Сеніп тапсырылган бөтен мүлікті иеленіп алу немесе ысырап ету қылмыстарының криминалистикалық сипаттамасы

Сеніп тапсырылғ ан бө тен мү лікті иеленіп алу немесе ысырап ету қ ылмыстарын ө зіне мү лікті сеніп тапсырылғ ан тұ лғ алар жасайды. Ө здеріне берілген мү лікті иелену, пайдалану жә не оғ ан билік ету жағ дайларын теріс пайдалана отырып, олар заң сыз жолмен сол заттарғ а деген қ ұ қ ық тық меншікті ө здері иеленеді немесе басқ а тұ лғ аларғ а иелену қ ұ қ ығ ын береді. Мү лік ә ртү рлі формада болуы мү мкін, мемлекеттік немесе жеке меншік.

Қ ылмыстың субъектілері болып табылатын тұ лғ алар, олар заң да кө рсетілген барлық белгілері бар - мемлекеттік кызметкерлер, кэсіпкерлер мен карапайым азаматтар.Бұ л қ ылмыс тү рінің криминалистикалық сипаттамасын барлық элементтері ү здіксіз тізбектелген ақ параттық мә ліметтерді қ ү райды жә не қ ылмыстық қ ол сұ ғ ушылық затынан кө рініс табады. Иеленіп алу затына - акшалай каражаттар, бағ алы қ ағ аздар немесе материалды кү лдылық тар жатады.Ақ шалай каражаттарына - мемлекеттік кә сіпорындармен бө лінетін каржы қ аражаттары, банкке салымшылардың (азаматтардың, заң ды тұ лғ алардың) салғ ан ақ шалары; зейнеткерлік жинақ корларының, сақ тандыру компаниялары мен басқ а да қ орлардың, заң ды тү лғ алардың жә не т.б. акшалай қ аражаттары жатуы мү мкін.Материалдық қ ұ ндылық тардың шең бері кең. Атап айтқ анда, олар: жер учаскелері, ө ндірістік комплекстер, рудниктер, мү лай ү ң ғ ылары, техникалық жә не компьютерлік жабдық тар, шикізаттар, материалдар, дайын ө німдер, сауда объектілері, ғ имараттар, пә терлер жә не т.б.

Жогарыда аталғ ан қ ылмыстық қ ол сү ғ ушылық заттарының экономикалық жә не элеуметтік аяда ө з алдына ерекше орны бар. Олардың ә рқ айсысы белгілі бір қ аржы-шаруашылық операциялармен жә не тиісті коғ ам шең берімен байланысты болып келеді.

Ү рлау затына не жататынын анық тап алдық, енді ұ рлық ты кім жә не кандай тә сілмен жасайтындығ ын анық тауғ а мү мкіндіктер бар. Қ оғ амғ а ерекше қ ауіпті қ ылмыстардың тү ріне - бюджеттік каржыны, зейнеткерлік жинақ қ орларының ақ шалай қ аражаттарын, тааһ ғ и қ орларды жә не т.б. ұ рлау жатады.

Бү гінгі танда сенімге кіру жолымен жасалғ ан бө теннің мү лкін иелену мен ысырап ету қ ылмыстары жалпы қ оғ амның - мемлекетке, ү кіметке, қ ү қ ык қ орғ ау органдарына сенімсіздікпен кдрау қ аупін тудырады.

Қ ылмыс субъектілерінің жеке басының ерекшеліктері, яғ ни оларғ а тэн қ асиетгер - кө бінде Бұ л білім дең гейі жоғ ары, жұ мыс істеу тә ртібін ө те жаксы білетін, тә жірибесі мол, кызмет технологиясын білетін, басқ ару кызметін орындау қ ү зіреттілігі берілген жә не экономика немесе технология, сондай-ак қ аржы саласымен басқ а да салалардан білімі бар тү лғ алар. Оларғ а кә сіптік тэжірибелерінің болуы тэн. Жас категориясы шамамен кемелденген дең гейі " 30-50" аралығ ындағ ы адамдар. Жыныс жағ ынан кө бінде ер адамдар. Психологиялық кө зқ арастан сипаттайтын болсақ, олар: отбасына берік, ө негелі, ұ қ ыпты, қ амқ оршыл, ішімдік ішпейтін, есірткі заттарды пайдаланбайтын аса тә ртіпті жандар. Сонымен қ атар бұ л тү лғ алар - пайдакү нем, сараң, ү немшіл жә не ө те сақ, ал интеллект жағ ынан жоғ ары білімді болғ аныменде арсыз болып келеді.

