Бап. Айырбас шарты

1. Айырбас шарты бойынша тараптардың ә рқ айсысы шаруашылық жү ргiзудi, оралымды басқ аруды басқ а тараптың меншiгiне бiр тауарды екiншiсiне айырбасқ а беруге мiндеттенедi.
2. Айырбас шартына тиiсiнше сатып алу-сату шартының ережелерi қ олданылады, ө йткенi бұ л осы тараудың ережелерiне жә не айырбас мә нiне қ айшы келмейдi. Бұ л орайда тараптардың ә рқ айсысы тауарды беруге мiндеттенетiн сатушы деп жә не айырбастап алуғ а мiндеттенетiн сатып алушы деп танылады.
3. Осы тарауда кө зделген ережелер, егер заң актiлерiнде ө згеше кө зделмесе жә не ол тиiстi мiндеттемелер мә нiнен туындамаса, қ ұ қ ық тарды айырбастауғ а (жұ мыстар, қ ызмет кө рсетулер) қ олданылады.

502-бап. Айырбас шарты бойынша бағ а мен шығ ындар

1. Егер шарттан ө згеше туындамаса, айырбастауғ а жататын тауарлар бiр-бiрiне тең деп ұ йғ арылады, ал оларды беру мен қ абылдап алу жө нiндегi шығ ындарды ә рбiр жағ дайда тиiстi мiндет жү ктелетiн тарап жү зеге асырады.
2. Шартқ а сә йкес айырбасталатын тауарлар бiр-бiрiне тең емес деп танылғ ан жағ дайда бағ асы айырбастауғ а берiлетiн тауардың бағ асынан кем тауарды беруге мiндеттенген тарап, егер шартта ө згеше тә ртiп кө зделмесе, тауар беру мiндетiн орындағ анғ а дейiн немесе одан кейiн бағ адағ ы айырманы тiкелей ө зi тө леуге тиiс.

503-бап. Айырбас шарты бойынша ө зара тауар беру
мiндеттемелерiн орындау

Шартқ а сә йкес айырбасталатын тауарларды беру мерзiмдерi тұ спа-тұ с келмейтiн жағ дайларда тауар беруге тиiстi тараптың тауарды беру мiндеттемелерiн басқ а тарап тауар берген соң орындауына ө зара мiндеттемелердi орындау туралы ережелер қ олданылады (осы Кодекстiң 284-бабы).

504-бап. Айырбасталатын тауарларғ а меншiк қ ұ қ ығ ының
ауысуы

Егер заң актiлерiнде немесе шартта ө згеше кө зделмесе, айырбасталатын тауарларғ а меншiк қ ұ қ ығ ы айырбас шарты бойынша сатып алушы болатын тараптарғ а тараптардың ә рқ айсысы тиiстi тауарларды беру мiндеттемелерiн орындағ аннан кейiн бiр мезгiлде ауысады.

505-бап. Айырбас шарты бойынша сатып алынғ ан тауарды
алып қ ойғ аны ү шiн жауапкершiлiк

Айырбас шарты бойынша сатып алынғ ан тауарды ү шiншi тұ лғ алар алып қ ойғ ан тарап осы Кодекстiң 414-бабында кө зделген негiздемелер болғ ан кезде басқ а тараптан оның айырбасқ а алғ ан тауарын, ал тауарды заттай алу мү мкiн болмағ ан жағ дайда оның қ ұ нын қ айтаруды талап етуге қ ұ қ ылы.

