Бап. Арыз беру

1. Азаматтық іс бойынша толық не бө лігінде жойылғ ан, шешім шығ ару немесе қ ысқ арту арқ ылы аяқ талғ ан сот ісін немесе атқ ару ісін жү ргізуді қ алпына келтіруді сот осы бө лімде белгіленген тә ртіппен жү ргізеді.
2. Жойылғ ан сот ісін немесе атқ ару ісін жү ргізуді қ алпына келтіру туралы іс іске қ атысушы адамдардың не прокурордың арызы бойынша қ озғ алады.
3. Сот ісін жү ргізуді қ алпына келтіру туралы арыз даудың мә ні бойынша шешім не іс бойынша іс жү ргізуді тоқ тату туралы ұ йғ арым шығ арғ ан сотқ а жазбаша нысанда не электрондық қ ұ жат нысанында беріледі.
4. Жоғ алтылғ ан атқ арушылық іс жү ргізуді қ алпына келтіру туралы арыз атқ ару жеріндегі сотқ а жазбаша нысанда не электрондық қ ұ жат нысанында беріледі.
5. Арызда: арыз беруші нақ қ андай іс жү ргізуді қ алпына келтіруді ө тінетіні, мә ні бойынша соттың шешім қ абылданғ аны немесе іс бойынша іс жү ргізу қ ысқ артылғ аны, онда арыз берушінің іс жү ргізуде қ андай жағ дайда болғ аны, іс бойынша тағ ы да кімдердің қ атысқ аны жә не іс жү ргізуде қ андай жағ дайда болғ аны, олардың орналасқ ан немесе тұ ратын жері, арыз берушіге жоғ алғ ан іс жү ргізудің мә н-жайларынан ненің белгілі екені туралы, іс жү ргізу қ ұ жаттары кө шірмелерінің немесе ол туралы мә ліметтердің жатқ ан жері, нақ ты қ андай қ ұ жаттарды арыз беруші қ алпына келтіруді қ ажет деп есептейтіні, оларды қ алпына келтіру қ андай мақ сат ү шін қ ажет екені кө рсетілуге тиіс.
6. Сақ талып қ алғ ан жә не іске қ атысты қ ұ жаттар немесе олардың кө шірмелері, тіпті олар белгіленген тә ртіппен куә ландырылмаса да, арызғ а қ оса тіркеледі.
7. Жойылғ ан істі қ алпына келтіру туралы арызғ а мемлекеттік баж тө ленбейді.
Ескерту. 410-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 17.11.2014 № 254-V Заң ымен (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен кейiн кү нтiзбелiк он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгiзiледi).

411-бап. Арызды қ арау

1. Арызда жойылғ ан істі қ алпына келтіру туралы мә селе бойынша сотқ а жү гіну мақ саты кө рсетілмеген жағ дайда сот арызды қ озғ алыссыз қ алдырады жә не арыз берушінің оны жазуына қ ажетті мерзім береді.
2. Егер арыз беруші кө рсеткен жү гіну мақ саты оның қ ұ қ ық тары мен заң ды мү дделерін қ орғ ауғ а байланысты болмаса, сот істі қ алпына келтіру туралы іс қ озғ аудан бас тартады, не, егер ол іс қ озғ алғ ан болса, оны дә лелді ұ йғ арыммен қ арамай тастайды.
3. Жойылғ ан сот ісін жү ргізу мә ні бойынша қ аралғ анғ а дейін осы тарауда белгіленген тә ртіппен қ алпына келтіруге жатпайды. Талап қ оюшы мұ ндай жағ дайда жаң адан талап қ оюғ а қ ұ қ ылы. Сот ісін жү ргізудің жоғ алтылуына байланысты жаң а талап қ ою бойынша іс қ озғ ау туралы сот ұ йғ арымында осы мә н-жайлар міндетті тү рде кө рсетілуге тиіс.
4. Істі қ арау кезінде сот іс жү ргізудің сақ талғ ан бө ліктерін, іс жү ргізу жоғ алғ анғ а дейін істен азаматтар мен ұ йымдарғ а берілген қ ұ жаттарды, бұ л қ ұ жаттардың кө шірмелерін, іске қ атысы бар басқ а да материалдарды пайдаланады.
5. Іс жү ргізу іс-ә рекеттерін жасау кезінде қ атысқ ан адамдардан, ал қ ажет болғ ан жағ дайларда - жоғ алғ ан іс бойынша істі қ арағ ан сот қ ұ рамына кірген адамдардан, сондай-ақ сот шешімін орындағ ан адамдардан соттың куә ретінде жауап алуына болады.