Ысырап ету - Бұ л категориядағ ылардың психологиялық портреті, яғ ни ой-ө ріс, мінез-қ улық тары мү лдем ө згеше, нақ ты айтқ анда: олар жең ілтек, мен-меншілдігі басым, кэсіби қ абілеті тө мен немесе мү лдем жоқ, талдап-саралау дегенді білмейтін адамдар. Жас жә не жыныс жағ ынан -Бұ лар кө бінде қ ызмет бабының ө суін, жоғ арлауын таныс-тамыр арқ ылы жасағ ан, ө з тә жірибесі аз немесе жоқ, жасы элі кемелдене қ оймағ ан ер адамдар.

Иелену жолымен жасалатын бө тен мү лікті ұ рлау қ ылмыстарын тә сілдері бойьшша тө мендегідей екі тү рге бө ліп қ арастыруғ а болады:

- мү лікті ұ рлауды қ арапайым жолмен жасау;

- инсценировкалау жолымен жасау.

Ө зіне сеніп тапсырылғ ан бө тен мү лікті карапайым жолмен ұ рлау кезінде қ ылмыскер (ақ шалай қ аражаттарды, заттарды немесе басқ а да нә рселерді) мү ліктерді ешбір ысырап етуінсіз немесе бү ркемелеулер жасамай-ақ ашық тү рде иеленеді. Ол қ ылмысты жалғ ыз немесе екі-ү ш адаммен шағ ын ғ ана топ болып жасайды. Мұ нда - кассирлердің ақ ша каражаттарын иеленуі, қ оймашылардың (зат сақ таушылардың) дайьш немесе басқ а да ө німдерді иеленіп алуы жө нінде сө з қ озғ алып отыр.

Бө тен мү лікті инсценировка жолымен ү рлау қ ылмыстары ә ртү рлі тә сілдермен жасалады. Солардың ішінде универсалды тә сілдер -ө ндірістерде (банктік қ ызметтерде), сауда жә не элеуметтік аяларда қ олданылады. Олар: қ айтыс болып кеткен тұ лғ аларды ведомостқ а қ осып жазу; орындалмағ ан жү -мысқ а ақ шалай тө лемдер беру; жалғ ан қ ұ жаттар жасау арқ ылы ақ ша алу; қ ұ ндылық тарды жә не т.б. иелену жолымен жасалады.

Керсетілген қ ызмет салаларына байланысты, мысалы, ө ндірісте мынандай тә сілдер қ олданылады:

- жалғ ан банкроттық;

- ө німдерді дайындау технологиясын бұ зу;

- кә сіпорынның аты мен оның ұ йымдық -қ ү қ ық тық жағ дайын ө згерту жолдарымен қ айта тіркеуге тұ ру;

- ақ шаны шетелдік есеп-шотқ а аудару;

- кә сіпорынның тұ рақ -орнын, мекен-жайын ө згерту;

- бухгалтерлік есеп жү ргізу ережелерін бұ зу жә не т.б..

Кө п кө ріністік, яғ ни ipi мө лшерде жасалатын ұ рлау қ ылмыстары ұ йымдасқ ан топ қ ұ рамымен жасалады. Ә детте, Бұ лар - материалды жауапты тұ лғ алардың (бухгалтерлермен, кассирлермен) алдын ала келісулері арқ ылы жү зеге асыры-лады. Тергеу барысының барлық кезендерінде қ ылмыстық топ қ ұ рамының қ атысушылары, сондай-ақ олардың туыстары жә не достары тарапынан қ арсы ә рекеттер жасалуы мү мкін.

Криминалистикалық сипаттаманың келесі элементіне ұ рлау қ ылмысының жасалу жағ дайлары жатады. Ол қ ылмыскердің немесе қ ылмыстық топтың ық пал ету шарттарынан, сондай-ақ қ ылмыстық қ ол сұ ғ ылатын заттардан тү рады. Олар: фирмалар, цехтар, зауыттар, мекемелер, олардың қ ү рылтай қ ұ жаттары, акционерлердің жә не қ ұ рылтайшылардың жиылыс хаттамалары, басқ а да қ аржылы-шаруашылық операциялар (бастапқ ы қ ұ жаттар, есептік тіркеулер, басты кітапша, қ аржылық есеп қ ұ жаттары) жә не басқ а да объектілер. Бұ лардың барлыгы объективті жағ дайлар ретінде ұ зақ уақ ытта қ олданылады жә не қ ылмыстың ізін сақ тай отырып тергеу кезінде тү гелдей жоғ алып кетуі мү мкін емес.