27-тарау. Сыйғ а тарту

506-бап. Сыйғ а тарту шарты

1. Сыйғ а тарту шарты бойынша бiр тарап (сыйғ а тартушы) басқ а тараптың (сыйды алушының) меншiгiне затты немесе ө зiне немесе ү шiншi адамғ а мү лiктiк қ ұ қ ық ты (талапты) тегiн бередi немесе беруге мiндеттенедi не оны ө зiнiң немесе ү шiншi тұ лғ аның алдындағ ы мү лiктiк мiндеттен босатады немесе босатуғ а мiндеттенедi.
Затты немесе қ ұ қ ық ты қ арсы беру не қ арсы мiндеттеме болғ ан кезде шарт сыйғ а тарту шарты деп танылмайды. Мұ ндай шартқ а осы Кодекстiң 160-бабының 2-тармағ ында кө зделген ережелер қ олданылады.
2. Ә лдекiмге затты немесе мү лiктiк қ ұ қ ық ты тегiн беруге уә де ету не ә лдекiмдi мү лiктiк мiндеттен (сыйғ а тартуғ а уә де беруден) босату сыйғ а тарту шарты болып танылады жә не егер уә де тиiстi нысанда (508-баптың 2-тармағ ы) жасалса жә не алдағ ы уақ ытта нақ ты тұ лғ ағ а затты немесе қ ұ қ ық ты тегiн беру не оны мү лiктiк мiндеттен босатуғ а айқ ын ниет бiлдiрiлген болса, уә де берушiнi босатпай тастайды.
Нақ ты сыйғ а тарту затын зат, қ ұ қ ық тү рiнде кө рсетпей-ақ, ө зiнiң барлық мү лкiн немесе ө зiнiң барлық мү лкiнiң бiр бө лiгiн сыйғ а тартуғ а уә де беру немесе мiндеттемеден босату жарамсыз болады.
3. Сыйғ а тартушы қ айтыс болғ аннан кейiн сый алушығ а сый берудi кө здейтiн шарт жарамсыз болады.
Мұ ндай сыйғ а тарту тү рiне осы Кодекстiң мұ рагерлiк туралы ережелерi қ олданылады.

507-бап. Сый алушының сыйды алудан бас тартуы

1. Сый алушы ө зiне сый берiлгенге дейiн кез келген уақ ытта одан бас тартуғ а қ ұ қ ылы. Бұ л жағ дайда сыйғ а тарту шарты бұ зылғ ан деп есептеледi.
2. Егер сыйғ а тарту шарты жазбаша тү рде жасалса, сыйдан бас тарту да жазбаша тү рде жасалуғ а тиiс. Сыйғ а тарту шарты тiркелген жағ дайда сыйды алудан бас тарту да мемлекеттiк тiркелуге тиiс.
3. Егер сыйғ а тарту шарты жазбаша тү рде жасалғ ан болса, сый берушi сый алушыдан сыйды алудан бас тартқ аны ү шiн ө зiне келтiрiлген нақ ты зиянды ө теуiн талап етуге қ ұ қ ылы.
Ескерту. 507-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 2011.03.25 N 421-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң ымен.

508-бап. Сыйғ а тарту шартының нысаны

1. Сый алушығ а сыймен қ оса сыйғ а тарту осы баптың 2 жә не 3-тармақ тарында кө зделген жағ дайларды қ оспағ анда, ауызша жасалуы мү мкiн. Сыйды беру оны тапсыру, символдық беру (кiлттердi табыс ету жә не т.б.) не қ ұ қ ық белгiлейтiн қ ұ жаттарды тапсыру арқ ылы жү зеге асырылады.
2. Қ озғ алмайтын мү лiктi сыйғ а тарту шарты:
1) заң ды тұ лғ а сый берушi болғ ан жә не сыйдың қ ұ ны заң актiлерiнде белгiленген он айлық есептiк кө рсеткiштен асатын;
2) шартта алдағ ы уақ ытта сыйғ а тартуғ а уә де етiлген жағ дайларда жазбаша тү рде жасалуғ а тиiс.
Ауызша жасалғ ан сыйғ а тарту шарты осы тармақ та кө зделген жағ дайларда жарамсыз болады.
3. Алып тасталды - Қ Р 2011.03.25 N 421-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң ымен.
Ескерту. 508-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 2011.03.25 N 421-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң ымен.

