ПӘні бойынша глоссарий

Авторитарлық қ арым-қ атынас -мұ ғ алімнің оқ ушылар пікірімен санаспай, қ ызығ ушылық тарын ескермей шешім қ абылдауы, тек ө зінің айтқ анын орындауғ а бағ ытталуы.

Аксиалды қ арым-қ атынас -ақ паратты бір адамнан екінші бір адамғ а жеткізу процесі (мұ ғ алім жә не жеке бір оқ ушы арасындағ ы қ атынас).

Аксиология (грек тілінің «ахіа» - қ ұ ндылық жә не «logos»-ілім) – қ ұ н дылық тардың табиғ аты жайлы жә не дү ниедегі қ ұ ндылық тар жү йесі туралы философиялық ілім.

Антипатия -адамда басқ а бір адам туралы теріс кө зқ арастың қ алыптасуы, оны жақ тырмауы.

Ә леуметтік фрустрация- адамдардың болашақ тың белгісіздігіне алаң даушылығ ы, мақ сатқ а жете алмауындағ ы торығ ып кү йзелуі, жеке тұ лғ аның ө зін дә рменсіз, ешкімге қ ажетсіз сезінуі, балалар мен ересектердің ә леуметтік қ орғ аныссыздығ ынан абыржуы, уайымғ а салыну сияқ ты психологиялық жағ дайы.

Вербальды қ арым-қ атынас -бір адамнан екінші адамғ а не болмаса бір топ адамдар арасындағ ы сө з арқ ылы ақ параттармен алмасу процессі.

Вербальсыз қ арым-қ атынас - мимика, ым-ишара, пантомима (дене қ озғ алысы, қ ол қ имылдары) арқ ылы жасалатын сө зсіз қ арым қ атынас.

Гуманизм -адам тұ лғ асын ең жоғ арғ ы қ ұ ндылық ретінде қ абылдауғ а негізделген кө зқ арастар жиынтығ ы; тұ лғ аның қ ұ қ ығ ы мен бостандығ ын қ орғ ауғ а бағ ытталғ ан жане тұ лғ аның жан-жақ ты ү йлесімді дамуын қ арастыратын ілім.Гуманизм-адамның ө мірлік ұ станымы, ол адамның адами қ асиеттерін сақ тап қ алуғ а, тек жағ ымды, жақ сы істерге бағ ыттайды.

Даралылық - адамды басқ а адамдардан ерекшеліндіріп тұ ратын айрық ша қ асиеттері, ешкімге ұ қ самастығ ы, оның қ айталанбастығ ы.

Демократиалық қ арым-қ атынас - оқ ушы білімді іздестіруде қ арым-қ атынаста тең қ ұ қ ылы субьект ретінде қ арастырылады.Оқ ушылар мен мұ ғ алім ынтымастық қ арым-қ атынаста болады.

Жеке тұ лғ а -индивидтің ә леуметтік маң ызды сапалар жү йесі, оның ә леуметтік қ ұ ндылық тарды мең геруі жә не сол қ ұ ндылық тарды мең геруі жә не сол қ ұ ндылық тарды іске асыру қ абілеттері.Жеке тұ лғ а ретінде адам ө зінің санасының даму дең гейімен, ө з санасын қ оғ амдық санамен сә йкестендіруімен сипатталады.Жеке тұ лғ а-қ оғ амдық мә ні бар адам.Кез келген адам ө мірге индивид болып келіп, тек саналы қ оғ амдық жә не ең бек іс-ә рекеттері арқ ылы ғ ана жеке тұ лғ ағ а айналады.

Индивид - адамды адамзат тұ қ ымының жеке бір ө кілі ретінде, биологиялық тіршілік иесі ретінде қ арастыратын ұ ғ ым. Индивид-жекелік, яғ ни кө п адамдардың біреуі.

Педагогика – адам тә рбиесі жайлы ғ ылым.

Педагогикалық ү рдіс- оқ у мен тә рбие бірлігі арқ асында орындалатын білімдену мақ сатынан оның нә тижесіне қ арай болғ ан іс-ә рекет, ілгері қ озғ алыс.

Қ ұ ндылық – кез келген индивид, топ, ұ жым, этнос, т.б. ү шін ө мірлік маң ызы жоғ ары материалдық немесе рухани нысаналар.

Ө зін-ө зі тә рбиелеу - ө зіндік адамгершілік сапаларды қ алыптастыру бойынша тұ лғ аның саналы іс-ә рекеті, бір мақ сатқ а сә йкес адамның ө з тұ лғ асын ө зі қ алыптастыруы.

Шығ армашылық – жаң а сапалы материалдық жә не рухани қ ұ ндылық тарды жасаудағ ы адамның іс-ә рекеті.

