Ротационды сығымдағыштар

Ротационды сығ ымдағ ыштардың поршенді сығ ымдағ ыштардан айырмашылығ ы тура жә не кері қ озғ алыс жасайтын кривошипті-шатунды механизмінің болмауында. Сонымен қ атар бұ л тоң азытқ ыш сығ ымдағ ыштар тү рлерінде сору клапандары жоқ жә не иінді білік жоғ ары жилікте айналады.

Ротационды сығ ымдағ ыштар сырғ анайтын, тербелетін жә не айналатын роторлармен жабдық талынады, соң ғ ысы – екі, тө рт, жә не одан да кө п пластиналы, домалақ жә не эллипс тә різдес цилиндр (эллипсті цилиндрдің ә р бө лігі жеке ротационды сығ ымдағ ыштар ретінде жұ мыс істейді), трохоида тә різдес цилиндр етіп жасалынады.

Сауда – саттық орындарында сырғ анайтын ротационды сығ ымдағ ыштар пайдаланылса (49 – сурет), ет жә не сү т ө неркә сіптерінде пластиналы ротационды сығ ымдағ ыштар қ олданылады [11- 14, 17-22, 24-32].

49 – сурет. Сырғ анайтын ротационды сығ ымдағ ыш схемасы

Пластиналы ротационды сығ ымдағ ыштарда білік осі, цилиндр осімен қ арағ анда эскцентірлі орналасады. Білікте ротор орналасқ ан. Роторғ а ұ зына бойы азботекстолитті пластиналар отырғ ызылғ ан. Ротордың айналуы кезінде пластиналар ортадан тепкіш кү шінің ә серінен саң ылауларынан шығ ып цилиндр бетінде тұ йық қ уыстарды қ ұ райды. Сорғ ыш қ ұ бырдағ ы тоң азытқ ыш затының буын ротордың айналуы арқ асында пластиналармен бө ліп алынып цилиндрдің жоғ арғ ы жағ ында бу сығ ылады. Ә рі қ арай ротордың айналуы кезінде пластиналар айдау қ ұ бырымен қ осылып сығ ылғ ан бу шығ арады (50 – сурет).

50 – сурет. Пластиналы ротационды сығ ымдағ ыш схемасы№

Пластиналы сығ ымдағ ыштардың тағ ы бір айырмашылығ ы ол жинақ ы болады жә не оларды алғ аш рет жұ мысқ а қ осқ анда электрқ озғ алтқ ышқ а салмақ тү спейді. Оның себебі тоң азытқ ыш затының сығ ылуы тек қ ана біліктің айналу жиілігі берілген дә режеге жеткеннен кейін ғ ана басталады. Бірақ бір кемшілігі ү йкелу жылуының шығ ымы жә не буды сығ у соң ындағ ы температурасы жоғ ары болады. Мұ ндай жағ дайда пластиналар тез тозады.

Пластиналы сығ ымдағ ыштарда сығ у қ ысымының дә режесі сығ у камерасының ө лшемімен анық талады. Сығ у температурасы тө мендеген кезде буды сығ у қ ысым тү спейді жә не сығ ымдағ ыш бұ л жағ дай да экономикалық жағ ынан тиімсіз жұ мыс істейді.

Қ азіргі уақ ытта ротационды тоң азытқ ыш сығ ымдағ ыштар тү рін ОАО «Пезкомпрессормаш», ОАО «Холодмаш» жә не ООО «Афалина М» кә сіпорындар жасап шығ арады. Бұ л кә сіпорындарда ротационды тоң азытқ ыш сығ ымдағ ыштардың бірнеше модельдері жасалып шығ арылады. Мысалы: РКФ-0, 9, ФГр - 0, 35, ФРУ-0, 7, ФРУ-0, 8, QXR-19 E, QXR 29 E, FCQX-13g, FCQX -15g, FCQX -16g, FCQX -19g, FCQX -21g, FCQX- 23g, FCQX- 25g, FCQX- 29g, FCQX -32g жә не де басқ а тү рлері бар (51- сурет).