509-бап. Сыйғ а тартуғ а тыйым салу

Қ ұ ны заң актiлерiнде белгiленген он айлық есептiк кө рсеткiш мө лшерiнен аспайтын ә деттегi сыйлық тарды қ оспағ анда:
1) жас балалар мен iс-ә рекетке қ абiлетсiз деп танылғ ан азаматтардың атынан олардың заң ды ө кiлдерiнiң;
2) емдеу, тә рбиелеу мекемелерiнiң, ә леуметтiк қ орғ ау мекемелерiнiң жә не сол секiлдi мекемелердiң қ ызметкерлерiне олардың емдеуiндегi, асырауындағ ы не тә рбиесiндегi азаматтардың жә не осы азаматтардың зайыптары мен туыстарының;
3) мемлекеттік қ ызметшілерге, сондай-ақ олардың отбасы мү шелеріне мемлекеттік қ ызметшілердің лауазымдық жағ дайына байланысты немесе олардың қ ызметтік міндеттерін атқ аруына байланысты сый тартуғ а жол берілмейді.
Ескерту. 509-бапқ а ө згерту енгізілді - Қ Р 2011.03.01 N 414-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен бастап қ олданысқ а енгізіледі) Заң ымен.

510-бап. Сыйғ а тартуды шектеу

1. Заты шаруашылық жү ргiзу немесе оралымды басқ ару қ ұ қ ығ ына жататын заң ды тұ лғ а, егер заң актiлерiнде ө згеше кө зделмесе, меншiк иесiнiң келiсiмiмен ө зiнiң затын сыйлауғ а қ ұ қ ылы. Бұ л шектеу қ ұ ны заң актiлерiнде белгiленген он айлық есептiк кө рсеткiш мө лшерiнен аспайтын ә деттегi сыйлық тарғ а қ олданылмайды.
2. Бiрлескен ортақ меншiктегi мү лiктi сыйғ а тартуғ а бiрлескен меншiктiң барлық қ атысушыларының келiсiмi бойынша осы Кодекстiң 220-бабында кө зделген ережелердi сақ тай отырып жол берiледi.
3. Сый берушiге тиесiлi талап қ ұ қ ық тарын ү шiншi тұ лғ ағ а сыйғ а тарту осы Кодекстiң 339-343, 345, 346-баптарында кө зделген ережелер сақ тала отырып жү зеге асырылады.
4. Ү шiншi тұ лғ а алдында сый алушының мiндеттерiн орындау арқ ылы сыйғ а тарту осы Кодекстiң 276-бабының 1-тармағ ында кө зделген ережелер сақ тала отырып жү зеге асырылады.
Ү шiншi тұ лғ а алдында сый берушiнiң сый алушы борышын ө зiне аудару арқ ылы сыйғ а тартуы осы Кодекстiң 348-бабында кө зделген ережелер сақ тала отырып жү зеге асырылады.
5. Ө кiлдiң сыйғ а тартуғ а жасағ ан сенiмхатында сый алушы аталмаса жә не сыйғ а тартатын заты кө рсетiлмесе, ол жарамсыз болады.

511-бап. Сыйғ а тарту шартын орындаудан бас тарту

1. Егер шарт жасалғ аннан кейiн сый берушiнiң мү лiктiк немесе отбасылық жағ дайы, не денсаулығ ы шартты жаң а жағ дайларда орындау оның тұ рмыс дең гейiнiң едә уiр нашарлауына ә кеп соқ тыратындай болып ө згерсе, сыйғ а тартушы келешекте сый алушығ а зат немесе қ ұ қ ық беру уә десiн немесе сый алушыны мү лiктiк мiндеттен босату уә десiн қ амтитын шартты орындаудан бас тартуғ а қ ұ қ ылы.
2. Сыйғ а тартушы келешекте сый алушығ а зат не қ ұ қ ық беру уә десiн, не сый алушыны оғ ан сыйғ а тартуды ө згерту қ ұ қ ығ ын берушi негiздемелер бойынша мү лiктiк мiндеттемеден босату уә десiн қ амтитын шартты орындаудан бас тартуғ а қ ұ қ ылы (осы Кодекстiң 512-бабының 1-тармағ ы).
3. Осы баптың 1 жә не 2-тармақ тарында кө зделген негiздемелер бойынша сыйғ а тартушының сыйғ а тарту шартын орындаудан бас тартуы сый алушығ а залалдарды ө теудi талап ету қ ұ қ ығ ын бермейдi.

