СтоматологиялыҚ емханада жансыздандыру

Стоматологиялық емнің нә тижелілігі жү ргізілген емдеу шаралары кезінде ауру сезімнің болмауына тікелей байланысты. Стоматологиялық науқ астарды емдеу сапасын замануи бағ алау критериясы жансызандыруды қ олдану болып саналады.

Жансыздандыру тістің қ атты тіндерін толық тай егеп тазалауды, инфекцияланғ ан дентинді алып тастауды, пломбалық материалдың қ уыста жақ сы тұ руын, ретракциялық жіптерді ангізуде ауырмауды қ амтамасыз ету керек.

Бү гінгі таң да астың ғ ы жақ тың бірінші ү лкен азу тісін емдеуде 100% жансыздандыруды 0амтамасыз ететін жансызданыдру ә дісі мен заттар жоқ.

Стоматологтар тістерде тісжегіні емдеу кезінде қ олданады:

• аппликациялық (беткейлік) жансыздандыру, аэрозоль, гель, қ ойыртпақ, қ абық тү рінде;

• инфильтрациялық ә діс, анестетикті ә ртү рлі аймақ атғ а егеді:

–кілегей қ абық астына;

–сү йекү стіқ абыршағ ы астына;

–интрасептальді;

–интралигаментарлы (байламішілік);

–ұ лпаішілік; –ө зекішілік.

Клиникалық тә жірибеде инфильтрациялық анестезияда жансыздандырғ ыш ерітіндіні кө біне ауыздың кіре берісінде кілегей қ абық асты бар ө тпелі қ атпарғ а, ал ү стің гі жақ та тістердің тү бір ұ шы проекциясынан аздап жоғ ары, астың ғ ы жақ та тістердің тү бір ұ шы проекциясынан аздап тө мендеу жасайды.

Инені альвеолярлы ө сіндісіне 45 градуста кілегей қ абық тың ө тпелі қ атпар астына, иненің қ иығ ын сү йекке қ арата отырып енгізеді. Анестетикті аз мө лшерде ақ ырын қ арпуланың жартысын егеді.

Интрасептальді жансыздандыру кезінде жергілікті жансыздандырғ ыш ерітіндіні кө рші тістердің альвеола аралық қ алқ ан сү йегіне егеді.

Интралигаментарлы жансыздандыру тістің мойын бө лігіндегі байлам сақ талғ ан жағ дайда жасалады. Жансыздану 1 минуттан кейін басталып, 20 минутқ а дейін созылады. Интралигаментарлы жансыздандыру пациентке ө те қ олайлы жә не ә дісті жү ргізу кезінде ешқ андай ауру сезімі болмайды.

Бұ дан басқ а осы жансыздандыруды жү ргізу кезінде жұ мсақ тіндердің жансыздануы болмайды жә не сө йлеу қ ызметі мен басқ а қ ызметтері бұ зылмайды. Қ олданатын препараттың ө те аз мө лшері егілу барысы анестетиктің ұ лы ә сер етуін тұ ғ ызбайды.Интралигаментарлы жансыздандыру қ ауіпсіз жә не мамандар оны оң ай жасай алады. Терапиялық лар кезінде нә тижелілігі 89% қ ұ райды.

Интралигаментарлы жансыздандыруды жү ргізудің кері кө рсеткіштері:

– пародонтальдық қ алтаның болуы, егер тіс жұ лынатын болса;

– пародонт тінінде жедел қ абыну ү рдісі болса;

– периодонттың жедел жә не созылмалы қ абынуының ө ршуі кезінде тістерді емдеу немесе жұ лу кезінде;

– анамнезінде эндокардит болса.

