Агрегатты функциялар 2 страница

Ішкі бағ дарламаның листингі:

procedure Tform1.ScrollBar1Change (Sender: TObject);

begin

if num then Shape1.Left: = ScrollBar1.Position else Shape2.Left: = ScrollBar1.Position

end;

procedure Tform1.ScrollBar2Change (Sender: TObject); begin

if num then Shape1.Top: = ScrollBar2.Position else Shape2.Top: = ScrollBar2.Position

end;

procedure Tform1.Shape1MouseMove

(Sender: TObject; Shift: TShiftState; X, Y: Integer);

begin

Shape1.Brush.Color: = clAgua; Shape1.Brush.Color: = clFuchsia; Num: = True;

ScrollBar1.Position: = Shape1.Left; ScrollBar2.Position: = Shape1.Top; end;

procedure Tform1. Shape2MouseMove

(Sender: TObject; Shift: TShiftState; X, Y: Integer);

begin

Shape2.Brush.Color: = clFuchsia; Shape2.Brush.Color: = clAgua; Num: = False;

ScrollBar1.Position: = Shape2.Left; ScrollBar2.Position: = Shape2.Top; end;

procedure Tform1. FormCreate (Sender: TObject); begin

num: = True; end;

№8 - лабораториялық жұ мыс. Пайызды есептеу

Жұ мыстың мақ саты - мына ә рекеттерді орындайтын бағ дарлама қ ұ ру:

1. Бағ дарлама іске қ осылғ анда пішінге ү ш мә тін ө рісін шығ ару.

2. Бірінші ө ріске сан енгізіледі. Екінші ө ріске пайыз енгізіледі. Сонда «Есептеу» батырмасын басқ анда ү шінші ө рісте санның есептелген пайызы шығ уы тиіс.

Сурет

3. «Тазарту» батырмасы басылғ анда ө ріс тазарады. Ә рі қ арай ө ріске жаң а мә н енгізіле береді.

4. Бағ дарламадан шығ у ү шін тақ ырып жолындағ ы «Жабу» батырмасын шерту керек.

Бағ дарламаны іске асыру жоспарының сипаттамасы

1. Жаң а жоба ашу.

2. Пішінге мына компоненттерді: Button басқ ару батырмасын, Label жазуын, Edit мә тіндік ө рісін орналастыру.

3. Мына кестеде жазылғ ан ә рекеттерді орындау:

Кесте

4. Жобаны сақ таң ыз, оны іске қ осып орындалуын тексеріп кө рің із.

Бағ дарлама ү зіндісі.

var

Number, Procent, Prn: Real; procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject); begin

Number: =StrToFloat(Edit1.Text); Procent: = StrToFloat(Edit2.Text); PrN: =0.01*Procent*Number; Edit3.Text: =FloatToStr(PrN); end;

procedure TForm1.Button2Click(Sender: TObject); begin

Edit1.Text: =''; Edit2.Text: =''; Edit3.Text: =''; end;

№ 9 - лабораториялық жұ мыс. Ллойд басқ атырғ ышы

Жұ мыстың мақ саты - Самуэл Ллойд басқ атырғ ышының біреуінің компьютерлік нұ сқ асын жасау: Берілген сандар жиынынан қ осындысы 50-ге тең болатын сандарды таң дау керек.

Ллойдтың ө з басқ атырғ ышы ү шін таң дағ ан сандары мыналар:

25, 27, 3, 12, 6, 15, 9, 30, 21, 19.

Сурет

Мына ә рекеттерді орындау:

1. Бағ дарлама іске қ осылғ анда терезеде Ллойдтың сандары кө рінеді.

2. Сандарды жалаушаның кө мегімен таң дап, оларды оң жақ терезеге орналастырамыз.

3. Таң далғ ан сандардың қ осындысы жазба тү рінде шығ ады.

4. Бағ дарламадан шығ у ү шін тақ ырып жолындағ ы «Жабу» батырмасын шерту қ ажет.

Бағ дарламаны іске асыру жоспарының сипаттамасы.

1. Жаң а жоба ашу.

2. Пішінге мына компоненттерді: CheckListBox жалаушаларының тізімін, Label жазуын, ListBox тізімін орналастыру.

3. Мына 13-кестеде кө рсетілген ә рекеттерді орындау:

Кесте

4. Жобаны сақ таң ыз, оны іске қ осып, орындалуын тексеріп кө рің із.

