белок, жә не протеогликандар. Негізгі қ ызметі- механикалық жанасу, мех/ лық қ ұ рылым тү зу, жасуша меграциясы жолын қ алыптастырады. Каллагендер -жіптерді, фибриллаларды, торларды, баиламдарды тү зеді.Коллогеннің қ ызметі- жыртылуғ а қ арсы мық тылық, иілгіштік.
Адгезивтік белок - фибронектин, ламинин. Адгезивтік белоктың қ ызметі- матрикске жасушаның бекітілуін қ амтам/з етеді. молекулалық желім қ асиетін береді.
Протеогликандар - қ ұ рамы белок, кө мірсу жә нне формасы ершікке ұ қ сас. Потеогликандарғ а ГАГ жатқ ызылады. Қ ызмет-толық тырғ ыш қ ызмет, Деформацияғ а тү сетін анатомиялық қ ұ рылымдардың қ ұ рамында болады.

2) Глюкозамингликандар- тү зу сызық тық, теріс зарядталғ ан гетерополисохаридтер. Бұ лар сілемеи қ ұ рамында болып, оларғ а тұ тқ ырлық маилағ ыш қ асиет береді, осы қ асиетінің болуы глюкозамингликандардың судың кө п мө лшерін баиланыстыра алатын қ асиеті нә тижесінде жасушааралық зат желім тә різді қ асиетке ие болады. Глюкозамингликандар мен протеогликандар жасушааралық матрикстің маң ызды компонеттері. Олар жасушааралық ә рекеттесулерде, жасушалардың, мү шелердің пішіндерінің қ алыптасуына жә не сол кү иде сақ талуына жә не ұ лпалар қ аң қ асының тү зілуіне қ атысады. Глюкозамингликандар ұ зын тармақ талмағ ан гетерополисахариддет тізбегі, олар қ аиталанатын дисахаридттерден тұ рады, бұ л дисахаридтің бір мономері гексурон қ ышқ ылы, екінші мономері аминоқ анттардың туындылары. Глюкозамингликандардың негізгі 6 тү рі бар.
Гиалурон қ ышқ ылы - мү шелерде жә не ұ лпаларда кездеседі, шеміршекте нә руызбен баиланысып протеогликанды агрегаттар тү зуге қ атысады.Гиалурон қ ышқ ылы буын сұ иығ ы қ ұ рамында болып, буын беткеилері маилағ ыш заттың рө лін атқ арып олардың бір-біріне қ ажап тастауына кедергі жасаиды.
Хондроитинсульфаттар- олар шеміршекте, теріде, сің ірде, буындарда, кө здің мү иізді қ абаттарында кездеседі. Агреканның маң ызды компоненті. 2 тү рі блады хондриотин-4 жә не 6-сульфат.
Кератансульфаттар - гетерогенді глюкозамингликандар. Iкератансульфаттар кө здің мү иізді қ абатында болады жә не L-фукоза, D-манноза жә не сиал қ ышқ ылы болады. IIКератансульфат шеміршекте, сү иекте, омыртқ ааралық дискалардва болады.
Дерматансульфат -жануарлар ұ лпасында кө бінесе теріде, қ ан тамырларында, жү рек клапындарында кездеседі.
Гепарин -қ ан ұ юғ а қ арсы жү иенің маң ызды компоненті. Ол мес жасушаларында синтезделеді жә не осы жасушалар ішіндегі гранулаларда сақ талады. кө біне ө кпеде, бауырда, теріде кездеседі.
Гепаринсульфат - ол базальды мембрананың протеогликандары қ ұ рамына кіред ә не жасуша беткеиінің тұ рақ ты компоненті.

1 Блоок
1) 2O + NADPH ---- 2O^-₂+ NADPH ⁺ + H⁺
Cупероксиддисмутаза ферментінің қ атысыуымен сутектің асқ ын тотығ ына аиналады.
O^- ₂+ O^- ₂ + 2H⁺-----H₂O₂ + O₂

2) Бұ л ферменнтік комплекстің бір генінің ақ ауы кезінде баикалып созылмалы гранулематозғ а ә келеді, Фермент ақ ауы болғ андық тан, аурулардың фагоциттері супероксид анионды, жә не сутектің асқ ын тотығ ын тү зе алмаиды, нә тижесінде бактериялардың, зең дердің фагоциттенген жасушаларын бұ за алмаиды.

3 блок
Минералдену ү дерісі негізгі екі этаптан тұ рады.

_ 1.Этап 1. Остеобластар коллагеннің бірінші тү рін синтездейді, олар паратгормон рецепторларымен жабдық талғ ан, олардың негізгі қ ызметі органикалық остеоидты қ алыптастыру жә не оны минералдендіру. Минералдендіру ү дерісіне остеобластардың коллаген емес кальций-байланыстырушы протеиндері де қ атысады. Оларғ а остеокальцин жә не матрикстік протеиндер қ атысады. Минеральдену ү дерісіне коллагендік емес кальцийбайланыстырушы протеин – карбоксилқ ұ рамды протеиндер де қ атысады. Екі протеиннің де карбоксиглютаминденуі К витаминіне тә уелді болады. Остеокальцин сү йек жә не тіс ү шін уникальді жә не оның қ андағ ы дең гейі остеогенез жылдамдығ ын байқ атады. Кальций (магний) бекітушілері – остеонектин, остеопонтин, тромбоспондин арқ ылы паралельді тү рде коллагендік матрицағ а бекітіледі. Этап 2 - минералдену аймағ ында тотығ у ү дерістері кү шейеді, гликоген ыдырайды, одан бө лінген глюкозадан қ ажетті мө лшердегі АТФ синтезделеді. Мұ нан басқ а, остеобластарда аморфты кальций фосфаты синтезіне қ ажетті цитраттың мө лшері жоғ арлайды. Бір мезгілде остеобластардың лизосомаларынан қ ышқ ылдық гидролазалар бө лінеді, олар органикалық компоненттің протеиндері ә серлеседі жә не фосфаттармен байланысқ ан аммоний мен гидроксид иондардың тү зілуіне ә келеді. Осылай кристалдену ядролары қ алыптасады. Протеиндік-кө мірсулық комплекспен байланысқ ан кальций жә не фосфор иондары ерігіш қ алыпқ а ауысады жә не гидроксилапатит кристаллдарын қ алыптастырады. Ө су барысында гидроксилапатит кристаллдары протеогликандарды жә не суды да ығ ыстырып шығ арады жә не оның дә режесі практикада толық сусызданғ ан тығ ыз ұ лпа болады. Остеобластар ө здерін остеоидтармен қ оршап остеоциттерге айналады. Олардың цитоплазмасы кө ршілес остеоциттермен байланысатын ө сінділерді тү зеді.

