Ақпараттық функция. · Объектілердің (өнімнің атауы, құжаттар және т.б.) жөнсіз көп болуының алдын алу

Реттеу функциясы

· Объектілердің (ө німнің атауы, қ ұ жаттар жә не т.б.) жө нсіз кө п болуының алдын алу. Бұ л функция ө німдердің, ү рдістердің жә не қ ызметтердің заң дардың талаптарына жә не қ оршағ ан ортаның талаптарына сай келуін зерртейді.

Орғ ау (ә леуметтік) функциясы

· Ө німді шығ арушылардың, тұ тынушылардың жә не мемлекеттің қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ету, адамзатты, табиғ атты техногенді апаттардан қ орғ ауғ а жұ мылдыру.

· тұ тынушыларды, дайындаушыларды жә не мемлекетті қ ауіпсіз ө німмен, ү рдіспен жә не қ ызметпен қ амтамасыз етеді.

Ресурстарды ү немдеу функциялары.

· Материалдардың, энергетикалық, ең бек жә не табиғ и ресурстардың шекті болуы себепті нормативтік қ ұ жаттарда ресурстарды ү немді пайдалануды қ арастыру қ ажет.

Байланыстылық функциясы.

· Ақ параттық (компьютерлік, спутниктік т.б.) жү йелерін жә не хабарды тарату каналдарын пайдалана отырып адамдардың ө зара пікірлесуін жә не ә рекеттестігін қ амтамасыз ету. Бұ л функция саудадағ ы кедергілерді жою жә не ғ ылыми – техникалық экономикалық байланыстарды нығ айту ү шін қ ажет.

Цивилизациялық (қ оғ амдық даму) функциясы

· Адам ө міріне қ атысты кө рсеткіштерді, ө нім мен қ ызмет сапаларын белгілеу негізінде жақ сарту.

· Мысалы, адам ө мірін ұ зарту: мемлекеттік стандарттардың тамақ ө німдерінде, ауыз суғ а, темекінің қ ұ рамында болатын зиянды заттардың мө лшеріне қ оятын талаптарының қ атаң дығ ы.

· Бұ л мағ ынада стандарттар еліміздің қ оғ амдық баму дең гейін, яғ ни ө ркениет (цивилизация) дең гейін кө рсетеді.

Ақ параттық функция

Стандарттау ө ндірісті, ғ ылымды, техникалық жә не де басқ а салаларды нормативтік қ ұ жаттармен, эталондармен, ү лгілермен, бағ алы техникалық жә не басқ ару ақ параттарының сақ таушысы болып табылатын ө нім эталондарымен, ө нім каталогтарымен қ амтамасыз етеді.

5. Стандарттаудың принциптері

Ашық тылық принципі

Стандартты жасауғ а кез келген қ ызығ ушы шаруашылық субъектісінің қ атыса алуымен сипатталады. Стандарттар авторлық қ ұ жаттар емес, сондық тан кез келген субъектіге қ олжетімді болуы қ ажет.

Еріктілік принципі

Стандарттарды ерікті тү рде қ олдану жә не олардың біркелкі қ олданылуына жағ дай жасау. Ұ лттық ст-р еліне жә не ө німді шығ аратын жеріне, ө мірлік циклының процестеріне, кө рсетілетін қ ызметтерге, келісім ерекшеліктеріне жә не тұ лғ аларғ а қ арамастан бә рі бірдей ерікті тү рде қ олданылады.

Кедергі жасауғ а тыйым салу принци пі

Ө ндірілетін ө німге жә не оның айналасына ст-у мақ сатын орындауғ а сә йкес ең тө менгі дең гейден асып, кедергі болатын талаптарғ а тыйым салыну керек. Ст-р саудада техникалық кедергі болмау керек. Оларды жасау кезінде халық аралық ұ йымдардың халық аралық ст-рын, ережелерін жә не басқ а да мемлекеттердің ұ лттық ст-рын есепке алу қ ажет. Олар халық аралық, ө ң ірлік жә не ұ лттық ст-рмен ү йлесілуі қ ажет.