412-бап. Арыз бойынша сот шешімі

1. Іс жү ргізуді қ ысқ арту туралы соттың шешімі немесе ұ йғ арымы, егер олар іс бойынша шығ арылса, міндетті тү рде қ алпына келтірілуге тиіс.
2. Іс бойынша іс жү ргізуді қ ысқ арту туралы жойылғ ан сот шешімін немесе ұ йғ арымын қ алпына келтіру туралы сот шешімінде сотқ а табыс етілген жә не жойылғ ан іс бойынша процеске барлық қ атысушылар қ атысқ ан сот отырысында зерттелген қ андай нақ ты деректер негізінде сот қ алпына келтірілетін сот актісінің мазмұ ны анық талды деп есептейтіні кө рсетіледі.
3. Жойылғ ан іс жү ргізуді қ алпына келтіру туралы іс бойынша шешімнің дә лелдеме бө лігінде қ андай дә лелдемелерді соттың зерттегені жә не жойылғ ан іс бойынша қ андай іс жү ргізу іс-ә рекеттері жасалғ аны дә лелденгені туралы да сот қ орытындысы кө рсетіледі.
4. Жойылғ ан іс бойынша сот қ аулысын дә лме-дә л қ алпына келтіру ү шін жиналғ ан материалдар жеткіліксіз болғ ан жағ дайда сот ұ йғ арымымен іс жү ргізуді қ алпына келтіру туралы арызды қ арауды тоқ татады жә не іске қ атысушы адамдарғ а жалпы тә ртіппен талап қ ою қ ұ қ ығ ын тү сіндіреді.
5. Жойылғ ан іс бойынша сот қ аулысын қ алпына келтіру туралы арызды қ арау оның сақ талу мерзімімен шектелмейді. Алайда орындау мерзімі біткен жә не сот қ алпына келтірмейтін атқ ару парағ ын ұ сыну ү шін оны орындау мақ сатында жойылғ ан іс жү ргізуді қ алпына келтіру туралы арызбен жү гінген жағ дайда сот арыз бойынша іс жү ргізуді де қ ысқ артады.
6. Егер шешім орындалса, жойылғ ан атқ ару ісі қ алпына келтіріледі.
7. Сот шешімін орындау туралы акт орындау кезінде сот орындаушысы жасағ ан жә не актіде кө рсеткен іс-ә рекеттердің мә ні кө рсетіле отырып, сот шешімімен қ алпына келтіріледі.
8. Шешім орындалғ анғ а дейін атқ ару ісі жойылып, атқ ару қ ағ азының дубликаты берілуі мү мкін жағ дайда, сот жойылғ ан атқ ару ісін жү ргізуді қ алпына келтіру туралы іс қ озғ аудан дә лелді ұ йғ арыммен бас тартады.
9. Жойылғ ан істі қ алпына келтіру туралы арыз бойынша сот қ аулыларына заң да белгіленген тә ртіппен шағ ым жасалады.
10. Кө рінеу жалғ ан арыз берілген жағ дайда жойылғ ан іс жү ргізуді қ алпына келтіру туралы арыз бойынша іс қ озғ ауғ а байланысты сот шығ ындары арыз берушіден ө ндіріліп алынады.

