Оқу процессіндегі технология рөлі

педагогикалық технологияларды мең геру ү шін педагогтардың кә сіби мә дениетін дамытуғ а бағ ытталғ ан оқ у қ ажеттіліктері туындылап отыр.

Біліктілік арттыру жү йесінде педагогтардың оқ у қ ажеттіліктері нақ ты білімнің мә нін тү сінуге, соның нә тижесінде ө зіндік іс- ә рекетке енуге жә не жеке ө міріндегі тә жірибені жетілдіру мақ саттарына байланысты қ алыптасады. Осы заманғ ы мұ ғ алім оқ уғ а ү лкен потенциалдық мү мкіндіктермен келеді. Педагогикалық қ ызметтің дамуының жоғ ары дең гейін, педагогикалық технологияны игергенін сипаттай отырып, педагогикалық шеберлік педагог тұ лғ асын, оның тә жірибесін, азаматтық жә не кә сіптік ұ станымын сипаттайды. Мұ ғ алімнің шеберлігі- бұ л тұ лғ аның тұ лғ алық - іскерлік сапасы мен ерекшеліктерінің синтезі, ол педагогикалық ү рдістің жоғ ары тиімділігін қ амтамасыз етеді. «Технология» ұ ғ ымы педагогикағ а техника жағ ынан келген. Технология (грекше - ө нер, шеберлік, ал loqos-ұ ғ ым) шетел сө здері сө здігінде: 1) ә дістер жиынтығ ы; 2) жасау тә сілдері жө ніндегі ғ ылым. Технология - бұ л ерекше белгі, мазмұ н жө нің де, кұ рам жө нің де жә не ә рекетті жү зеге асыру жө ніндегі іс-қ имылдың нұ сқ ауы. Сондық тан оқ ыту технологиясы да мақ сат жә не болжам тү рінде тү пкі ойды, ә рекетті жоспарлауды беретін оқ у-тә рбие жұ мысын жә не олардың жү йесін байлау мен оны, жү зеге асыруды қ арастырады. Білім беру жү йесі технологияны жасау ү шін негіз болып саналады, сондық тан педагогикалық технология практикада жү зеге асырылатын педагогикалық жү йенің жобасы ретінде анық талады. Бұ нда негізгі кө ң іл оқ у-тә рбие ү рдісінің жұ мысын алдын-ала жобалауғ а бө лінеді. Осыдан барып педагогикада осы ұ ғ ымғ а анық тама беріледі.

Педагогикалық технология - бұ л оқ у-тә рбие жұ мыстарының мақ саттарына жә не оқ ушы тұ лғ асын дамыту мақ саттарына жетуге бағ ытталғ ан педагогикалық ә рекетті ретімен ашып кө рсету жү йесінің жобасы жә не оны жү зеге асыру.

17)оқ у ә рекетінің жалпы тә сілдерінің қ алыптастыру, жоспарлау, міндеті мақ саты Сабақ ты жоспарлау - нақ ты оқ у уақ ыты барысында оқ ытушы мен оқ ушы ә рекеттесулерін қ ұ растыру. Негізі оқ ытушының оқ у-тә рбие іс-ә рекетінің жә не оқ ушылардың оқ у материалының мазмұ нын мең геруі, дамуы жә не тә рбиеленуі бойынша оқ ушылардың оқ у-танымдық іс-ә рекетінің мақ саттары, міндеттері, принциптері, ә дістері жә не мазмұ ны болып табылады. Сабақ жоспары конспект тү рінде жү зеге асады. Сабақ конспектісінің қ ұ рамына тақ ырыптың аты, сабақ тың міндеттері, кезең дері, қ ұ рал-жабдық тар, ә рбір кезең дегі оқ ушыларғ а арналғ ан тапсырмалар, тапсырмаларды орындау алгоритмдері, мұ ғ алім сө зінің ү зінділері немесе жаң а материалдың толық мә тіні енеді. Жоспар-конспект: Тақ ырып сабақ тың міндеттері

