Ші дәріс

Талдаудың оптикалық ә дістері

Жоспар:

1.Колориметрия ә дісінің негізі жә не қ олданылу мү мкіндіктері.

2.Жарық тың сің іру заң ы (Бугер-Ламберт-Бер заң ы).

3.Фотоэлектроколориметрияның негізі жә не анализде қ олданылуы.

Колориметрия. Бұ л ә дістің негізі – заттың тү сінің айқ ындылығ ы оның ерітіндідегі концентрациясына тура пропорционал. Яғ ни, мысал ретінде алынғ ан калийдің бихроматының ерітіндісінің концентрациясын жай ғ ана кө збен стандарттың бағ аналардағ ы ерітінділермен салыстырып анық тауғ а болады. Ол ү шін концентрациясы анағ ұ рлым жоғ ары ерітіндіден бірнеше сұ йылтылғ ан концентрациясы тө мен ерітінділер ә зірленеді де, олар биіктігі бірдей жә не қ алың дығ ы бірдей тү тіктерге қ ұ йылады. Осығ ан байланысты ә дісті колор – тү с, метрия - ө лшеу, яғ ни колориметрия деп атайды. Себебі кез-келген зат спектрлердің аймағ ының қ андай-да бір бө лігінің нақ ты толқ ын ұ зындығ ының электромагниттік сә улесін сің іруге қ абілетті. Белгіленген кө ру аймағ ының спектрінде сің іретін заттардың ерітінділері боялғ ан болады. Ө ткен жарық тү сі ерітіндінің сің ірілмеген жарық спектрінің бө лігі болып болып табылады.Олай болса, ерітінді арқ ылы ө ткен сә улеленудің тү сі оның ерітіндіде сің ірілген бө лігінің тү сінен еренкшеленеді жә не қ осымша тү с деп аталады (заттың байқ алатын тү сі).

Тү сті заттардың ерітінділерінің екінші маң ызды сипаттамасы – сің ірілген жарық ағ ынының мө лшері, ол ерітіндідегі заттың мө лшеріне тә уелді. Егер мысалы, заттың ә р бір молекуласы жарық тың квантын сің іреді, олай болсасің ірілген кванттардың мө лшері молекулалардың мө лшеріне байланысты. Сің ірілген жарық ағ ынын салыстырмалы шамамен, яғ ни сің ірумен (А) сипаттайды. А шамасы ерітіндісі бар кюветағ а тү скен (І0) жә не одан шық қ ан жарық тың ағ ындарының (І1) қ атынасының логарифмі ретінде ө рнектеледі. Сонымен қ атар басқ а да шаманы - ө ткізгіштікті, немесе ө ткізу факторын (Т) қ олданады.

; . (14.1)

Сің іру ерітіндідегі заттың молекулалардың мө лшерімен байланысты сің ірілген жарық тың мө лшерін салыстырмалық шамалар арқ ылы сипаттайды. Сің іру ерітіндінің концентрациясын жә не оның жарық сә улеленуі ө тетін қ абатының қ алың дығ ын ө згерткенде ө згереді. Сің ірудің ерітіндінің қ абатының қ алың дығ ына тә уелділігін П. Бугер жә не И. Ламберт анық тады. Бір шама уақ ыт ө ткен соң жаң а заң дылық ты, яғ ни сің ірудің заттың концентрациясына тә уелділігін А. Бер анық тады. Аталғ ан тә уелділіктер жарық ты сің ірудің Бугер-Ламберт-Бер заң ының негізін қ алады.

Фотоэлектроколориметрияның колориметриядан бар ерекшілігі жарық тың ағ ындарының айқ ындылығ ы (кү ші) фотоэлементтердің кө мегімен жү ргізіледі.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Калийдің бихроматының ерітіндісінің концентрациясын жай ғ ана кө збен анық тауғ а болады ма?

2.Бугер-Ламберт-Бердің заң ының ө зара байланысы неден қ ұ ралады?

3.Колориметрияның қ олданылу шексіз бе?

4.Колориметрияның жә не фотоэлектроколориметрияның кемшіліктері қ андай