5-бө лім. Халық аралық процесс

45-тарау. Шетелдік тұ лғ алар қ атысатын істер бойынша іс жү ргізу

413-бап. Шетелдік тұ лғ алардың іс жү ргізу қ ұ қ ық тары
мен міндеттері

1. Шетелдіктер мен азаматтығ ы жоқ адамдардың, шетелдік жә не халық аралық ұ йымдардың (бұ дан ә рі – шетелдік тұ лғ алар) ө здерінің бұ зылғ ан немесе даулы болып отырғ ан қ ұ қ ық тарын, бостандық тарын жә не заң мен қ орғ алатын мү дделерін қ орғ ау ү шін Қ азақ стан Республикасының соттарына жү гінуге қ ұ қ ығ ы бар.
2. Шетелдік тұ лғ алар Қ азақ стан Республикасының азаматтарымен жә не ұ йымдарымен бірдей іс жү ргізу қ ұ қ ық тарын пайдаланады жә не іс жү ргізу міндеттерін орындайды.
3. Соттарда шетелдік тұ лғ алар қ атысатын істер бойынша сот ісін жү ргізу осы Кодекске жә не ө зге де заң дарғ а сә йкес жү зеге асырылады.
4. Қ азақ стан Республикасы азаматтары мен ұ йымдарының іс жү ргізу қ ұ қ ық тарына арнайы шектеулер қ ойылатын мемлекеттердің шетелдік тұ лғ аларына қ атысты Қ азақ стан Республикасы соғ ан сә йкес шектеулер белгілеуі мү мкін.
Ескерту. 413-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 03.07.2013 125-V Заң ымен (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі).

414-бап. Шетелдіктер мен азаматтығ ы жоқ
адамдардың азаматтық іс жү ргізуге ә рекет
қ абілеттілігі

Ескерту. Тақ ырыпқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 03.07.2013 125-V Заң ымен (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі).

1. Шетелдіктер мен азаматтығ ы жоқ адамдардың азаматтық іс жү ргізуге ә рекет қ абілеттілігі олардың жеке заң ы бойынша айқ ындалады.
2. Азаматтың жеке заң ы ө зі азаматы болып табылатын мемлекеттік қ ұ қ ығ ы болып табылады. Егер азаматта шет мемлекеттің азаматтығ ымен қ атар Қ азақ стан Республикасының азаматтығ ы да болса, оның жеке заң ы Қ азақ стан Республикасының заң ы болып есептеледі. Мұ ндай адамда шет мемлекет азаматтығ ының болуын Қ азақ стан Республикасының соттары танымайды.
3. Азаматта бірнеше шет мемлекеттің азаматтығ ы болса, бұ л адам неғ ұ рлым тығ ыз байланыстағ ы мемлекеттің қ ұ қ ығ ы оның жеке заң ы болып табылады.
4. Азаматтығ ы жоқ адамның тұ рғ ылық ты тұ ратын жері бар мемлекеттің заң ы сол адамның жеке заң ы, ал мұ ндай болмағ ан жағ дайда - оның ә детте тұ рып жатқ ан мемлекетінің заң ы болып табылады.
5. Ө зінің жеке заң ы бойынша іс жү ргізу ә рекетіне қ абілетті болып табылмайтын адам, егер Қ азақ стан Республикасының заң дарына сә йкес іс жү ргізу қ абілетіне ие болса, ол Қ азақ стан Республикасының аумағ ында іс жү ргізу ә рекетіне қ абілеті бар деп танылуы мү мкін.
Ескерту. 414-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 03.07.2013 125-V Заң ымен (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі).

415-бап. Шетелдік халық аралық ұ йымның іс жү ргізу
қ ұ қ ығ ына қ абілеттілігі

1. Шетелдік ұ йымның іс жү ргізу қ ұ қ ығ ына қ абілеттілігі ұ йым соғ ан сә йкес қ ұ рылғ ан шет мемлекеттің заң ы бойынша белгіленеді. Бұ л заң бойынша іс жү ргізу қ ұ қ ығ ына қ абілеті жоқ шетелдік ұ йымдар Қ азақ стан Республикасының заң дарына сә йкес Қ азақ стан Республикасының аумағ ында қ ұ қ ық қ абілеті бар деп танылуы мү мкін.
2. Халық аралық ұ йымның іс жү ргізу қ ұ қ ығ ына қ абілеті ұ йым соғ ан сә йкес қ ұ рылғ ан халық аралық шарт, оның қ ұ рылтай қ ұ жаттары немесе Қ азақ стан Республикасының қ ұ зыретті мемлекеттік органымен келісім негізінде белгіленеді.