сабақ кезендері оқ ушыларғ а арналғ ан тапсырмалар

Оқ ыту ү рдісі — оқ ушығ а білім, тә рбие берудің жә не оны дамытудың мақ саттары шешілетін мақ сатты бағ ытталғ ан, бірізді ө згеріп отыратын мұ ғ алім мен оқ ушылардың ө зара ә рекеттестігі.
Оқ ыту — қ азіргі заманның талаптарын ескере отырып, оқ ушылар тұ лғ асын, білім, іскерлік жә не дағ дыларды мең герте отырьш, мақ сатты қ алыптастыру мен дамыту процесі. Оқ ыту -қ оғ амдық қ ұ былыс тү ріндегі ересектердің мақ сатты бағ дарланғ ан жү йелі ұ йымдастырылғ ан қ оғ амдық қ атынастар тежірибесі, қ оғ амдық сананың даму нә тижесі, ең бек ө ндірісінің мә дениеті, қ оршағ ан ортаны қ орғ ау мен оны белсенді қ айта ө згерту туралы, білімдерді ағ а ұ рпақ тың ө скелең ұ рпақ қ а ү йретіп, оны олардың мең геруі. Оқ ыту ұ рпақ сабақ тастығ ын, қ оғ амның толық қ ұ ндылық ты қ ызмет атқ аруын жә не тұ лғ аның соғ ан сә йкес дамуына мү мкіндік жасайды. Оның қ оғ амдағ ы объективті міндетгерінің мә ні осында. Оқ ыту процесіндегі негізгі мазмұ нды игеру тетігі — ө зара ә рекеттестіктің арнайы формасындағ ы мақ сатты ұ йымдастырылғ ан балалар мен ересектердің бірлескен іс-ә рекеті, олардың мазмұ нды танымдық ә ң гімелері (кесте 1 қ араң ыз).
Тү рлі дең гейлерде іске асырыла отырып, оқ ыту процесі циклдік сипатка ие болды. Оқ ыту процесінің циклдері дамуының ең негізгі кө рсеткіштері, басты екі мақ сатқ а негізделіп топталғ ан, педагогикалық ең бектердің ең жақ ын дидактикалық мақ саттары:
— білім беру — бұ л мақ сат окушылардың танымдык іс-ә рекеті тә сілін мең геріп, олар арқ ылы ғ ылым негіздерін игерулерін, белгілі бір білімдердің, дағ дылар мен іскерлікті ү йренулерін, ө здерінің рухани, физикалық жә не ең бек қ абілеттерін жетілдірулерін, ең бек жә не кә сіби дағ дыларды игеруін кө здейді:
— тә рбиелеу — ә рбір оқ ушының ғ ылыми кө зқ арасын, адамгершілігін, белсенді шығ армашылығ ын жә не ә леуметті кемелденген жоғ ары адамгершіліктегі ү йлесімді дамығ ан тұ лғ асын дамытуды мақ сат етеді.
Оқ ытудың мақ саты — дамытудың қ оғ амдық — тарих тә жірибесінің жан — жақ тарын: білімдер мен іскерліктері, ғ ылым, мораль, ең бек, ә дебиет, ө нер, жалпы жә не дене тә рбиесін мең геруге бағ ытталғ ан мұ ғ алімнің педагогикалық ә рекеті мен оқ ушының оқ у-танымдық ө зара бірлескен ә рекетінен ойша кү тілетін тү пкі нә тиже. Жалпы мақ сатта қ оғ ам ғ ылымның, техникалық, сондай-ақ ө ндіргіш кү штер мен ө ндірістік қ атынастардың дамуына сә йкес кетеді.
Оқ ыту педагогика ғ ылымының категориясы ретінде жә не окыту процесі немесе дидактикалық процесс бірдей мағ ынадағ ы ұ ғ ымдар емес. Процесс оқ ыту жағ дайларының толық педегогикалық қ ұ былыс ретінде педагогикалық іс-ә ректтің ү зіндісі, актісі ретің де ауысып отыруы. Іс-ә рекет ретінде оқ ыту ұ ғ ымымен іс-ә рекеттердің шең берін, міндетін білдіретін «қ ызмет» ұ ғ ымы тығ ыз байланысты. Оқ ытудың қ ызметі оқ ыту процесінің мә нін сипатгайды
Оқ ытудың ә леуметтік, педаготикалық психологиялық мә ні оның қ ызметтерінен біршама анық айқ ындалады. Солардың ішіндегі, бірінші кезектегі біршама мә ндісі — оқ ушыларда білімділерді, дағ дыларды жә не шығ армашылық іс-ә рекет тә жірибесінің іскерлігін қ алыптастыруы (білім беру қ ызметі). Оқ ытудың екінші қ ызметі — оқ ушылардың дү ниетанымын қ алыптастыру (тербиелеу қ ызметі). Ол балалар мен ересектерде объективті тү рде қ оршағ ан орта жө нінде ой толғ ауғ а мү мкіндік жасайтын білімдерінің толығ уына қ арай біртіндеп қ алыптасады. Алдың ғ ы екі қ ызметімен тікелей байланыстағ ы тұ лғ асын жә не оның ө з бетінше ойлауын дамыу қ ызметі атқ арылады (дамыту қ ызметі).
Адамның дамуы — бұ л оның денесінің физиологиялық жә не психологиялық сипаттамаларының олардың ішіндегі ең бірінші ақ ыл-ойының сапалы дамуын білдіреді. Сонымен қ атар, оқ ытудың кә сіби бағ дарлау қ ызметінің де мә ні зор.
Ү здіксіз білім беруде дайындау қ ызметі, адамды ө ндіріске жә не қ оғ амдық қ арым-қ атынастарғ а белсенді араласуғ а бағ ыттайды, практикалык ә с-ә рекетке дайындайды, ө зінің политехникалық, кә сіби, жалпы білімі, толық дайындығ ын ү немі жетілдіріп отыруғ а бағ ыттайды. Креативтілік қ ызметі тұ лғ аның жан-жақ тылығ ын ү здіксіз дамытуды кө здейді. Ө зінің мә ні жағ ынан оқ ьпу процесі — тү рлі реттегі жә не дең гейдегі заң дар мен зандылық тар арнайы айқ ындалатын зандылық ты тү рде дамитын процесс. Заң дылық тар объективті, мә нді қ ажетті, жалпы, тұ рақ ты жә не белгілі бір жағ дайларда қ айталанып отыратын ө зара байланыстарды бейнелейді. Феномен мә нінің қ атаң тү рде айқ ындалғ ан ерекшеліктсрі — зандарды қ ұ райды.
Оқ ыту процесінің заң дылық тары:
Оқ ушының білімге деген ынтасына оқ ытушы ә серінің сә йкестігі. Бұ л заң дылық баланың қ оршағ ан дү ниені тануғ а деген ық ыласын жү зеге асыруғ а жағ дай жасайды, мұ ғ алімнің балағ а ө мірде қ ажет болатын, оларды қ ызық тыратын білімді берудегі белсенді ыкыласын қ ажет етеді.
Оқ ушьшардың жеке жө не ұ жымдық іс-ә рекеттеріне оқ ытушының ә серінің сә йкес болу зандылығ ы. Бұ л заң дылык мұ ғ алімнің, оқ ыту процесінде баланың айналысатын іс-ә рекеттерінің ә рбір тү рінің оның қ андай қ асиетін талап етіп, сонымен бірге оны дамытып отыратынын тү сінуіне мү мкіндік жасайды.
Оқ ушының танымдық, ақ ыл-ой жә не басқ а да мү мкіндіктеріне оқ ыту ә серінің сә йкестігі. Бұ л заң дылық мұ ғ алімдерден оқ ушылардың ерекшелігі контингенттерін, олардың жеке жә не ә леуметтік психологиялық ерекшеліктерін, танымдық мү мкіндіктерін, сабақ тың жә не сабақ тан тыс уақ ыттағ ы қ ызығ ушылық тары мен мінез — қ ұ лық тарын ескеруді жә не оқ у -тә рбие ә серінің балалардың жеке жә не топтық ерекшеліктеріне, олардың жеке жә не ұ жымдық іс-ә рекеттерінің ерекшеліктеріне сә йкестендірілуді қ адағ алауды талап етеді.
Оқ ытушы мен оқ ушының іс-ә рекеттерін оқ ытудың техникалық қ ұ ралдарының ОТҚ мү мкіндікгеріне сә йкестігі. ОТҚ нақ ты бір сабақ тың мақ саттары мен міндеттеріне қ атаң тү рде сә йкестікпен қ олданылуы керек.

