Рационалды шешімдер және оны қабылдау этаптары.

Шешімдерді қ абылдау ү рдісінің мазмұ ны алдымен, пайда болғ ан мә селе жағ дайының қ иындығ ына тә уелді. Кез келген тіпті, ең қ арапайым шешімдерді қ абылдауда сә йкес шығ ындарды (материалды, ә леуметтік, т.б) талап етеді. Сондық тан, менеджер алдымен, шешімді қ абылдау керек пе немесе кең еспен, тілекпен жә не т.б шектелуге болатындығ ын анық тап алу қ ажет.

Басқ ару шешімдерді қ абылдаудың классикалық жолмен шешу нақ ты процедураларды сақ тау мен міндетті іс-ә рекеттерді жү зеге асырудан қ ұ ралады:

1. мә селені анық тау;

2. шектеулерді шығ ару жә не альтернативтерді анық тау;

3. шешімдерді қ абылдау;

4. шешімдерді жү зеге асыру;

5. орындауды бақ ылау.

Мә селені анық тау. Кез келген шешімнің қ айнар кө зінде ө зінінің шешімін талап ететін проблемалық жағ дайлары болады. Бұ л этапта менеджердің міндеті проблемалық жағ дайларғ а анализ жасау, яғ ни «аурудың» белгілерін анық тау, мақ сат пен істің жағ дайын зерттеу, шешім критерийлерін алдын ала қ алыптастырудан қ ұ ралады. Осылайша, проблеманы анық тау ү рдісі оны табу жә не оғ ан бағ а беруден тұ рады.

2. Басқ ару жү йесіндегі жеке тұ лғ а. Толық мә ліметті 149 беттен оқ ың дар бұ л қ ысқ аша негізгісі бірақ оқ ысаң дар артық болмайды

Жекетұ лғ а психологиясы- бұ л психологиялық бө лім, тұ лғ аны жә не ә р тү рлі даралық процестерді зерттейді, осының барлығ ы, бізді тұ лғ а ретінде қ алаптастырады.Негізгі кө ң іл бө лу барысында біз мақ ұ лдалғ ан тұ лғ а бейнесін жә не тұ лғ аның негізгі психологиялық процестермен жасаймыз.Сонымен қ оса, жеке айырмашылығ ы зерттеледі.

Сурет-11. Жеке тұ лғ аның психологиялық қ ұ рлымы

- танымдылық - беталыс - білім - ұ намды

- эмоциялық - темперамент - ә дет - ұ намсыз

- жігерлі - мінез - икем

- қ абілеттілік - ә дет

Жеке тұ лғ а теориясы. Жеке тұ лғ а теориясына басты ү лесін Зигмунд Фрейд қ осқ ан, ол психоанализ теориясына психика қ ұ рлымын ұ сынғ ан. Тұ лғ а теориясы жұ мыстарында (КСРО уақ ытында) психологиядағ ы қ ұ рлым А.Г. Ковалёва, В.Н. Мясищева и К.К. Платонованың жұ мыстары ерекшеленеді.

А.Г. Коволев тұ лғ аның жан дү ниесінің бейнесін біртұ тас, оның шығ у тегі мен қ ұ рлысын кү рделі қ ұ рлымды синтез ретінде қ арастырады:

- темперамент (табиғ и қ асиеттер қ ұ рлымы);

- бағ ыттылық (қ ажеттіліктер, қ ызығ ушылық тар, мұ раттар жү йесі);

- қ аблеттіліктер(зерділікті, жігерлі жә не эмоционалды қ асиеттер жү йесі). Мына барлық қ ұ рылымдар олардың шағ ылысу салдарының ең ү лкен адекваттылық тың ә сер ететiн қ оздырғ ыштарына индивидтың ең жақ сы қ ұ рал-сайман қ амтамасыз ететiн белсендiлiктер орнық ты, тұ рақ ты дең гей сипаттайтын адамдардың психикалық қ асиеттерiнiң ө зара байланыстарынан пайда болады. Нақ тылы тү рдiе қ асиеттiң қ ызметтерi процессте, қ ызметтiң талаптарымен сә йкес бiр-бiрiмен байланыстырылады.

Жеке тұ лғ аның барлық 4 жағ ы да бір бірімен тығ ыз байланысты. Алайда, олардың ішінде баслышық ететің тұ лғ аның ә леуметтік жағ ы, яғ ни оның ө мірге кө зқ арасы, бағ ыттылығ ы, қ ажеттіліктері, қ ызышылық тары, идеалды жә не эстетикалық салалары.

Ю.В. Щербатых ө зінің тұ лғ а мағ ынасына 2 диалаектикалық қ арама-қ арсы мінездемелер жұ бын қ осады. Оның пікірінше бұ л терминді осы мінездемелерді тү сіну арқ ылы ғ ана ашуғ а болады.

1. Ә рбір адамның тұ лғ алы басқ а адамдардан ерекшелейтін жеке дара жә не спецификалық мінездемелер жиынтығ ынан тұ рады.

2. Сонымен қ атар, адам ортасыны қ оғ амына байланысты адамдар тобын біріктіретін қ асиеттер жиынтығ ы тұ лғ а қ алыптасуына септігін тигізеді, яғ ни олар: тарихи, ұ лттық, саяси жә не діни ерекшеліктерімен тіріледі.

3. Тұ лғ а тұ рақ ты қ ұ рлым болып табылады. Сондық тан тұ лғ аның қ асиеттері ө з ішінде бір-бірімен байланысты иерархиялық жү цені қ ұ райды.

4. Адам тұ лғ асы қ атып қ алғ ан немесе ө згермейтін ұ ғ ым емес, ол тұ лғ аның жеке даму процесі мен сыртқ ы ә серлердің ә сер етуі нә тижесінде қ алыптасады.

Б.Г. Ананьев тұ лғ а қ ұ рлысына мына қ асиеттер кіреді деп есептейді: тұ лғ аның ө згеретін анық талғ ан қ асиеттер жиынтығ ы (жастық, жыныстық, нейродинамикалық, коституциалы-биохимиялық); тұ лғ аның жеке қ асиеттеріне кіретін органикалық қ ажеттіліктердің психофизиологиялық функциялары мен қ ұ рлымы. Индивид қ асиеттерiнiң Жоғ арғ ы кiрiгуi темпераментте жә не нышандар елестеткен; мә ртебе жә не ә леуметтiк функциялар - рө л; мiнез-қ ұ лық тың себебi жә не қ ұ ндылық бағ ыттар; қ атынастардың қ ұ рылым жә не динамикасы. Жоғ арғ ы интеграциядағ ы индивид (жеке) қ асиеттеріне темперамент жә не нышандар ұ сынылғ ан; мә ртебе жә не ә леуметтiк рө л- функциясы; қ атынастардың қ ұ рылым жә не динамикасы.