416-бап. Шетелдік тұ лғ алар қ атысатын істер бойынша
Қ азақ стан Республикасы соттарының қ ұ зыреті

1. Егер Қ азақ стан Республикасының аумағ ында жауапкер-ұ йым орналасқ ан болса немесе жауапкер-азаматтың тұ рғ ылық ты жері болса, шетелдік тұ лғ алар қ атысатын істі Қ азақ стан Республикасының соттары қ арайды.
2. Қ азақ стан Республикасының соттары, сондай-ақ шетелдік тұ лғ алар қ атысатын істерді мына жағ дайларда:
1) Қ азақ стан Республикасының аумағ ында шетелдік тұ лғ аның басқ ару органы, филиалы немесе ө кілдігі болғ анда;
2) жауапкердің Қ азақ стан Республикасы аумағ ында мү лкі болғ анда;
3) алиментті ө ндіріп алу туралы жә не ә ке екенін анық тау туралы іс бойынша талап қ оюшының Қ азақ стан Республикасында тұ рғ ылық ты жері болғ анда;
4) мертігу, денсаулық қ а ө зге де зақ ым келтіру немесе асыраушысының қ айтыс болуы арқ ылы келтірілген зиянды ө теу туралы іс бойынша зиян Қ азақ стан Республикасы аумағ ында келтірілгенде немесе талап қ оюшының Қ азақ стан Республикасында тұ рғ ылық ты жері болғ анда;
5) мү лікке келтірілген зиянды ө теу туралы іс бойынша зиянды ө теу туралы талап қ оюғ а негіз болғ ан іс-ә рекет немесе ө зге де мә н-жайлар Қ азақ стан республикасының аумағ ында орын алғ анда;
6) талап қ ою, оның толық немесе ішінара орындалуы Қ азақ стан Республикасы аумағ ында орын алуғ а тиіс болғ ан немесе орын алғ ан шарттан туындағ анда;
7) талап қ ою Қ азақ стан Республикасы аумағ ында орын алғ ан негізсіз баюдан туындағ анда;
8) неке бұ зу туралы іс бойынша талап қ оюшының Қ азақ стан Республикасында тұ рғ ылық ты жері болғ анда немесе ерлі-зайыптылардың ең болмағ анда біреуі Қ азақ стан Республикасының азаматы болғ анда;
9) ар-ожданды, абыройды жә не іскерлік беделді қ орғ ау туралы іс бойынша талап қ оюшының Қ азақ стан Республикасында тұ рғ ылық ты жері болғ ан жағ дайларда қ арайды.
3. Қ азақ стан Республикасының соттары, егер Қ азақ стан Республикасының заң дарымен ө з қ ұ зыретіне жатқ ызылса, басқ а істерді де қ арайды.
Ескерту. 416-бапқ а ө згерту енгізілді - Қ азақ стан Республикасының 2001.07.11. N 238 Заң ымен.

417-бап. Айрық ша қ ұ зырет

1. Қ азақ стан Республикасы соттарының айрық ша қ ұ зыретіне:
1) Қ азақ стан Республикасында орналасқ ан жылжымайтын мү лік қ ұ қ ығ ына байланысты істер;
2) тасымал шартынан туындайтын тасымалдаушығ а талап қ ою жө ніндегі істер;
3) егер ерлі-зайыптылардың екеуінің де Қ азақ стан Республикасында тұ рғ ылық ты жері болса, Қ азақ стан Республикасы азаматтарының шетелдіктермен немесе азаматтығ ы жоқ адамдармен некесін бұ зу туралы істер;
4) осы Кодекстің 25-29-тарауларында кө зделген істер жатады.
2. Қ азақ стан Республикасының соттары ерекше іс жү ргізу ісін:
1) фактілерді анық тау туралы іс бойынша арыз берушінің Қ азақ стан Республикасы аумағ ында тұ рғ ылық ты жері болғ ан немесе анық талуы қ ажетті факт Қ азақ стан Республикасының аумағ ында орын алғ ан немесе орын алатын;
2) ә рекетке қ абілеті шектеулі немесе ә рекетке қ абілетсіз деп тану туралы, психиатриялық стационарғ а мә жбү рлеп жатқ ызу туралы мә селе қ ойылатын азамат Қ азақ стан Республикасының азаматы болғ ан не Қ азақ стан Республикасының аумағ ында тұ рғ ылық ты жері болғ ан;
3) хабар-ошарсыз кетті деп тану немесе қ айтыс болды деп жариялау туралы мә селе қ ойылғ ан азамат Қ азақ стан Республикасының азаматы болғ ан не Қ азақ стан Республикасының аумағ ында соң ғ ы белгілі тұ ратын жері болғ ан жә не бұ л орайда Қ азақ стан Республикасының аумағ ында белгілі тұ ратын жері болса жә не мұ нда Қ азақ стан Республикасының аумағ ында тұ рғ ылық ты жері немесе орналасқ ан орны бар азаматтар мен ұ йымдардың қ ұ қ ық тары мен міндеттерін анық тау осы мә селенің шешілуіне байланысты болғ ан;
4) иесіз деп тану туралы арыз берілген зат Қ азақ стан Республикасы аумағ ында болғ ан;
5) бағ алы қ ағ азды жоғ алды деп тану туралы жә не оғ ан тиісті қ ұ қ ық тарды (шақ ыртып іс жү ргізу) қ алпына келтіру туралы берілген арызды Қ азақ стан Республикасының аумағ ында тұ ратын немесе орналасқ ан азамат немесе ұ йым берген;
6) жаң сақ тығ ын анық тау туралы арыз берілген азаматтық хал актілерін жазуды Қ азақ стан Республикасының азаматтық хал актілерін жазу органдары жасағ ан;
7) шағ ым жасалып отырғ ан нотариаттық іс-ә рекеттерді (оларды жасаудан бас тартуды) Қ азақ стан Республикасының нотариусы немесе басқ а органы жасағ ан жағ дайларда қ арайды.
Ескерту. 417-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 03.07.2013 125-V Заң ымен (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі).