Интралигаментарлы жансыздандыру негізгі жансыздандыру немесе қ осалқ ы жансыздандыру ә дісі ретінде болуы мү мкін. Ұ лпаішілік жансыздандырудан кейін дә рігерлер кө біне ө здері ойлағ ан нә тижеге қ ол жеткізе алмайды. Себебі, тіс қ уысын ашу кезінде тіс қ уысы кү мбезі ө те кең етіп ашылады, сондық тан ашылғ ан қ анайтын, сү ң гілегенде ауыратын ұ лпа анық кө рінеді.Осы жағ дайда оғ ан егілген анестетик ешқ андай нә тиже бермейді.Ұ лпаішілік жансыздандырудан тиімді нә тиже алу ү шін тіс қ уысын ашу кезең інде оның диаметрін ине диаметріне сай етіп ашу керек. Ине ашылғ ан тіс қ уысына тығ ыз сыналай ену керек. Міне осы кезде анестетик қ уысқ ы жоғ ары қ ысыммен еніп жақ сы нә тиже береді.

Ү стің гі жақ тың кіші азу тістерінде, сү йір тістерде жансызданудың нә тижелігін жоғ арлату ү шін анестетикті кө засты тесігіне егіп, ү стің гі алдың ғ ы жә не ортаң ғ ы кө засты нервінің тармақ тарын жансыздандырады.

Алдың ғ ы жә не ортаң ғ ы кө засты нервтерінің тармақ тарының нә тижелі жансыздануы ү шін анестетикті егіп болғ аннан кейін 2 мин инъекция жасалғ ан орынды саусақ пен басып тұ ру қ ажет.

Бұ л манипуляцияны астың ғ ы жақ тың кіші азу тістерін, сү йір жә не кү рек тістерін иннервациялайтын иекасты нервті жансыздандыру кезінде де жасайды. Анестетикті еккеннен кейін иекасты тесігінің тұ сын 2 мин саусақ пен қ ысым тү сіре басып тұ ру қ ажет. Балаларда астың ғ ы жақ қ а жансыздандыру жасау нә тижесі ересектерге қ арағ анда жақ сы нә тиже береді.

Ө ткізгіштік жансыздандыру ә дісі. Тістердің тісжегісін емдеу кезіндеинфильтрациялық жансыздандырумен қ атар ө ткізгіштік жансыздандыруды қ олданады.Ү стің гі жақ та туберальді, таң дацлық, кү ректік жә не кө засты жансыздандыру ә дістерін жасайды.

Замануи жансыздандырғ ыш (ультракаин, септанест, убистезин) қ атарындағ ы анестетиктермен бірге 1: 200 000 қ атынасындағ ы эпинефринді кү нделікті стоматологиялық тә жірибеде қ олдану анестетиктің жоғ ары дә режеде сің уін қ амтамасыз етеді.

Астың ғ ы жақ та классикалық ә діспен қ атар мандибулярлы жансыздандыру ә дісінің жаң артылғ ан, толық тырылғ ан ә дісін қ олданады. Жансыздандыру кезінде қ андайда бір топ тістерінде ө зекті мә селелер тұ ындауы болуыын естен шығ армау керек. Кө п жағ дайда (47%) астың ғ ы жақ тың бірінші азу тістерінде, ә сіресе алдың ғ ы тү бірлерінде жансызданбаудың болмау мә селелері туындайды.Жансызданудың нә тижелігін жоғ арлату ү шін екінші азу тістің тү бір ұ шы проекциясы аймағ ында оральді бетіне қ осымша жансыздандыру жасайды. Кейде қ осымша бірінші азу тістің алдың ғ ы тү біріне интралигаментарлы жансыздандыру жү ргізеді.

Ү стің гі жақ тың ортаң ғ ы кү рек тісіне жансыздандыру жү ргізу кезінде 33% жағ дайда мә селелер туындайды. Себебі, олар қ арама-қ арсы жақ тың нерв талшық тарымен анастомоз жасайтынын ұ мытпау керек. 18% жағ дайда ү стің гі жақ тың бірінші азу тісіне жансыздандыру жү ргізу қ иындығ ы туындайды. Себебі, бет сү йегі жансыздандыру жү ргізуге кедергі жасайды.

Жансыздандырудың болмауы себептері:

•тістердің анатомиялық қ ұ рылым ерекшеліктері;

•орындау техникасы кезінде жіберілген қ ателіктер;

•инфекцияның жә не қ абынудың болуы;

•анестетикті дұ рыс таң дап алмау;

•қ олданылатын анестетикті дұ рыс сақ тамау немесе қ олдану мерзімінің ө тіп кетуі;

•пациенттің ү рейленуі;

•психосоматикалық статустың бұ зылуы;

•ішімдік қ абылдауы.