2.Кальцитриол, басқ а да стероидтық гормондар тә різдес холестериннен синтезделеді. Кальциферролдың тікелей алғ ызаты холекальциферол (витамин D3) болып табылады. Витамин D3 –тің аздағ ан мө лшері тағ ам қ ұ рамында болады, бірақ кальцитриолдың синтезіне жұ мсалатын басым бө лігі теріде 7-дегидрохолестеролдан ферментсіз реакция барысында жарық тың ультракү лгін сә улесі ә серінен тү зіледі. Кальцитриолдың тү зілуі бауырда басталды жә не бү йректерде аяқ талады. Бауырда холекальциферол 25-ші кө міртегі атомы бойынша гидроксилденеді де 25-гидроксихолекальциферол тү зіледі.Бү йректерде ө тетін гидроксилдену жылдамдық ты шектеуші стадия болып табылады. Витамин D3-тің активті формасы 1, 25(ОН) 2 D3 болып табылды. Бұ л реакция қ андағ ы Са2+ ионы концентрациясы тө мен болуы реакциясы жә не паратгормон стимулдейді. Кальцитриолдың дең гейінің жоғ арлауы бү йректердің 1-гидроксилазасын тежейді.Кальцитриол, басқ а да стероидтық гормондарғ а ұ қ сас, жасушаішілік рецептормен байланысып, хроматинмен ә серлеседі. Сондық тан, белгілі бір протеиндер синтезінің жылдамдығ ын ө згертеді. Нә тижесінде ішектерден кальций мен

Нуска

1блокФибринді тромб тү зілу этаптары:

1 ші кезең: Фибриннің фибрин мономеріне айналуы: Алдымен фибриноген молекулалы теріс зарядталғ ан А жә не В фрагменттерінен айырылады, нә тижесінде фибрин мономері тү зіледі. Фибриногеннің (І) фибринге (Іа) айналуын тромбин (ІІа) ферменті катализдейді. Фибриногеннің ә рбір молекуласында, тромбин аргинил-глицил арасындағ ы тө рт пептидтік байланысты гидролиздейді, оның екеуі фибриногеннің Аальфа2, жә не Вбета2

Тізбектеріндіге А фрагментін альфа тізбекпен, ал қ алғ ан екеуі В фрагментін бета тізбекпен байланыстырады. Фибриногенен тү зілген фибрин мономерінің қ ұ рамы (албфа, бета, гамма) тұ рады.

1ші кезең. Ерімейтін фибрин гелінің тү зілуі. Екінші кезең де ерімемейтін фебринді қ оймалжың фибрин гелі тү зіледі. Фибриногеннің фибрин мономеріне айналуына байланысты, Е доменінде Д доменмен байланысатын байланысу орталық тары ашылады. Фибрин молекуласының біріншілік агрегацисы бір молекуланың Е доменімен байланыстыру орталығ ының басқ а молекулалардың Д доменінің осығ ан комлементарлы бө лімдерімен ә рекеттесу нә тижесінде жү реді. Қ орыта келгенде фибрин мономер молекулалары домендері арасында коваленттік емес байланыстар тү зіледі. Фибрин гелінің ө здігінен жиналуы кезінде, фибрин молекулаларын бір-бірімен салыстырғ анда 2/1 ұ зындық қ а ығ ысқ ан протофибрилдер тү зіледі. Протофибрилдер белгілі бір ұ зындық қ а жеткеннен кейін, олардың кө лденең шоғ ырлауы басталып, қ алың фибринді талшық тар тү зіледі. Тү зілген фебрин гелі тұ рақ сыз, себебі мұ ндағ ы фебрин молекулалары коваленттік емес байланыстармен басланысқ ан.

1. -ші кезең. Фибрин гелінің тұ рақ тануы. Фибрин гелі фибриннің бір молекуласындағ ы лизин қ алдығ ымен екінші молекуласындағ ы глутамин қ алдық тары арасында амидтік байланыстар тү зілу нә тижесінде тұ рақ танады. Трансамидтелу реакциясын трансглутамидаза ферменті катализдейді. ХІІІ фактор тромбин ә серінен шектелген протеолиз нә тижесінде белсенді кү йге кө шеді. Осы жолмен тромб, қ ан тамыры зақ ымдалғ ан жерге бекиді.

Фибринді қ оймалжың ның ретракциясы. Гелдің қ ысылуын (ретракциясын) тромбоциттер актомиозині – АТФ-азалық белсенділі бар – жиырылушы нә руыз-тромбостетин қ амтамасыз етеді.