418-бап. Соттылық

Қ азақ стан Республикасының заң дарымен Қ азақ стан Республикасы соттарының қ ұ зыретіне жатқ ызылғ ан істердің соттылығ ы осы Кодекстің 3-тарауында белгіленген соттылық ережелері бойынша анық талады.

419-бап. Шарттық соттылық

Шетелдік соттың қ ұ зыреті осы Кодекстің 33-бабында кө зделген жағ дайларды қ оспағ анда, тараптардың жазбаша келісіммен кө зделуі мү мкін. Мұ ндай келісім болғ ан жағ дайда сот жауапкердің ө тінішімен, егер мұ ндай ө тініш істі мә ні бойынша қ арау басталғ анғ а дейін мә лімделсе, арызды қ арамай тастайды.

420-бап. Қ ұ зыреттің ө згермейтіндігі

Қ азақ стан Республикасының заң дарында кө зделген қ ұ зыреттілік ережелерін сақ тай отырып, Қ азақ стан Республикасының соты іс жү ргізуге қ абылданғ ан іс ол кейіннен тараптардың азаматтығ ы, тұ рғ ылық ты жері ө згеруіне жә не қ ұ зыретке ә сер ететін басқ а да мә н-жайларғ а байланысты басқ а мемлекет сотының соттауына жатқ ызылса да, мә ні бойынша шешіледі.

421-бап. Шетелдік сотта іс жү ргізудің маң ызы

1. Егер сол мә селе туралы жә не сол негіздер бойынша сол тараптар арасындағ ы дау жө нінде Қ азақ стан Республикасының сот шешімдерін ө зара тану жә не сот шешімдерін орындауды кө здейтін халық аралық шарты бар шет мемлекеттің соты бұ рын шешім шығ арып қ ойғ ан болса, Қ азақ стан Республикасының соты арызды қ арамай тастайды, ал іс бойынша іс жү ргізуді қ ысқ артады.
2. Егер шет мемлекеттің сотында сол тараптар арасындағ ы, сол мә селе туралы жә не сол негіздер бойынша шешімді Қ азақ стан Республикасында танылуғ а тиісті дау жө нінде бұ рын қ озғ алғ ан іс болса, Қ азақ стан Республикасының соты арызды қ арамай тастайды, ал іс бойынша іс жү ргізуді қ ысқ артады.
3. Осы баптың 1 жә не 2-тармақ тарының ережелері бұ л іс Қ азақ стан Республикасы соттарының айрық ша қ ұ зыретіне жатқ ызылатын жағ дайларды қ озғ амайды.

422-бап. Шет мемлекеттерге талап қ ою. Соттық иммунитет

Ескерту. 422-бап алынып тасталды - Қ Р 2010.02.05 249-IV Заң ымен.