Сауатты орындалғ ан жансыздандыру ә дісі жә не дұ рыс таң дап алынғ ан қ ұ рамынад вазоконстрикторлар бар анестетиктер жансыздандырудың ұ зақ тығ ын 40 тан 60 мин созылуын жә не жақ сы ә сер етуін толық қ астамасыз етеді. Вазоконстрикторларсыз анестетиктердің 3% концентрациялы анестетиктерін қ олдану барысы ғ ана жансызданудың 30 мин дейін созылуына ә сер етеді. Осымен бірге пациенттерде егілеген препаратқ а жеке ө згеріс жауаптары болуы мү мкін. Жансызданудың ұ зақ тығ ы егілген анестетик ә дістеріне де байланысты болады.Анатомиялық ерекшеліктерде жансызданудың ұ зақ тығ ына жә не терең дей енуіне ә сер етеді.

Осындай ерекшеліктерге бетсү йегінің доғ асы жә не альвеоларлы ө сіндісінің қ алың дығ ы жатады. Ү стің гі жақ бірінші ү лкен азу тіске жансыздандыру жасау кезінде бетжақ альвеолярлы айдаршық негізінде орналасқ ан, ә сіресе айдаршық тың тө мен орналасуында келесі ерекшеліктерді білу керек:

Ү стің гі жақ тың бірінші азу тісіне жансыздандыру жасауда инемен екі егу жасау керек. Бірінші егуді жә не анестетикті жіберуді екінші кіші азу тістің тү бір ұ шына жасау бірінші азу тістің медиальді ұ рт жақ тү бірінде жансызданудың болуын қ амтамасыз етеді. Екінші егуді бетжақ альвеолярлы айдаршығ ына тікелей жасау ұ рт жақ дистальді тү бірінде жансызданудың болуына ә сер етеді. Егер ү стің гі жақ тың бірінші азу тісінің таң дай тү бірі қ атты таң дайдың ортасына қ арай кө птеп ауытқ ыса дұ рыс жасалғ ан жансыздандыру мен сү йектің қ алыпты қ алың дығ ы кезінде толық жансыздану болмайды. Бұ л жағ дайда таң дай тү бірі проекциясына аз мө лшерде жансыдандырғ ыш анестетикті егу керек. Замануи улы ә сері аз препататтар мен жаң а технологиялардың қ олдануына қ арамай кейбір жағ дайларда адекватты жансызданудың болуына қ ол жеткізе алмайды. Қ андайда бір стоматологиялық шаралар пациенттің жеке тұ лғ алық ерекшеліктерінің дә режесінің айқ ындылығ ына қ арай психикалық тепе-тең дігінің бұ зылуына ә сер етеді. Пациенттің психоэмоциональды ө згерістері стоматологиялық кө мек кө рсетуде кезекте отырғ ан кезден бастап қ орқ ыныш, ү рей сияқ ты депресивті жағ дайдың пайда болуымен сипатталады. Осының ә серінен пациентте гомеостаз бұ зылады да жансыздануғ а кедергі жасайды.

Стоматологиялық науқ астың психоэмоциональды ерекшеліктерін ә ртү рлі экспресс сауалнамаларды, психологиялық тестерді (тест Corah N.), сауалнамаларды қ олдану арқ ылы анық тауғ а болады. Тістері емдеу кезіндегі ауру сезімі жә не соның нә тижесінде науқ аста пайда болғ ан қ орқ ыныш пен ү рей келесі емдеу кезіне теріс із қ алдырады.Науқ астарда пайда болғ ан ү рей гармональді орталық ты ө згертеді: адреналин, норадреналин, глюкокортикостероидтар жоғ арлайды, газалмасу мен қ анайналымының ө згеруі емдеу шараларын жү ргізуге қ иындық туғ ызады.

Сондық тан стоматологиялық емдеу шараларын жү ргізу кезінде болатын жалпы соматикалық асқ ынулардың алдын алу ү шін жә не жансыздандыруды жең ілдету мақ сатында қ осарланғ ан анестетиктерді қ олдану керек.