Ішкі бағ дарлама листингі:

procedure TForm1.CheckListBox1ClickCheck (Sender: TObject);

var i, s: Integer;

begin

ListBox1.Clear;

for i: = 0 to CheckListBox1.Items.Count-1 do if CheckListBox1.Checked[i] then ListBox1.Items.Add (CheckListBox1.Items[i]);

s: = 0;

for i: = 0 to ListBox1.Items.Count -1 do

s: = s + StrToInt(ListBox1.Items[i]); Label1.Caption: = 'Қ осынды: ' + IntToStr(s); if s = 50 then

begin

Label1.Caption: = 'Қ осынды: ' + IntToStr (s); CheckListBox1.Enabled: = False; ListBox1.Enabled: = False; end;

end;

№ 10 - лабораториялық жұ мыс. Калькулятор

Жұ мыстың мақ саты – кезкелген санмен (ондық бө лшекпен де) қ осу мен азайту амалдарын орындай алатын қ арапайым калькулятордың бағ дарламасын дайындау. 1. Бағ дарлама іске қ осылғ анда калькулятор терезесін шығ ару.

Сурет

2. Калькулятормен кезкелген санды қ осу жә не азайту амалдарын орындау.

3. Калькуляторды уақ ытша кө рсетпеу ү шін тақ ырып жолындағ ы «Жиыру», ал бағ дарламадан шығ у ү шін «Жабу» батырмасын шерту керек.

Бағ дарламаны іске асыру жоспарының сипаттамасы

1.Жаң а жоба ашу.

2.Пішінге мына компоненттерді: Button батырмасын, Edit мә тіндік ө рісін орналастыру.

3.Мына бағ дарламаны пайдаланып, Калькуляторды дайындап кө рің із:

Var

accum: real; // аккумулятор

oper: integer; // амал: 1 - '+'; 2 - '-'; // 0 - " орындау" (" =" батырмасы)

f: integer; { f = 0 жаң а санның бірінші цифрын кү ту, мыс, амал орындалғ ан соң, индикаторда нә тиже кө рінген кезде.

f = 1 қ алғ ан цифрларды кү ту}

procedure TForm1.Button0Click(Sender: TObject); // 0 батырмасы

begin

if f = 0 // санның бірінші цифры

then begin Edit1.Text: = '0'; f: = 1; //басқ а цифрларды кү ту end

else if Edit1.Text < > '0' // индикатордағ ы санның басында бірнеше нө л болмауы ү шін

then Edit1.Text: = Edit1.Text + '0';

end;

procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject); // 1 батырмасы

begin

if f = 0 // санның бірінші цифры

then begin Edit1.Text: = '1'; f: = 1; // басқ а цифрларды кү ту end

else Edit1.Text: = Edit1.Text + '1';

end;

procedure TForm1.Button2Click(Sender: TObject); // 2 батырмасы

begin

if (f = 0) then begin Edit1.Text: = '2'; f: = 1; end

else Edit1.Text: = Edit1.Text + '2';

end;

procedure TForm1.Button3Click(Sender: TObject); // 3 батырмасы

begin

if f = 0 then begin Edit1.Text: = '3'; f: = 1; end

else Edit1.Text: = Edit1.Text + '3';

end;

procedure TForm1.Button4Click(Sender: TObject); // 4 батырмасы

begin

if f = 0 then begin Edit1.Text: = '4'; f: = 1; end

else Edit1.Text: = Edit1.Text + '4';

end;

procedure TForm1.Button5Click(Sender: TObject); // 5 батырмасы

begin

if (f = 0) then begin Edit1.Text: = '5'; f: = 1; end

else Edit1.Text: = Edit1.Text + '5';

end;

procedure TForm1.Button6Click(Sender: TObject); // 6 батырмасы

begin

if f = 0 then begin Edit1.Text: = '6'; f: = 1; end

else Edit1.Text: = Edit1.Text + '6';

end;

procedure TForm1.Button7Click(Sender: TObject); // 7 батырмасы

begin

if f = 0 then begin Edit1.Text: = '7'; f: = 1; end

else Edit1.Text: = Edit1.Text + '7';

end;

procedure TForm1.Button8Click(Sender: TObject); // 8 батырмасы

begin

if f = 0 then begin Edit1.Text: = '8'; f: = 1; end

else Edit1.Text: = Edit1.Text + '8';

end;

procedure TForm1.Button9Click(Sender: TObject);

begin

if f = 0 then begin Edit1.Text: = '9'; f: = 1; end

else Edit1.Text: = Edit1.Text + '9';

end;

procedure TForm1.ButtonZClick(Sender: TObject); // ондық ү тір

begin

if Edit1.Text = '0' then begin Edit1.Text: = '0, '; f: = 1; end;

if Pos(', ', Edit1.Text) = 0 then Edit1.Text: = Edit1.Text + ', ';

end;

procedure DoOper; // амалдардың орындалуы

var numb: real; // индикатордағ ы сан

begin // accum алдың ғ ы амалдар нә тижесінен тұ рады

// oper – орындалатын амалдың коды. Операнд индикаторда тұ р.

