Практикалық жұмыс №10 ,11

Тақ ырыбы: Электрлік қ ауіпсіздік.

Сабақ тың жоспары:

1. Адамғ а электр тоғ ының ә сері

2. Электр тоғ ының қ ауіптілігінің анық тайтын факторлары.

3. Электр қ ондырғ ыларын эксплуатациялау кезіндегі қ ауіпсіздік шаралары.

4. Адам электр тоғ ы соқ қ анда берілетін алғ ашқ ы кө мек.

5. Ө ндірістік жағ дайларды қ арастыру.

Сабақ тың мақ саты: Электрлік тоқ тан зақ ым алудан қ орғ анудың жалпы техникалық қ ұ ралдарымен таныстыру

1. Адамғ а электр тоғ ының ә сері

Адамды ток ұ рғ анда термиялық, электралиттік, биологиялық ә сер етеді.

Токтың термиялық ә сері – дене терісінің ә р жерінің кү юі, қ ан тамырларының, нерв жү йелерінің қ ызуымен (кө теруімен) байланысты.

Электролиттің ә сері – қ анның жә не организмнің басқ а да сұ йық тарының ыдырауына байланысты, оның физикалық қ ұ рамының бұ зылуын туғ ызады.

Токтың биологиялық ә сері – организмнің тірі клеткаларының қ ызуы нә тижесінде, адам буындары тартылып, жү рек, ө кпе қ ысылады, нә тижесінде қ ан айналу мен тыныс алу органдарының қ ұ мысы нашарлайды, тіпті олар жұ мысын тоқ тауы да мү мкін. Электр тогының ә серінің ә ртү рлілігіне байланысты, жрарқ аттанудың екі болады:

· Электрлік жарақ ат;

· Электр тогының соғ уы.

Электрлік жарақ ат тік ә серінен тері жасушаларының клеткаларының кейбір жерлерін жарақ аттайды. Электрлік жарақ аттың келесідей тү рлері болады: электрлік кү ю, электрлік белгілер, терінің металдануы, механикалық жарақ ат.

Электрлік кү ю – ең кө п таралғ ан электрлік жарақ ат тү рі. Кү йік екі тү рі бар: токты жә не доғ алы.

Токтың кү ю – ток жү ретін бө ліктен контакт кезінде адам денесін ток соғ уы. Кү йіктің тө рт дә режеде сипатталады:

I – терінің қ ызаруы; II – тү рі бетінде ұ сақ кө піршіктердің пайда болуы; III – терінің барлық қ абаттарының жансыздануы; IV – клеткалардың ө луі. Организмнің жарақ аттану ауырлығ ы – кү йіктің дә режесін байланысты емес, оның тері бетінің кө мегімен сипатталады.

Доғ алық кү ю – жоғ ары кернеу астында тоқ жү ретін бө лік пен адам денесі арасында электрлік доғ а пайда болады. Доғ а температурасы 3500^оС ден жоғ ары жә не де энергиясы ү лкен. Доғ алық кү йік III, IV дә режені қ ұ райды.

Электрлік белгілер – адам терісінде сұ р немесе кү лгін сары тү сті дақ тар пайда болады. Белгілер жырық, дақ, жара тү рінде байқ алады. Электрлік белгілер ауырмайды жә не емдеуге жең іл болып келеді.

Терінің металдануы – электрлік доғ а нә тижесінде еріген металл қ алдық тарының адам терісінің жоғ ары қ абатына енуі. Метализация ыстық металл ә серінен терінің кү юі. Бұ л жағ дай қ ысқ а тұ йық талу нә тижесінде жә не де шамадан тыс жү ктелімнен рубилышктардың сө нуінен.

Механикалық жарақ ат – адам денесі арқ ылы ө ткен токтың ә серінен буындардың тартылуы.

1. Электр тоғ ының қ ауіптілігінің анық тайтын факторлары.

Электрлік тогының соғ уы нә тижесінде келесідей жағ дайлар туындайды:

· Естен тану, буындардың тартылуы;

· Естен танып, буын тартылғ анмен тыныс алу жә не жү рек ағ ысының жұ мыс істеуі нашарлайды;

· Естен тану, жү рек, тыныс алу жұ мыстарының тоқ ьауы;

· Қ ан айналымы, тыныс алу, жү ректің тоқ тауы.

Электр тогының адамғ а ә сер ету салдары мен сипаты мына факторларғ а байланысты:

· Адам денесінің тоқ қ а қ арсы кедергісі;

· Тоқ тың кернеулігі мен шамасына;

· Электр тогының ә сер ету ұ зақ тығ ына;

· Адам денесінде тоқ тың ө ту жолдарына;

· Электр тогының жиелігі мен оның тегіне;

· Қ оршағ ан орта жағ дайына.

Адам денесіне электр тогын ө ткізгіш болып табылады. Электр тогына кедергі қ асиетін кө рсететін тері, сондық танда адам денесінің кедергісін ең басты тері кедергісімен анық талады. Тері қ ұ рғ ақ, таза немесе жарақ аттанбағ ан болса, кедергі 3 – 100 кОм, ал ішкі тері қ абатының кедергісі 300 – 500 Ом. Ішкі тері қ абатты белсенді болып келеді. Ө ндірістік жиілікте айнымалы токтың есептік шамасымен адам терісінің белсенді кедергісі 1000 Ом ғ а жетеді.