Келісімділік принципі

Ә р жақ тың мү ддесін тең естіру: барлық қ ызығ ушы тараптардың ө німнің, ү рдістің жә не қ ызметтің қ ауіпсіздігі мен сапасын қ амтамасыз ету бойынша келісімге келумен сипатталынады. Ст-у жұ мыстарына қ атысушылардың, бір жағ ынан ө німді дайындаушылардың мү мкіндігі мен екінші жағ ынан тұ тынушылардың талаптары арасында консенсус болуы керек.

Жү йелілік принципі

Техникалық прогресс жә не ө нім сапасын жақ сарту, ө нім шығ ару процесін, оның ішінде ст-уды жү йелі тү рде жү ргізуді талап етеді. Ст-у ө ндірістің бү кіл кезең дерін жә не шикізаттарды, материалдардыіріктеп, жинақ талғ ан бұ йымдар мен дайын ө німдерді қ амтуы керек. Сонымен қ атар, ст-у барлық ө нім тү рлеріне ө зара ү йлестірілген талаптар қ ойып отыруы керек.

Динамикалық принципі

Тиімділік дең гейін кө теру ү шін ст-у объектісіне қ ойылатын талаптарды ғ ылыми-техникалық прогресс талаптарына сә йкестендіру мақ сатында ұ дайы қ айтадан қ арастырып отыруы қ ажет. Жаң адан жасалынатын стандарт моральдық тозуғ а аз ұ шырау ү шін міндетті тү рде дамуды озу принципі сақ талуы тиіс. Бұ л принцип халық аралық жә не ө ң ірлік ст-рды қ арау арқ ылы ст-қ а болашақ талаптарды енгізуді қ амтамасыз етеді.

Тиімділік принципі

Ст-р тағ айындайтын кө рсеткіштер, нормалар, сипаттамалар жә не талаптар ғ ылымның, техниканың жә не ө ндірістің д.ж. дең гейлеріне сә йкестендірілуі керек. Олар ст-у объектісінің даму тенденциясын да ескеру қ ажет. Тағ айындалғ ан кө рсеткіштер ө німнің жаң а сапа кө рсеткіштерінің тек қ ана тиімділігін мес, оларды жасауғ а, материалдарғ а, пайдалану жұ мыстарына жұ мсалатын шығ ындарын ескеріп экономикалық тиімділік шығ ын дең гейі ең тө мен жағ дайда алынуғ а тиіс.

Ү йлестіру принципі

Бұ л принцип ү йлестірілген ст-рды ә зірлеуді жә не олардың техникалық регламенттерге қ айшы келмеуін кө здейді. Бір объектіге еліміздегі мкемелер қ абылдағ ан қ ұ жаттар мен ү йлестіруге халық аралық мекемелермен қ абылданғ ан қ ұ жаттар мен ү йлестірілсе халық аралық саудадағ ы кедергілер жойылады.

Ст-удың негізгі жағ дайларын тұ жырымды келтіру

Стандарттарда келтірілген нормаларды ә р тү рлі мә нде тү сінуге жол бермеуі керек.

Жинақ тылық жә не оң тайлы шектеу принципі

Ст-рды жасау кезінде қ арастырылып отырғ ан объектіге ә сер ететін барлық басты элементтерді ескеру қ ажет. Жұ мыс кө лемін азайту мақ сатында объектіге ә сер дең гейі тө мен элементтер ескерілмейді. Ст-у кезінде сипаттамалар жү йелері жә не кө птеген ө зара байланыстағ ы материалды жә не материалды емес элементтер қ арастырылады. Сапалы ө нім алу ү шін қ ажетті жағ дайды туғ ызу жә не ө ндіріс тиімділігін арттыру мақ сатында оның барлық ө мірлік циклын қ амтитын ұ тымды ст-р жү йесі керек.

Талаптарды тексерудің ә ділеттілігі

Ст-рды объектінің негізгі қ асиеттеріне тағ айындалатын талаптар, солардың ішінде адам ө мірі мен денсаулығ ын, мү ліктердің, қ оршағ ан ортаның қ ауіпсіздігін, бірлестікті жә не ө зара алмасуды қ амтамасыз ететін талаптар ә діл тексерілетін болуы керек. Ө німдерге қ ойылатын талаптарды ә діл тексеру техникалық ө лшеу қ ұ ралдарының кө мегімен, ал қ ызмет кө рсету ә леуметтік жә не сараптамалық ә дістермен жү ргізіледі.