Тарату материалы. Стандарттау – тауарды өндіру, айналысы және тұтыну сферасын реттеу, сонымен бірге оның қауіпсіздігін

Стандарттау – тауарды ө ндіру, айналысы жә не тұ тыну сферасын реттеу, сонымен бірге оның қ ауіпсіздігін, ү немділігін жә не бә секелестік мү мкіндігін жоғ арылату мақ сатында ерікті жә не кө п реттік қ олдану ү шін ережелер мен сипаттамаларын белгілеу бойынша қ ызмет.

Стандарттаудың негізгі міндеттеріне жатады:

· дайын ө німнің сапасына, сонымен бірге оларды дайындауда қ олданылатын шикізаттың, жартылай фабрикаттың сапасына қ ойылатын нормативті талаптарды жасау;

· ө німді жасау жә не жобалау саласындағ ы нормалар мен талаптарды, оларды сынау жә не сапасын бақ ылау қ ұ ралдары мен ә дістерін жасау, қ олданылатын ө лшеудің дұ рыстығ ын жә не бірың ғ айлығ ын қ амтамасыз ету, қ олданыстағ ы ө лшеу бірліктерінің эталондарын жетілдіру жә не жаң асын жасау;

· ғ ылым мен техниканың ә ртү рлі саласындағ ы белгілеулер мен терминология жү йесін жетілдіру;

· стандарттау бойынша халық аралық ұ ймының жұ мысына қ атысу;

· дайын ө німді, сонымен бірге оны дайныдауғ а қ ажетті шикізат пен материалды зерттеу жә не бақ ылау ә дістерінің, сапа кө рсеткіштерінің бірың ғ ай жү йесі арқ ылы ө німнің жоғ ары сапасын қ амтамасыз ету;

· ө німнің, процестің функционалдық қ олданылуына сә йкестік дең гейін жоғ арылату; халық аралық тауарайырбасындағ ы техникалық кедергілерді жою, Ғ ТП пен ә ртү рлі салаларда ә ріптестікке мү мкіндік жасау;

· халық аралық ұ сыныстар мен тандарттарды жә не т.б. жасау.

Стандарттау бойынша практикалық жұ мыстар ә ртү рлі ә дістермен жү ргізіледі, оларды таң дау нақ ты міндеттерге байланысты болады. Мұ ндай ә дістерге келесілер жатады:

· унификация (лат. uni – бір, facere – жасау) – бірың ғ ай формағ а ә келі, бірегейлендіру (қ ұ жаттарды, детальдарды, қ ұ рал-жабдық тарды, қ осалқ ы бө лшектерді жә не т.б.). Бұ л стандарттаудың кө п тарағ ан жә не тиімді ә дістерінің бірі.

· типтендіру – типтік формаларды беру, кө птеген объектілерге жалпы типтік болып келетін процестерді, тә сілдерді, шешім ә дістерін қ олдану. Ол типтік конструкциялық жә не технологиялық шешімдерді жасаумен жә не белгілеумен жү ргізіледі, онда бірқ атар бұ йымдар мен процестер ү шін жалпы сипаттамалар беріледі жә не ол бұ йымды жобалауғ а жә не жасауғ а кететін уақ ытты қ ысқ артуғ а мү мкіндік береді.

· агрегаттау – ірілендіру. Ол стандартты жә не унификацияланғ ан детальдардың шектелген мө лшерінен медициналық приборларды жасап шығ арудан тұ рады..

Стандарттаудың басты принципі - ол: жинақ тың тү гелдігі, кө п сатылылығ ы жә не кө п буындылығ ы, материалды ресурстарды ү немді пайдалануы, прогрессивті технологияны пайдалануы.

Кешенді стандарттауды жү ргізу принциптерінің мысалы дә рілік заттарды стандарттау болып табылады. Бұ л жағ дайларда стандарттар мен фармакопеялық баптарғ а бастапқ ы шикізаттың сапасына, қ ұ рал-жабдық тардың, ө ндірістің технологиялық процесін бақ ылайтын приборлардың, буманың, таң баланудың сапасына, тасымалдау жә не сақ тау шартарына қ ойлыатын жоғ ары талаптарды енгізеді. Мұ ндай ың ғ ай ө німнің сапасын жоғ арылатады, ө йткені дайын ө німнің сапасына ө ндіріс технологиясы, шикізат, буып-тү ю материалдары, сақ тау жә не тасымалдау шарттары ә серін тигізеді.

Кө п сатылық жә не кө п буындылық сатысы стандарттау объектілерінің ә рбір дең гейіндегі тұ рақ тылық пен нақ тылық ты білдіреді. Ә ртү рлі дең гейдегі стандарттар (мемлекеттік, салалық, республикалық, кә сіпорын стандарттары) ө зара байланысты жә не бір тізбектің буындары болып табылады.

Материалды ресурстарды ү немді пайдалану принципі бұ йымдарды дайындауда қ олданылатын материалдарды стандарттауды білдіреді жә не ол кә сіпорынның материалды-техникалық жабдық талуын реттеуге мү мкіндік жасайды.

Прогрессивті технологияларды пайдалану принципі дегеніміз, тауарғ а стандартты жасау кезінде бұ йымды дайындаудың ең прогрессивті жә не тиімді ә дісі қ олданылады.

Кө птеген дамығ ан елдерде ұ лттық стандарттармен қ атар ә лемдік нарық та сатылатын ө німдерге халық аралық жә не мемлекет аралық ө нім сапасының стандарттарын жасау қ ажеттігін тү сінді.