numb: = StrToFloat(Form1.Edit1.Text);

case oper of

0: accum: = numb;

1: accum: = accum + numb;

2: accum: = accum - numb;

end;

Form1.Edit1.Text: = FloatToStr(accum);

end;

procedure TForm1.ButtonPlusClick(Sender: TObject); // " +" батырмасы

{ мұ нда алдың ғ ы амалды орындап, нә тижені индикаторғ а шығ ару керек, сосын ағ ымдағ ы амалды еске сақ тап жә не жаң а санның бірінші цифрын кү ту режимін орнату керек.}

begin

if f = 0 then oper: = 1 // амалды еске сақ тау

else begin DoOper; // алдың ғ ы амалды орындау

oper: =1; // ағ ымдағ ы амалды еске сақ тау f: =0; end;

end;

procedure TForm1.ButtonMinusClick(Sender: TObject); // " -" батырма

begin

if f = 0 then oper: = 2 else begin DoOper; oper: =2; f: =0; end;

end;

procedure TForm1.ButtonEnterClick(Sender: TObject); // " =" батырма

begin

if f = 0 then oper: = 0 else begin DoOper; oper: =0; f: =0; end;

end;

procedure TForm1.ButtonCClick(Sender: TObject); // " с" - тазарту

begin

Edit1.Text: = '0'; accum: = 0; oper: = 0; f: = 0;

end;

// Edit1 ө рісінде пернені басу

procedure TForm1.Edit1Change(Sender: TObject; var Key: Char);

begin

Key: = Chr(0); // символдарды кө рсетпеу

end;

procedure TForm1.FormCreate(Sender: TObject);

begin

oper: = 0;

end;

end.

№11 - лабораториялық жұ мыс. Жиымдағ ы кездейсоқ сандардың индексін табу

Кесте

4. айнымалыларды енгізу: ik, k, i: integer; s: string; a: array [1..15] of integer.

5. Жобаны сақ тап, сосын оны іске қ осып, орындалуын тексерің із.

Бағ дарлама листингі

procedure Tform1.FormCreate(Sender: Tobject); begin

Edit1.Text: = ''; Edit2.Text: = ''; Edit3.Text: = ''; end;

procedure Tform1.Button1Click(Sender: Tobject); begin

Edit1.Text: = ''; Edit2.Text: = ''; Edit3.Text: = ''; end;

procedure Tform1.Button2Click(Sender: Tobject); begin

close;

end;

procedure Tform1.Button3Click(Sender: Tobject); begin

k: = StrToInt (Edit2.Text); For i: = 1 to 15 do

if k = a[i] then ik: = i; if ik = 0 then Edit3.Text: = 'number ubsent' else Edit3.Text: = IntToStr (ik);

end;

procedure Tform1.Button4Click(Sender: Tobject); begin

randomize;

s: = '';

For i: = 1 to 15 do begin

a[i]: = random (26); s: = concat (s, IntToStr (a[i]), #32); end; Edit1.Text: = s; end; end.

Ә рекеттер бойынша жобалардың тү рлері:

Сурет

Сурет

Сурет

Сурет

№12 - лабораториялық жұ мыс. Уақ ыт есептеуіш

Жұ мыстың мақ саты – ағ ымдағ ы уақ ыт пен ағ ымдағ ы кү нді шығ арып, кө рсететін бағ дарлама қ ұ ру.

Бағ дарламаны іске асыру жоспарының сипаттамасы

1. Жаң а жоба ашу.

2. Пішінге мына компоненттерді: Button, Edit, Label орналастыру.

3. Мына кестеде жазылғ ан ә рекеттерді орындау:

Кесте

Сурет

Ішкі бағ дарлама листингі:

var

DateTime: TdateTime;

procedure Tform1.Button1Click(Sender: Tobject); begin

DateTime: =Time;

Edit1.Text: =TimeToStr(DateTime); end;

procedure Tform1.Button2Click(Sender: Tobject); begin

Edit2.Text: =DateToStr(Date); end; end.