Ротационды сығ ымдағ ыштар поршенді сығ ымдағ ыштармен салыстырғ анда мынадай артық шылық тарғ а ие:

- салмағ ының аз;

- кривошипті - шатунды механизмнің болмауы;

- жоғ ары динамикалық тепе-тең дікті ұ стап тұ руы;

- клапандардың болмауы;

- тоң азытқ ыш зат буының берілуі біркелкіліділігі.

Сору клапандарының болмауының салдарынан ротационды сығ ымдағ ыштарда сору қ ысымы тө мен болады, жә не олар тоң азытқ ыш затының тө менгі температурасында жұ мыс істей береді. Бірақ та цилиндр жә не пластина араларының тығ ыз болмауынан қ уыстар арасындағ ы бу жоғ ары сығ у дең гейіне жеткізе алмайды.

51 –сурет. Ротационды тоң азытқ ыш сығ ымдағ ыштар

Ротационды сығ ымдағ ыштарды негізінен ү лкен тоң азытқ ыш ө ндірісі қ ондырғ ыларында екі сатылы сығ у агрегатының тө менгі сатысында қ олданылады, мысалы, РБ-90 машинасы АД90-3 агрегатында тө мегі сатысында қ олданылады.

Ротационды поршенді агрегаттарды да поршенді сығ ымдағ ыш машиналарына ұ қ сас есептейді жә не таң дайды. Бірақ мұ нда λ жә не N_e мә ндерін поршенді сығ ымдағ ыш машинасындағ ыдай емес мындай тө менгі формулармен есептейді

λ _рот = 1- а · Р_наг /Р_вс, (3.1)

мұ ндағ ы: а - коэффициент (α =0, 5); Р_наг - айдау қ ысымы (бустеркомпрессор режимі кезінде Р_м- аралық қ ысым мә ніне сә йкес келеді); Р_вс - сору қ ысымы (болмайды Р₀).

N_{e рот} = (R·Т₀/1000 η _из) 2, 3Lg (Р_наг / Р_вс) V_Д ρ _вс (3.2)

мұ ндағ ы: R- газ тұ рақ тысы (аммиак ү шін R = 488 Дж/кг(кг·К)); Т_о – сорылатын тоң азытқ ыш затының температурасы, К; η _из – жалпы изотермиялық пайдалы ә сер коэффициенті (екі пластиналы ротор ү шін η _из = 0, 65; тө рт пластиналы ротор ү шін η _из = 0, 55); Р_наг жә не Р_вс - сору жә не айдау қ ысымдары, кПа; V_Д – сығ ымдағ ыштардың шынайы кө лемдік ө німдірілімдігі (сығ ымдағ ыштың паспорттық мә ліметімен анық талады), м³/с; ρ _вс- тоң азытқ ыш затының сору кезінде тығ ыздығ ы, кг/м³.

РАБ пластиналы ротационды сығ ымдағ ыштарды қ айнау температурасы - 65⁰С–тан -25⁰С аралығ ындағ ы аммиакты екі- жә не кө псатылы тоң азыту машиналарында жұ мыс істеуге пайдалынады. АК-РАБ100 жә не АК-РАБ300 типті сығ ымдағ ыштар агрегаттар тү рінде жиналады.

АДС-РАБ200А, АДС-РАБ150А, АДС-РАБ60А екі сатылы сығ ымдағ ыш агрегаттарында ротационды сығ ымдағ ыштар тоң азытқ ыш затын қ ысудың тө менгі сатысында пайдалынады. Бұ л агрегаттарда ротационды сығ ымдағ ыштардың АК-РАБ100 моделі қ олданылады, ал жоғ ары қ ысым сатысында жұ мыс істеу ү шін АВ-100 немесе АУ-200 поршенді сығ ымдағ ыштарды пайдаланады.

Соң ғ ы жылдары екі сатылы тоң азытқ ыш агрегаттарын жасап шығ аратын кә сіпорныдарында тө менгі сатыда жұ мыс істейтін ротационды сығ ымдағ ыштарды бұ рандалы сығ ымдағ ыштармен алмастырылуда.