Ол ү шін келесілердің орындалуын қ адағ алау керек:

· стандартты ерікті қ олдануы керек;

· барлық жақ ттың мү дделері барынша ескерілуі керек;

· ұ лттық стандартты жасау ү шін халық аралық стандартты негіз ретінде алу керек;

· ө німдердің ө ндірісіне жә не айналымына, жұ мыстардың орындалуы мен қ ызметтің кө рсетілуіне стандарттау мақ сатын қ амтамасыз етуге қ ажетті дең гейден жоғ ары дә режеде кедергі жасамау керек;

· стандарттар техникалық регламентке сә йкес келуі керек;

· стандарттар бірдең гекйде болуы керек.

Техникалық регламент Қ Р техникалық реттеудің негізгі қ ұ жаты болйып табылады. Ол азаматтардың ө мірі мен денсаулығ ын, заң ды жә не жеке тұ лғ алардың мү ліктерін, мемлекеттік немесе муниципальды мү лікті қ орғ ау, қ оршағ ан ортаны сақ тау, ө сімдіктер мен жануарлардың ө мірін қ орғ ау ү шін жасалады.

Стандарттар мемлекетте жасалатын қ ұ жаттардың ішінде маң ызы жағ ынан екіншісі болып табылады. Ә сер ету сферасына жә не аймағ ына байланысты стандарттардың келесідей тү рлері болады::

4. Халық аралық – ө німдердің жеке тү рлерін стандарттау бойынша ИСО немесе басқ а да халық аралық уә кілетті ұ йымдармен қ абылданғ ан, рекомендациялық статуста болады.

5. Мемлекет аралық – Тә уелсіз мемлекеттер достастығ ының бірқ атар елдерімен қ абылданғ ан. Оларды қ айта рә сімдеусіз стандарттау бойынша ұ лттық комитеттің қ аулысының негізінде қ абылдайды.

6. Ұ лттық (Қ Р ұ лттық органымен қ абылданғ ан). Оларды салааралық маң ызы бар ө німдерге жә не қ ызмет тү рлеріне жасайды.

Стандарттаудың негізгі міндеттерінің бірі жылжытудың барлық этапында тауардың сапасын басқ ару жү йесін қ ұ ру болып табылады. Бұ л жағ дайда тауаржү ргізудегі стандарттаудың ролі - ө нім сапасы, оны дайындау технологиясы жә не сапасын бақ ылау ә дістері туралы шынайы ақ парат алу, сонымен бірге тауардың бә секелестік қ абілетінің дең гейін бағ алау.

Бұ л стандарттау ү ш негізгі функцияны орындағ анда мү мкін болады: экономикалық, ә леуметтік жә не экологиялық қ ауіпсіздікті қ амтамасыз ету. Экономикалық функциясы ө нім туралы ақ паратты анық жә не ың ғ айлы формада алуғ а, ал мемлекеттік органдарғ а ө нім сапасын жақ сарту ү шін халық шаруашылығ ының ә ртү рлі салаларына басқ ару жү ргізуге мү мкіндік жасайды. Ә леуметтік функциясы – ө німнің ө ндірісіне жұ мсалатын шығ ын жә не сапа тұ рғ ысынан ө німнің прогрессивті болуына ық пал етеді. Медициналық мақ сатта қ олданылатын тауарлардың ерекшелігі, олардың ө ндірісі, эксплуатациясы жә не утилизациясы экологиялық қ ауіпсіздікті талап ететіндігінде.

Стандарттарды жасау кезінде жү ргізеді:

· стандарттаудың кө птеген бастапқ ы объектілерін мақ сатты немесе функционалдық қ олданылу белгілері бойынша жіктеу жә не кодтау;

· ә рі қ арай шығ ару жә не қ олдану ү шін белгілі бір критерилер бойынша белгілі бір тү рдегі жә не қ олдануғ а арналғ ан стандарттаудың нақ ты объектілерін бағ алау (бө лу);

· жасанды таң дау, яғ ни стандарттаудың прогрессивті моральды тозғ ан объектілеріне селекция жасау;

· басты параметрлері бойынша нақ ты объектілерді унификациялау жә не олардың сапасы мен ү немділігіне қ ойлыатын талаптарды оптимизациялау;

· стандарттар жобасын жасау жә не оларды қ ұ зырлы заң ды жә не жеке тұ лғ алармен келісуге жіберу;

· барлық мү дделі жақ тармен келісу.

Алдың ғ ы тө рт ә рекет ө німге тауарлық талдау жү ргізу кезінде де орындалады.

Онан басқ а, стандарттау кезінде қ ұ рамында тауарлық талдауды жү ргізуге қ ажетті мә ліметтер бар нормативті қ ұ жаттар жасалады:

· техникалық -экономикалық ақ параттың классификаторы;

· техникалық регламенттер;

· стандарттау бойынша ереже;

· стандарттар.

Ә ДЕБИЕТ:

1. Васнецова О.А. Медицинское и фармацевтическое товароведение – М.: Изд. Группа «ГЭОТАР –Медиа» 2005-605 с.

2. Васнецова О.А. Медицинское и фармацевтическое товароведение – Практикум М.: Изд. Группа «ГЭОТАР –Медиа» 2005- 704 с.

3. Умаров С.З. и др. Медицинское и фармацевтическое товароведение: Учебник / - М.: ГЭОТАР-Мед. 2004 – 368 с.

ТАҚ ЫРЫП БОЙЫНША СҰ РАҚ ТАР:

1. Стандарттау деген не?

2. Стандарттаудың негізгі міндеттеріне не жатады?

3. Стандарттаудың негізгі принциптері қ андай?

4. Стандарттардың қ андай тү рлері болады?

5. Стандарттау бойынша жұ мыстар қ андай ә дістемен жү ргізіледі?

6. Ө німдердің халық аралық стандарттары.

7. Мемлекетаралық стандарттар.