512-бап. Сыйғ а тартудың кү шiн жою

1. Егер сый алушы сыйғ а тартушының ө мiрiне, оның отбасы мү шелерiнiң немесе жақ ын туыстарының бiреуiне қ астандық жасаса не сый берушiге қ асақ ана дене жарақ атын салса, сыйғ а тартушы сыйғ а тартудың кү шін жоюғ а қ ұ қ ылы.
Сый алушы сыйғ а тартушыны қ асақ ана ө лтiрген жағ дайда сотта сыйғ а тартудың кү шiн жоюды талап етуге сыйғ а тартушы мұ рагерлерiнiң қ ұ қ ығ ы болады.
2. Егер сый алушының сыйғ а тартушы ү шiн ү лкен мү лiктiк емес қ ұ ндылық болып саналатын сыйланғ ан затты ұ стауы оның бiржола жойылу қ аупiн тудырса, сыйғ а тартушы сыйғ а тартудың кү шiн сот тә ртiбiмен жоюды талап етуге қ ұ қ ылы.
3. Сот мү дделi тұ лғ аның талап етуi бойынша, жеке кә сiпкердiң немесе заң ды тұ лғ аның оның кә сiпкерлiк қ ызметiне байланысты Қ азақ стан Республикасының оң алту жә не банкроттық туралы заң намалық актісінің ережелерiн бұ за отырып жасағ ан сыйғ а тартуының кү шiн мұ ндай тұ лғ аны банкрот деп жариялаудың алдындағ ы бiр жыл iшiнде жоя алады.
4. Сыйғ а тарту шартында, сый берушi сый алушыдан ұ зақ ө мiр сү рген жағ дайда, сыйғ а тартудың кү шiн жою қ ұ қ ығ ы ескертiлуi мү мкін.
5. Сыйғ а тартудың кү шi жойылғ ан жағ дайда, егер сыйланғ ан зат сыйғ а тартудың кү шi жойылғ ан кезге дейiн сол кү йiнде сақ талса, сый алушы оны қ айтаруғ а мiндеттi.
Ескерту. 512-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 07.03.2014 N 177-V Заң ымен (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі).

513-бап. Сыйғ а тарту шартын орындаудан бас
тарту жә не сыйғ а тартудың кү шiн жою
мү мкiн болмайтын жағ дайлар

Сыйғ а тарту шартын орындаудан бас тарту туралы (осы Кодекстiң 511-бабы) жә не сыйғ а тартудың кү шiн жою туралы (осы Кодекстiң 512-бабы) ережелер қ ұ ны заң актiлерiнде белгiленген он айлық есептiк кө рсеткiштен аспайтын сыйлық тарғ а қ олданылмайды (осы Кодекстiң 510-бабының 1-тармағ ы).

514-бап. Сыйланғ ан заттың кемшiлiктерi салдарынан
зиян келтiру зардабы

Сыйланғ ан заттың кемшiлiктерi салдарынан сый алушы азаматтың ө мiрiне, денсаулығ ына немесе мү лкіне келтiрiлген зиянды, егер бұ л кемшiлiктер сый алушығ а затты беруден бұ рын пайда болғ аны дә лелденсе жә не анық кемшiлiктер қ атарына жатпаса, ал сыйғ а тартушы ол жө нiнде бiле тұ ра сый алушығ а ескертпесе, осы Кодекстiң 47-тарауында кө зделген ережелерге сә йкес сыйғ а тартушы ө теуге тиiс.

