Балалар хирургиясының ерекшеліктері.

Барлық профильдегі балалар дә рігерлері – педиатрилар, хирургтар, невропатологтар ө з жұ мысында міндетті тү рде ө сіп келе жатқ ан ағ заның анатомо-физиологиялық ерекшеліктерін ескеру қ ажет.

Адам ағ засында туғ аннан бастап жә не 14-18 жасқ а дейін кү рт ө згерістер жү реді, олар оның ө суі жә не дамуымен байланысты. Осылар ө сіп келе жатқ ан бала ағ засының анатомо-физиологиялық ерекшеліктерін қ ұ райды. Бұ л ерекшеліктер нә рестелерде жә не омырау жасындағ ы балаларда айқ ын кө рінеді, бірақ аз немесе кқ п дә режеде олар адам ағ засының бү кіл даму кезінде анық талады.

Жү йке жү йесі. Нейрон аралық байланыстың жә не бас-ми жасушаларының саны жә не жетілуінің жетіспеуі, қ алыпты иірімдердің, қ озғ алту талшық тардың миелинизациясының жә не вегетативті реттеудің жоқ болуы. Сондық тан алдығ а жалпы симптомдар шығ ады, бұ л генерализденген жауаптың болуынан компенсаторлы реакцияның жылдам ә серіне ә келеді. Баланың психикалық толық дамымау негативизмге ә келеді, ол дә рігердің айтуын орындауғ а қ арсылығ ын жә не шағ ымдарын жасырумен кө рінеді.

Жү рек-қ ан тамыр жү йесі. Нә рестелерде жә не кіші жастағ ы балаларда қ анның ү лкен бө лігі ішкі ағ залардың орталық тамырларында жү реді жә не перифериялық қ ан айналым азайғ ан. Барарецепторлардың жетілмеуіне байланысты нә рестелер қ ансырауғ а ө те сезімтал болып келеді.

Тыныс алу жү йесі. Тыныс алу кө лемінің беті балаларда 1 кг дене салмағ ынан ү лкендерге қ арағ анда анағ ұ рлым аз, ал оттегі қ ажеттілігі жоғ ары. Баланың тыныс алу жү йесінің анатомиялық жә не функционалды жетілмеуі қ ажетті газ алмасуды ұ стап тұ ру максималды жұ мыс кезінде ғ ана мү мкіндігіне ә келеді. Тыныс алудың аздағ ан ө згерісі газ алмасудың жедел ө згерісіне жә не басқ а да ө мірлік қ ызметтердің бұ зылыстарына ә келеді.

Негізгі алмасу жә не су-электролитті баланс. Негізгі алмасу балаларда ересектерге қ арағ анда жоғ ары. Нә рестелердің 70-80% дене салмағ ы судан тұ рады (ересектерде 55-60%), бірақ балаларда сұ йық тық жоғ алту сезімталдығ ы ө те айқ ын.

Электролитті баланста анион жә не катион аздығ ына немесе болуына кү рт сезімтал, оның ішінде хлор эксикозғ а ә келеді.

Метаболитикалық ацидозғ а тенденция бар, бұ л буферлық жү йенің тө мендеуіне байланысты – балаларда ересектерге қ арағ анда тө мен.

Ас қ орыту жү йесі. Нә рестелерде асқ азанның босалуы ұ зағ ырақ. Кардиальды сфинктер ә лсіз жетілмеген жә не пилорикалық жомның спазмына бейім.

Зә р шағ ару жү йесі. Нә рестелерде бү йректің концентрациялық қ асиеті тө мендеген, сондық тан гипергидротацияғ а немесе сусыздануғ а қ аупі бар.

Эндокринді жү йе. Балаларда тимико-лимфатикалық статус айқ ын. Нә рестелік кезең де бү йрек ү сті безінің минералокортикоидтарды экскрециялауы ү лкен балаларғ а жә не ересектерге қ арағ анда салыстырмалы жоғ ары жә не резервті мү мкіншіліктері аз, жарақ ат, операция, наркоз жә не басқ а стресстік жағ дайларда жылдам азаюғ а бейім.

Жылу реттеуі. Баланың ө мірінің алғ ашқ ы аптасында немесе айында жылу реттеу жә не жылу беру жү йесі ә лі де толық қ алыптаспағ ан, сондық тан нә рестені тоң дыру жә не қ абаттап орау жылдам гипо-жә не гипертермияғ а ә келеді.

Бала жасындағ ы ерекшеліктері болып табылады:

1. Шұ ғ ыл хирургия коррекциясын қ ажет ететін нә ресте балалардың даму ақ аулары (ө ң еш атрезиясы, туа пайда болғ ан ішек ө тімсіздігінің ә р тү рлі тү рлері, аналь тесігінің атрезиясы, кіндік бауының эмбрионалды жарығ ы жә не басқ алар);

2. Нә рестелік кезең дегі хирургиялық аурулары (мысалы, пилоростеноз), ө сіп келе жатқ ан ағ зағ а тә н аурулар (сонымен қ атар гематогенді остеомиелит);

3. Ересектерде жиі болатын казуистикалық, сирек кейбір хирургиялық аурулар балаларда кездесуі мү мкін немесе мү мкін емес;

4. Хирургиялық аурулардың кө бі балаларда да ересектерде де кездеседі, біріншілерінде клиникалық суреті ерекше болады, сондық тан ол басқ а диагностика тү рлерін жә не ә дістерін қ ажет етеді;

5. Ересектерден ө згеше балаларда хирургиялық емді жоспарлауда жасы жә не ө мірін қ амтамасыздандыруды қ атар баланың ары қ арай толық жетілуін ескеру жү ргізеді;

6. Бала психикасының жетілмеуі барлық хирургиялық операцияларды жә не кө птеген манипуляцияларды жалпы ауырсыздандырумен жү ргізуді талап етеді;

7. Ағ залардың кіші кө лемдері, қ абаттардың қ алың дығ ының аздығ ы жә не жоғ ары жарақ аттану операция техникасына талабын жоғ арлатады;

8. Баланың жасы неғ ұ рлым кіші болса, операция алды дайындық қ а жә не операциядан кейінгі науқ асты жү ргізу талаптары соғ ұ рлым жоғ ары;

9. Баланың психакалық жетілмеуіне байланысты жә не заң ды игере алмауы себебінен балалар хирургтардан деонтологиялық принциптерді талап етеді;

10. Нә рестелерде емдеу ә дісін дұ рыстап таң дау;

11. Оперативті емдеу кезінде тіндермен абайлап жұ мыс істеу;

12. Арнайы медициналық қ ұ рал-жабдық тарды қ олдану;

13. Ө ң ешке, асқ азан-ішек жолына оперативті ену кезінде тігіс матуриалы ретінде атравматикалық инелер қ олданылады.

Балалар хирургына жиі хирургиялық ауруларды ә р тү рлі инфекционды аурулардан ажыратуғ а, даму ақ аулары бар балаларды қ арауғ а, нә рестелерді жә не шала туғ ан балаларды емдеуге тура келеді, сондық тан ол инфекционды ауруларды жақ сы білуі қ ажет, генетика, эмбриология жә неакушерство негіздерін білуі керек. Кейбір хирургиялық аурулар жә не олардың тү рлерін диагностикалау қ иындығ ы кө п дә режеде ауру жү рген фонғ а, жасына, дамуына, жалпы жағ дайына байланысты, сондық тан балалар хирургтарына педиатриядан фундаменталды білімдер қ ажет.