18)псих оқ ыту формасы мен оқ ыту сипаттамасы Латын сө зі «форма» тысқ ы бейне, сырттай кө рініс, қ андай да нə рсенің қ ұ рылымы дегенді аң датады. Оқ уғ а байланысты форма екі мағ ынада қ олданылады: 1) оқ у формасы; 2) оқ у-ұ йымдастыру формасы.
Дидактикалық категория ретінде оқ у формасы оқ у процесі ұ йымдастырылуының сырттай кө рінісін білдіреді. Ол оқ у процесінің мақ саттары, мазмұ ны, ə дістері мен қ ұ рал-жабдық тарына, материалдық жағ дайларына, қ атысушылар қ ұ рамы жə не т.б. элементтеріне тə уелді.
Оқ ушылар санына, оқ у уақ ыты мен орынына, іске асыру тə ртібіне орай оқ у формасы ə рқ илы болып келеді. Қ азіргі мектеп тə жірибесінде келесідей оқ у формалары қ алыптасқ ан: жеке-дара, топтық, толық сыныптық, ұ жымдық, жұ птастық, дə рісханалық жə не дə рісханадан тыс сыныптық жə не сыныптан тыс, мектептік жə не мектептен тыс, ə лбетте, мұ ндай топтастырудың (классификация) жетілген ғ ылыми негіздемесі ə зірге болмай тұ р. Дегенмен, осы тұ рғ ыдан оқ у формаларының кө птү рлілігін біршама ретке келтіру мү мкін.
Жеке-дара оқ у формасы мұ ғ алімнің бір оқ ушымен педагогикалық қ атынасқ а келуінен қ ұ ралады.
Оқ удың топтық формасында оқ ушылар ə рқ илы мү дде- мақ сатқ а орайласқ ан топтарда оқ иды, тə рбиеленеді.