Профессиограмма – маманның кә сіби даярлығ ына қ ойылатын талаптар жү йесі; мұ ғ алімнің, оқ ытушының, сынып жетекшісінің, педагогтың идеалды ү лгісі, эталоны, моделі.

Педагогикалық парадигма дегеніміз нақ ты педагогикалық міндеттерді шешудегі ү лгі, стандарт, модель ретінде ұ станатын, негізгі қ алыптасып қ алғ ан ғ ылыми жетістіктер, ә дістер, теориялар, кө зқ арастар жү йесі.

Педагогикалық іс-ә рекет -педагогикалық процесте жас ұ рпақ ты оқ ытып, тә рбиелеп, дамытуғ а, ө здерін ө здері іске асыруғ а жә не еркін шығ армашылық тұ рғ ыдан ө здерін таныта алуларына қ олайлы жағ дай жасауғ а бағ ытталғ ан кә сіби іс-ә рекет.

Рефлексия – адамның ө зін-ө зі зерттеуі, тү сінуі, ө зін басқ алардың қ алай қ абылдайтаны жайлы ө зін бағ алауы.

Симпатия – бір адамның екінші адамғ а оң, жағ ымды кө зқ арасының қ алыптасуы.

Эмпатия – мұ ғ алімнің оқ ушылардың психикалық жағ дайын, кө ң іл-кү йлерін тү сінуі, ө зін басқ а адамның орнына қ оя алуы.

Перцептивті қ арым қ атынас – басқ а адамның ішкі жан дү ниесін сезіне алу (perceptio – қ абылдау, сезіну).

Ретиалды қ арым қ атынас – ақ паратты бір адамнан бір топ адамғ а жеткізу процесі (мұ ғ алім жә не сынып оқ ушылары арасындағ ы қ атынас).

Интербелсенді қ арым-қ атынас – адамдардың ө зара тығ ыз ә рекетте болуларын, тығ ыз байланыста, кө пшілік ішінде жұ мыс істей алуғ а бейімделуіне бағ ытталғ ан қ арым-қ атынас.

Қ арым-қ атынас -ө зара іс-ә рекеттер қ ажеттіліктернен туындайтын жә не ақ параттармен алмасу, адамды адам қ абылдау, тү сінудіқ амтитын адамдар арасындағ ы байланыстарды орнату жә не дамытудың кү рделі процесі.

Діл (менталитет) - тұ лғ аның, адамдар тобының немесе белгілі бір социум дү ниетанымның, дү ниеге деген кө зкарастарының жә не мінез-қ ұ лық тарының терең жатқ ан негіздері болып табылатын мә дениеттің мазмұ ны. Мә дениеттану жә не философиялық ә дебиеттерде діл белгілі бір кезең дегі, географиялық аймақ тағ ы жә не ә леуметтік ортадағ ы адамдар қ ауымы кө зқ арастарының, сезімдерінің жиынтығ ы, тарихи жә не ә леуметтік ү рдістерге ық пал ететін қ оғ амның ерекше психологиялық салты ретінде тү сіндіріледі. Діл - рухани кұ былыс.

Педагогикалық жү йе - жеке, дара тұ лғ аны жетілдіруге, қ алыптастыруғ а бағ ыттау мен белгілі бір мақ сатқ а жету жолындағ ы арнайы педагогикалық ық палды ұ йымдастыруғ а қ ажетті ө зара байланысқ ан ә дістердің, қ ұ ралдарының жиынтығ ы.

Білім беру процессі - мұ ғ алімнен, оқ ытушыдан балағ а, студентке ақ паратты жеткізу.

Педагогикалық шығ армашылық - мұ ғ алімнің, ө з ісін сү йіп, оғ ан барлық ынта-ық ыласымен кірісіп, ә р шә кіртінің жан-жақ ты дамығ ан тұ лғ а болып қ алыптасуына неғ ұ рлым тиімді, қ олайлы жағ ымды жағ дай жасай алуы.

Профессиограмма - мұ ғ алімнің, оқ ытушының, сынып жетекшісінің, педагогтың идеалды ү лгісі, эталоны, моделі.

Ә міршіл-ә кімшіл(авторитарная) педагогика - кө зсіз бағ ыну тә рбиесін алғ а тартқ ан педагогика.

Ізгілікті (гуманистическая) педагогика – шә кіртті педагогикалық ү рдістің субъекті ретінде танып, адам менмдам арасындағ ы қ атынасты ұ лық тай білген педагогика.

Дарынды балалар – жалпы жә не арнайы дарындылығ ын (музыкағ а, сурет салуғ а, техникағ а т.б.) байқ атқ ан балалар.

Оқ у – оқ ушының алдағ ы іс-ә рекеті ү шін білім, білік, дағ дылары мақ сатты тү рде мең геру процесі.