№13 - лабораториялық жұ мыс. Оятқ ыш сағ ат

Жұ мыстың мақ саты – кө рсетілген уақ ытта оятатын оятқ ыш сағ аттың бағ дарламасын жасау. Пішінде қ азіргі уақ ыт пен ояту уақ ыты бө лек-бө лек кө рсетіліп тұ руы тиіс.

Сурет

Жұ мысты іске асырудың бағ дарламасы:

var

Hour, Min: word; // индикатордағ ы уақ ыт

AlHour, AlMin: word; //оятқ ышқ а орнатылғ ан уақ ыт AlHour: AlMin

// бағ дарлама жұ мысының басталуы

procedure TForm1.FormCreate(Sender: TObject);

begin

Hour: = HourOf(Now);

Min: = MinuteOf(Now);

Label1.Caption: = IntToStr(Hour);

if Min < 10

then Label2.Caption: = '0'+IntToStr(Min)

else Label2.Caption: = IntToStr(Min);

end;

// таймерден тү сетін сигнал

procedure TForm1.Timer1Timer(Sender: TObject);

var

cHour, cMin: word;

begin

// ағ ымдағ ы уақ ытты алу

cHour: = HourOf(Now);

cMin: = MinuteOf(Now);

if Timer1.Tag = 0 //экрандағ ы бағ дарлама терезесі

then begin

{ ағ ымдағ ы уақ ытпен индикаторда кө рінген уақ ыттың сә йкестігін тексеру}

if cHour < > Hour then

begin

Hour: = cHour;

Label1.Caption: = IntToStr(Hour);

end;

if cMin < > Min then

begin

Min: = cMin;

if min < 10

then Label2.Caption: = '0' + IntToStr(Min)

else Label2.Caption: = IntToStr(Min);

end;

// (:) қ ос нү ктенің жыпылық тауын қ аматамасыз ету

if Label3.Visible

then Label3.Visible: = False

else label3.Visible: = True;

end

else // бағ дарлама терезесі жасырылғ ан, сигнал

// жіберу сә тінің келгендігін тексеру

if (cHour = AlHour) and (cMin = AlMin)

// сигнал!

then begin

Form2.Show;

Timer1.Tag: = 0;

Timer1.Interval: = 1000;

end;

end;

// UpDown1 шерту оятқ ыш -сағ аттың сигнал беру уақ ытын ө згертеді

procedure TForm1.UpDown1Click(Sender: TObject; Button: TUDBtnType);

begin

if UpDown1.Position < 10

then Label4.Caption: = '0' + IntToStr(UpDown1.Position)

else Label4.Caption: = IntToStr(UpDown1.Position);

end;

// UpDown1 шерту оятқ ыш-минуттың сигнал беру уақ ытын ө згертеді

procedure TForm1.UpDown2Click(Sender: TObject; Button: TUDBtnType);

begin

if UpDown2.Position < 10

then Label5.Caption: = '0' + IntToStr(UpDown2.Position)

else Label5.Caption: = IntToStr(UpDown2.Position);

end;

// OK батырмасын шерту

procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject);

begin

// оятқ ышты орнату

AlHour: = UpDown1.Position;

AlMin: = UpDown2.Position;

Timer1.Tag: = 1;

Form1.Hide; //

Timer1.Interval: = 3000; // ә рбір 3 секунд сайын тексеру

end;

end.

№14 - лабораториялық жұ мыс. Олимпиада жалауы

Жұ мыстың мақ саты – пішін бетінде олимпиада жалауын сызатын бағ дарлама қ ұ ру.

Сурет

Ішкі бағ дарлама листингі:

unit Unitl;

{$R *.dfm}

procedure TForm1.FormPaint(Sender: TObject); begin

with Canvas do begin

// жалауша

Canvas.Pen.Width: = 1; Canvas.Pen.Color: = clBlack; Canvas.Brush.Color: = clCream; Rectangle(30, 30, 150, 115);

// сақ иналар

Pen.Width: = 2;

Brush.Style: = bsClear; // шең бердің ішкі аймағ ын боямау

Pen.Color: = clBlue; Ellipse(40, 40, 80, 80); Pen.Color: = clBlack; Ellipse(70, 40, 110, 80); Pen.Color: = clRed; Ellipse(100, 40, 140, 80); Pen.Color: = clYellow; Ellipse(55, 65, 95, 105); Pen.Color: = clGreen; Ellipse(85, 65, 125, 105); end; end;

end.