Оқ ыту принциптерінің жү йесін тұ ң ғ ыш ұ сынғ ан Я.А.Каменский. Ол адам табиғ аттың бір бө лігі болғ андық тан, оқ ыту да табиғ ат пен адам тә уелді болатын заң дарғ а байланысты екенін дә лелдейді. Сондық тан оның пікірінше, оқ ытудық ең басты принципі - табиғ атқ а сай болу принципі. И.Г.Песталоцци оқ ытудың кө рнекілік принципін ерекше бағ алап, оны логикалық ойлауды дамытатын маң ызды қ ұ рал деп санағ ан. К.Д.Ушинский оқ ытудық халық тық сипатына баса назар аударып, оқ ытудың принциптерін психологиялық тұ рғ ыдан қ арағ ан. Ы.Алтынсарин оқ ыту ережелерін қ азақ мектептеріндегі білім берудің ерекшеліктеріне байланысты қ олдану керектігін айтқ ан. 1927 жылғ ы педагогикалық энциклопедияда педагогика ғ ылымы мен мектептің жетістіктері жинақ талып, " принцип" сө зіне анық тама берілді: мақ саты, қ ұ ралды таң дауғ а негіз болатын ой.
А.П.Пинкевич ұ сынғ ан принциптер: оқ ытудық ө мірмен жә не қ оғ амдық ең бекпен байланысы; жас ерекшелігі принципін сақ тау; оқ ытудық белгілі бір жас кезең індегі оқ ушылардың даму дең гейіне сә йкес болуы (оқ ушылардың кү ш жігерін дамуғ а жұ мсау, жұ мыстың жү йелілігі, шығ армашылық - қ ызығ ушылық тың басты негізі); пә н мазмұ нының ерекшеліктерін, ә дістерін аньщтау. Ол " Оқ ыту принципін дидактиканың тү ғ ырлы ережелері, оқ ыту процесіне қ ойылатын негізгі талаптар" - деп тұ жырымдалады.
Н.Медынский ұ сынғ ан принциптер: ғ ылым негіздерін жү йелі мең геру; білімді саналы мең геру; теорияның тә жірибемен байланысы; тә рбие беретін оқ ыту; оқ ыту ә дістерінің алуан тү рі; жалпы жә не политехникалық білімі.
В.Е.Гмурман ұ сынғ ан принциптер: оқ ытудық саналылығ ы жә не белсенділігі; оқ ытудық кө рнекілігі; оқ ытудық жү йелілігі; ғ ылым негіздерін берік мең геру.
Талданғ ан оқ ытудық принциптері оқ ушыларғ а берік, жү йелі білім беруге бағ ытталды.
Оқ ыту принциптерін аталғ ан педагогтардан басқ а М.А.Данилов, М.Н.Скаткин зерттеді.
Зерттеу қ орытындылары бойынша И.П.Подласый, Т.Сабыров, т.б. оқ ыту принциптерінің шарттарын анық тады.
Қ азіргі оқ ытуда саналылық, белсенділік, кө рнекілік, жү йелілік, бірізділік, беріктік, тү сініктілік, ғ ылымилық, теория мен тә жірибе бірлігі сияң ты принциптер кең қ олданылады. Принциптердің талаптары мұ ғ алімнің тү рлі ережелерді қ олдануы арқ ылы орындалады.
Ережелерде мұ ғ алімге нақ ты нұ сқ аулар беріледі. Оларды ғ ылым жетістіктеріне, ө мір талабына сай толық тыруғ а жә не тү зетуге болады. Принциптер педагогикалық процесті реттеп отырады. Олардың талаптары ережелер арқ ылы жү зеге асады.