Салықтық міндеттемелердің түсінігі және элементтері

Салық гық міндеттеменің мә нжайын заң шығ арушы былайша айкындағ ан:

1) тиісті салық зандарына сә йкес салық тө леушінін, мемлекет алдында туындағ ан міндеттемесі салық тык міндеттеме бо-лыптанылады;

2) салыктық міндеттеме талаптарына сай салык тө леуші: салық органында тіркеу есебіне тұ руғ а; салық салу объектісі мен салық салуғ а байланысты объектіні айқ ындауғ а; салық тар мен бюджетке тө ленетін басқ а да міндетті телемдерді есептеп шығ аруғ а, салық есептілігін жасауғ а, оны белгіленген мерзімде табыс етуге жә не салық тар мен бюджетке тө ленетін басқ а да міндетті телемдерді тө леуге міндетті;

3) мемлекет ө зінің салық органдары аркылы салық тө леушіден оғ ан тиесілі салық тық міндеттемелерді толық кө лемде орындауын талап етуге кұ қ ылы;

4) салық тық міндеттемелер орындалмағ ан немесе тиісінше орындалмағ ан жағ дайда мемлекет салық кодексінің тиісті баптарында кө зделген тә ртіп негізінде салық тық міндеттемелердің орындалуын қ амтамасыз ету тә сілдерін жә не мә жбү рлеп орындату шараларын қ олдануғ а қ ұ қ ылы.

Міне, салық тө леушінің ө зіне (тиісті салық заң ына сә йкес) жү ктелген салық тө леу жө ніндегі біржақ ты міндеттемені саналы тү рде, сондай-ақ салыктық -қ ұ қ ық тық мә дениеттілік пен белсенділік таныта отырып, белгіленген тә ртіп негізінде уақ тылы жә не толығ ымен орындауы, мемлекеттің салық тө леушілерден белгіленген салық тарды ө зіне тө леуін талап ету қ ү қ ығ ымен ұ штаса отырып салық тық қ ұ қ ық тык катынастардың басты материалдық мә ніне айналады.

Ө зінің экономикалық жә не қ ұ қ ыклық табиғ атына сай салық тық міндеттеме:

— тек мемлекеттін еркіне жә не ә мірлі талабына сай туындайды;

— ә рдайым мерзімді сипатта болады;

— ө зінің сипаты бойынша мемлекеттік (қ оғ амдық)-қ ұ кық тық тұ рғ ыдан ерекшеленеді;

— салық тық тө лемдердің сомасына байланысты кө бінесе ақ шалай кө рініс табады;

— ө зінің мә н-жайына қ арай біржақ ты міндеттеме болып табылады;

— онын, айтарлық тай дә режеде (тиісінше) орындалуы мемлекеттің мә жбү рлеу кү шімен камтамасыз етіледі;

— міндетгеме бойынша салыктық тө лемдердің ақ ша қ аражаттарын мемлекет кірісіне аударуғ а байланысты салык телеуші тұ лғ анын белсенді іс-кимылдарымен сипатталады;

— кұ рылымында салық тың заң и қ ұ рамының мұ қ ият белгіленген элементтерінің болуы оның тиісінше орындалуының негізі болып табылады;

- ә рбір жекелеген салыктарғ а тә н салык салу объектілерімен, салық салуғ а байланысты объектілермен, салык базасымен, салык ставкасымен жә не салық кезенділігімен мазмұ ндалады.

Салық тық міндеттеменің объектісіне міндетті тұ лғ а салық тө леушінің салық тық тө лемінің сомасын мемлекетке тапсыру кезіндегі іс-қ имылдары жатады. Ал салық тық міндеттеменің нысаны мемлекет (мемлекеттің салық органдары) пен салық тө леушілер — заң ды жә не жеке тұ лғ алардың арасындағ ы байланыстың сыртқ ы кө рінісі болып табылады.

Салық тық міндеттеменің қ ұ рамы:

— салыктык міндеттеменің субъктісінен;

— салық тық міндетгеменің объектісінен;

- салық тық міндеттеменің мә нжайынан тұ рады.

Осы орайда айта кететін бір жә йт: салыктө леуші; салық салу объектісі; салық тың заты; салыктың масштабы; салық базасын есепке алу ә дісі; салык кезең і; салык салу бірлігі; салык ставкасы; салыкты есептеу тә ртібі; есепті кезең; салық ты тө леу мерзімі; салық ты тө леу тә сілі мен тә ртібі сиякты элементтер Қ азақ стан Республикасының салық заң дарындағ ы бастаушы ережелер болып табылады, сондай-ақ оларсыз ешбір салық ты есептеп шығ арудың, телеудің жә не олардың тө ленуін талап етудің мү мкіндігі болмайды.

Салық тық заң и қ ұ рамының элементің, яғ ни салық элементің белгілеу салық тық міндеттеменің туындауына септігін тигізеді немесе оны орындау тә сілінің негізі болып табылады.

Салық кодексінде салық тық міндеттеменің субъектілік кұ рамында салық тө леуші жә не мемлекет кө рсетілген.

Салық салу объектілері мен салык салуғ а байланысты объектілер ретінде мү ліктер жә не іс-ә рекеттер белгіленген. Осы мү ліктер мен іс-ә рекеттердің болуы салық тө леушіге қ атысты салық тық міндеттеменің туындауына негіз болады. Салық тар мен бюджетке тө ленетін басқ а да міндетті тө лемдердің ә рбір тү рі бойынша салық салу объектілері мен салық салуғ а байланысты объектілер Салык кодексінің ерекше белімінің тиісті баптарында жан-жақ ты айқ ындалғ ан.