Электрлік орталықтандыру жүйелерінің тағайындалуы

Электрлік орталық тандыру дегеніміз станцияларда электр қ уаты арқ ылы стрелкалар мен бағ даршамдарды басқ арудың орталық тандырылғ ан жү йесі болып табылады. Электрлік орталық тандыруда стрелкалар мен бағ даршам-дарды басқ ару орталық тардыру постынан жү зеге асырылады.

Электрлік орталық тандыру қ ұ рылғ ылары станциялардың ө ткізу қ абілетін арттыруғ а, пойыздар қ озғ алысының қ ауіпсіздігін қ амтамасыз етуге, сонымен қ атар ү йіндінің ө німділігі мен мә дениетін арттыруғ а мү мкіндік береді, Электрлік орталық тандыру (ЭО) кезінде стрелкалар мен бағ даршамдардың ө ткізу қ абілетін арттыру маршруттар қ ондырғ ыларының ү деуі мен олардың автоматты ажырауы арқ ылы іске асады. Егер стрелкаларды қ олмен басқ ару кезінде кү рделі маршрутты дайындауғ а 10-15 минут жұ мсалса, электрлік орталық тандыру кезінде – 5-7 с. ЭО енгізу кезінде станциялардағ ы бастиектердің ө ткізу қ абілеті шамамен 2 есе ұ лғ аяды. Жол қ озғ алысы қ ауіпсіздігін арттыру станциядағ ы барлық жылжулардың орталық тандырылуы мен маршрутталуы арқ ылы қ амтамасыз етіледі жә не бағ даршамның рұ қ сат беру кө рсеткіші бойынша ғ ана жү зеге асырылады, ал жолдар мен стрелкалық секциялар электрлік рельс тізбектерімен жабдық талады.

Темір жолдарды техникалық пайдаланудың ережелері ЭО қ ұ рылғ ы-ларына бірқ атар талаптар қ ояды. ЭО қ ұ рылғ ылары жұ мысына қ ойылатын негізгі талап стрелкалар мен бағ даршамдардың ө зара тұ йық тауын қ амтамасыз ету. Сонымен қ атар, ЭО қ ұ рылғ ылары мыналарды қ амтамасыз етуі тиіс: басқ ару аппаратындағ ы стрелкалар орнын, жолдар мен стрелка секцияларының бос еместігін бақ ылау; стрелканың берілген маршрутты қ оршап тұ рғ ан бағ даршамды жаба отырып кесілуін бақ ылау; стрелкаларды жергілікті басқ аруғ а беру; маневр бағ даршамдарының кө рсеткіштері бойынша маневрлік қ озғ алыстардың ық тималдығ ы. Бұ л ретте ЭО қ ұ рылғ ылары бос емес жолда кіру бағ даршамының ашылуына жол бермеуі тиіс; егер стрелкалар қ ажетті орынғ а қ ойылмай, ал қ арсы маршруттар стрелкалары жабылмағ ан болса, берілген мар-шрутқ а сә йкес келетін жылжымалы қ ұ рамның астындағ ы стрелкалардың ауысуын, бағ даршамның ашылуын болдырмауы тиіс; маршрутқ а кіретін стрел-каның ауысуы немесе берілген маршрутты қ оршап тұ рғ ан бағ даршам ашық болғ ан жағ дайда қ арсы маршрут бағ даршамының ашылуына жол бермеуі тиіс.

Монтаж тә сілі немесе конструкторлық орындалуына байланысты ЭО жү йелерінің мынадай тү рлері болады: блоктық монтажды (реле аппаратурасы арнайы стативтерге орнатылатын зауытта жасалғ ан типтік блоктарда орналас-тырылады); стативті монтажды (посттық релелік аппаратура зауыт жағ дайында стативтерде монтаждалғ ан). Стативтерді ө зара жә не еден қ ұ рылғ ыларымен байланыстыру жә не штепсельді реле стативтеріне орнату постыда жү зеге асырылады. Стрелкаларының саны 25-тен кө п емес шағ ын станциялар стрелкалары мен бағ даршамдарының орталық тандырылғ ан басқ аруы ү шін пайдаланылады:

- орталық тә уелділіктері мен жергілікті қ оректендіру кө здері (РООЖ) бар релелік орталық тандыру, онда стрелкалар мен бағ даршамдар арасында тә уелді-ліктерді жү зеге асыратын аппаратураның негізгі бө лігі станция бойынша кезек-ші бө лмесінде орналасқ ан, ал еден қ ұ рылғ ыларының электрмен қ оректендіру кө здері станцияның бас бө лігінде орналасқ ан. РООЖ жү йесі маршруттарды орнатудың жеке тә сілін қ амтамасыз етеді жә не маневр жұ мысы мардымсыз кіші станцияларда пайдаланылады;

- орталық тә уелділіктері бар жә не орталық тан қ оректенетін (РОО) релелік орталық тандыру. Бұ л жү йе пойыздық қ ана емес, маневрлік жылжуларды маршруттау қ ажет екі жолды желілердің шағ ын станцияларында кең інен тарады. РОО жү йесінде стрелкалар мен бағ даршамдарды басқ арудың жеке тә сілі де пайдаланылады.

Стрелкалар мен бағ даршамдардың орталық тандырылғ ан басқ аруы ү шін стрелкаларының 25-тен асатын станцияларда пайдаланылады:

- орталық тә уелділіктері, орталық қ оректендіруі мен стрелкалар мен бағ даршамдарды басқ арудың бағ даршамдық тә сілдері бар релелік орталық тан-дыру;

- маршруттық басқ ару маршруттарды орнатуды автоматтандырып жә не жылдамдатуғ а мү мкіндік береді;

- блоктық маршрутты-релелік орталық тандыру (БМРО), онда барлық релелік аппаратура типтік блоктарда орналасқ ан. БМРО жү йесі ірі станциялар-дағ ы стрелкалар мен бағ даршамдарды электрлік орталық тандырудың типтік жү йесі болып табылады.

Электрлік орталық тандырудың қ азіргі жү йелерінде басқ ару аппараттары ретінде пайдаланылады:

- науа типті сыртқ а шығ арылғ ан таблосы бар жә не стрелкалар мен бағ даршамдар маршруттық басқ арылатын пульт-манипулятор, оның батырма-лары, басқ ару тұ тқ асы жә не жарық тық индикациясы бар станцияны жолдық дамыту, орнатуды қ адағ алау жә не маршруттардың ажырау мен станциялардағ ы объектілер жағ дайы туралы шығ арылғ ан табло-сұ лбасы бар;

- станция жоспары бойынша орналасқ ан басқ ару батырмалары бар станцияның жолдық даму жә не маршруттарды орнату мен ажыратудың жарық тық бақ ылау (жанатын науалар тү рінде) сұ лбалары бар стрелкалар мен бағ даршамдарды маршруттық басқ аратын пульт-табло;