515-бап. Сыйғ а тартуғ а уә де беру кезiндегi қ ұ қ ық
мирасқ орлығ ы

1. Сыйғ а тарту шарты бойынша сыйғ а тартуғ а уә де берiлген сый алушының қ ұ қ ық тары, егер сыйғ а тарту шартында ө згеше кө зделмесе, оның мұ рагерлерiне (қ ұ қ ық мирасқ орларына) ауыспайды.
2. Сыйғ а тартуғ а уә де берген сыйғ а тартушының мiндеттерi, егер сыйғ а тарту шартында ө згеше кө зделмесе, оның мұ рагерлерiне (қ ұ қ ық мирасқ орларына) ауысады.

516-бап. Қ айырмалдық

1. Жалпы пайдалану мақ сатында затты немесе қ ұ қ ық ты сыйғ а тарту қ айырмалдық деп танылады.
Қ айырмалдық азаматтарғ а, емдеу, тә рбие беру мекемелерiне, ә леуметтiк қ орғ ау мекемелерiне жә не басқ а да сол сияқ ты мекемелерге, қ айырымдылық, ғ ылыми жә не оқ у мекемелерiне, қ орларғ а, мұ ражайлар мен басқ а да мә дениет мекемелерiне, қ оғ амдық жә не дiни бiрлестiктерге, сондай-ақ мемлекетке жә не осы Кодекстiң 111 жә не 112-баптарында аталғ ан азаматтық қ ұ қ ық тың басқ а да субъектiлерiне жасалуы мү мкiн.
2. Қ айырмалдық ты алуғ а ешкiмнiң рұ қ саты немесе келiсiмi талап етiлмейдi.
3. Азаматқ а мү лiк қ айырмалдық қ а берілуге тиiс, ал заң ды тұ лғ аларғ а қ айырмалдық етушi осы мү лiктi белгiлi бiр мақ сатқ а пайдалануды ескертiп беруi мү мкiн. Мұ ндай талап болмағ ан жағ дайда азаматқ а мү лiктi қ айырмалдық қ а беру жай сыйғ а тарту болып есептеледi, ал басқ а жағ дайларда қ айырмалдық қ а берiлген мү лiктi сый алушы мү лiктi мақ сатына сай пайдаланады.
Пайдалану ү шiн белгiлi бiр мақ сат белгiленген қ айырмалдық ты алушы заң ды тұ лғ а қ айырмалдық қ а берiлген мү лiктi пайдалану жө нiндегi барлық операциялардың оқ шауланғ ан есебiн жү ргізуге тиiс.
4. Егер мә н-жайлардың ө згеруi салдарынан қ айырмалдық қ а берiлген мү лiктiң қ айырмалдық берушi кө рсеткен мақ сатқ а сә йкес пайдаланылуы мү мкiн болмаса, ол басқ а мақ сатқ а қ айырмалдық берушiнiң келiсiмiмен ғ ана, ал қ айырмалдық берушi азамат қ айтыс болғ ан немесе қ айырмалдық берушi заң ды тұ лғ а таратылғ ан жағ дайда - соттың шешiмi бойынша пайдаланылуы мү мкiн.
5. Қ айырмалдық қ а берiлген мү лiктiң қ айырмалдық берушi кө рсеткен мақ сатқ а сә йкес пайдаланылмауы немесе бұ л мақ сатты осы баптың 4-бабында кө зделген ережелердi бұ за отырып ө згертуi қ айырмалдық берушiге, оның мұ рагерлерiне немесе ө зге де қ ұ қ ық мирасқ орына қ айырмалдық тың кү шiн жоюды талап етуге қ ұ қ ық бередi.
6. Қ айырмалдық тарғ а осы Кодекстiң 512 жә не 515-баптары қ олданылмайды.

28-тарау. Рента жә не ө мір бойы асырауда ұ стау