№15 - лабораториялық жұ мыс. Функция графигін салу

Жұ мыстың мақ саты – тү рлі функциялар графигін салатын бағ дарлама қ ұ ру. Тө менде ү лгі ү шін сызық тық жә не квадраттық фукциялардың графиктерін (0-7) аралығ ында салу қ арастырылды. Бағ дарламада кезкелген графикті (0-15) аралығ ында қ ұ руғ а болады.

Сурет

Сурет

Сурет

Сурет

Жұ мысты орындау бағ дарламасы:

unit grafik01;

//GR процедурасын бетінде график сызылатын жә не ө зі басқ а //модульде орналасқ ан Form2 пішіні ү шін onPaint оқ иғ асын ө ң деу //процедурасы шақ ырады.

// Сондық тан функция хабарландыруын басқ а модульден шақ ырып //алу ү шін Interface тарауында орналастыру қ ажет.

procedure gr;

implementation

uses grafik02;

{$R *.dfm}

{ Пішінді қ ұ ру кезінде StringGrid компонентінің қ асиетін орнату:

FixedRows: = 0;

RowCount: = 2;

Options.goEditing: = True;

Options.goTab: = True; }

const

COLCOUNT = 15;

var

// функцияның аргументтері мен мә ндері

x: array[1..COLCOUNT] of real;

y: array[1..COLCOUNT] of real;

// x, y жиымының мә ндері бойынша график салу

procedure gr;

var

i: integer;

x1, x2: real; // функция аргументінің ө згеру шектері

y1, y2: real; // функция мә ндерінің ө згеру шектері

l, b: integer; // график шығ атын аймақ тың сол жақ тө менгі бұ рышы

w, h: integer; // график шығ атын аймақ тың ені мен биіктігі

mx, my: real; // X жә не Y осьтері бойынша масштаб

x0, y0: integer; // координат осьтерінің қ иылысу нү ктесі

px, py: integer; // пішін бетіндегі графиктің нү кте координаталары

np: integer; // графиктегі нү ктелер саны

begin

Form2.Canvas.Rectangle(0, 0, Form2.ClientWidth, Form2.ClientHeight);

// график шығ атын аймақ

i: =10; // X - сол жақ жоғ арғ ы бұ рыш координатасы

b: =Form2.ClientHeight-20; // Y – сол жақ тө менгі бұ рыш //координатасы

h: =Form2.ClientHeight-40; //биіктігі

w: =Form2.Width-40; // ені

// аргументтің ө згеру шектері мен нү ктелер санын анық тау (X //жиымының элементтері ө спелі тізбек қ ұ рауы тиіс)

x1: =x[1];

i: =1;

while (x[i+1] > x[i]) and (i < COLCOUNT) do i: = i+1;

x2: = x[i]; //x[COLCOUNT-1];

np: =i; // нү ктелер саны

if np < 2 then begin

ShowMessage('График нү ктелері екіден кем болмауы қ ажет');

exit;

end;

// функцияның ең ү лкен жә не ең кіші мә ндерін табу

y1: =0; y[1]; // минимум

y2: =0; y[1]; // максимум

for i: =1 to np do

begin

if y[i] < y1 then y1: =y[i];

if y[i] > y2 then y2: =y[i];

end;

// масштабты есептеу

my: =h/abs(y2-y1); // Y осі бойынша масштаб

mx: =w/abs(x2-x1); //X осі бойынша масштаб

// координат осьтерінің қ иылысу нү ктесі

x0: =l+Abs(Round(x1*mx));

y0: =b-Abs(Round(y1*my));

with form2.Canvas do

begin

MoveTo(x0, b); LineTo(x0, b-h); // ось Y

MoveTo(l, y0); LineTo(l+w, y0); // ось X

TextOut(l+5, b-h, FloatToStrF(y2, ffGeneral, 6, 3));

TextOut(l+2, b+2, FloatToStrF(y1, ffGeneral, 6, 3));

// график салу

for i: =1 to np do

begin

px: = x0+Round(x[i]*mx);

py: = y0-Round(y[i]*my);

Form2.Canvas.Pen.Color: = clRed;

Rectangle(px-2, py-2, px+2, py+2); // маркер

if Form1.CheckBox1.Checked then

// қ осу сызығ ы

if i = 1