Минералды заттар 8 страница

Ысқ ылау

Сұ йық зат немесе майлар тү ріндегі дә рілік заттарды ысқ ылау ә дісімен енгізу. Терінің жұ қ а жерлеріне жә не шаш тү ктері болмағ ан жерлерге ысқ ылау жасалады, яғ ни білектің бү гілген жағ ына, санның артқ ы жағ ына, кө кірек қ уысының алдына, іш аймағ ына т.б. Теріні ысқ ылайтын жер таза болуы керек. Тері қ ұ рғ ақ болғ анша 30-40 минут майларды немесе сұ йық заттарды қ ажетті мө лшерде теріге айналдыра жағ у керек. Теріде қ абыну ө згерістерінің болуы (экзема, дерматит) дә рілерді бұ л жолмен енгізуге қ арсы кө рсетпе болып келеді. Кейбір жағ дайларда ысқ ыламай теріге жақ сы сің у ү шін оны жұ қ алап жағ ып, полиэтилен пленкасымен жабады.

Май жағ у

Дә рі жағ у таза теріге таза аспаптармен жә не жуылғ ан қ олмен жү ргізіледі. Жағ атын майды негізінен тері ауруларына қ олданылады. Зарарсыздандырылғ ан қ алақ шамен жағ атын майды екі бү ктелген зарарсыздандырылғ ан салфеткағ а жағ ып, ауыратын жерге салады. Салфетканың ү стіне шағ ын мақ та тө сеп, компресс қ ағ азын қ ойып, бинтпен орайды. Кейде терең де жатқ ан тіндерге сің іру ү шін майды теріге жағ уғ а тура келеді, ол ү шін терінің сол жерін сабындап жуып, алақ анғ а қ ажетті мө лшерде май салып, ол сің генше сыланады. Майды белгілі бір дене бө лігіне 30-40 минут мұ қ ият жағ ады.

Майды теріге уқ алап енгізу

1. Науқ асты ың ғ айлы етіп отырғ ызу немесе жатқ ызу.
2. Май жағ атын тері аймағ ын қ арап шығ у.
3. Қ атты тітіркендіргіш ә сері бар майларды арнайы бейімделген лентағ а жағ ып, соның кө мегімен теріге сү ртіледі.
4. Майды теріге айналдыра уқ алап енгізеді.

Жабысқ ақ таң ғ ышты қ олдану

Жабысқ ақ таң ғ ыш (пластырь) су ө тпейтін дә кемен жабылғ ан қ ою, жабысқ ақ май. Май негізі дә рілік заттардан қ ұ ралады. Пластырьды жабыстырар алдында теріні спиртпен сү ртеді, шаш болса қ ырқ ып тастайды. Содан кейін қ айшымен пластырьды қ ажетінше қ иып, теріге жабыстырады. Алдын ала спиртпен бір шетін сулап, жайлап пластырьды шешеді. Таң ғ ышты бекіту ү шін пластырьды қ олданады.

Қ ызарғ анда жә не терлегенде теріні қ ұ рғ ату ү шін ұ нтақ тә різді заттарды немесе сепкіштерді қ олданады.

Дә рі-дә рмектерді парентеральді жолмен енгізу

Дә рілік заттарды ас қ орыту жү йесіне тү спей енгізу жолын - парентеральдық деп атайды.

Парентеральдық енгізу жолдарының бірнеше тү рлері бар:

1. Тіндерге - тері, тері астындағ ы май қ абатына, бұ лшық етке, сү йекке.
2. Тамырларғ а - кө ктамыр, артерия, лимфа тамырларына.
3. Қ уыстарғ а - іш қ уысына, плевра, жү рек, буын қ уыстарына.
4. Субарахноидалдық кең істікке.

Парентеральдық енгізу жолы басқ аша «инъекция» деп аталады, латын сө зінен «inectio» - енгізу деген мағ ына береді. Егулердің басқ а енгізу жолдарынан артық шылық тары болғ андық тан, медициналық тә жірибеде кең інен қ олданылады, себебі:

1. енгізген дә рі тез ә сер етеді;
2. дә рінің нақ ты мө лшерде есептелуі, яғ ни дә ріге ас қ орыту ферменттерінің ә сері болмайды;
3. бауырдың кедергі ролі жойылады;
4. жедел кө мек кө рсеткенде ө те тиімді.

Егуді жасау ү шін шприц пен инені қ олданады. Кез-келген шприц келесі негізгі бө лектерден тұ рады: шкаласы бар цилиндр, ине кигізетін конус, поршень.

ЖИТС инфекцияның таратуын алдын алу мақ сатымен пластмассадан стерильді, бү тін қ апшық тағ ы бір рет қ олданылатын шприцтер кең інен тарағ ан. Шприц - тюбиктің бір рет қ олданатын шприцтен айырмашылығ ы - оның іші дә ріге толтырылады. 100 жә не 200 мл сыйымдылық ты Жане шприці қ уыстарды жуу ү шін қ олданылады.

Шприц тұ тас, жарық сыз, жақ сы келетін поршеньмен болуы тиіс, сонда ол бү тіндігін сақ тайды.

Шприцтің бү тіндігін тексеру оң ай: саусақ пен ине салатын конустағ ы тесігін жауып, поршеньді кері қ арай тартып, кейін оны жіберу керек. Егер поршень тез ө зінің орнына тұ рса, шприц бү тін деп саналады.

Егу жасайтын шприцтің сыйымдылығ ы 1, 2, 5, 10 жә не 20 мл болады.

Ә р тү рлі егуге сә йкес ине қ олдану ө те маң ызды.

Тері ішіне - 1 мл, 15 мм иненің ұ зындығ ымен диаметрі 0, 4 мм туберкулинді шприц.

Тері астына – 1-2 мл, кейде 5 мл, иненің ұ зындығ ы 20 мм диаметрі 0, 4-0, 6 мм шприц.

Бұ лшық ет арасына – 1-10 мл, 60, 80 мм иненің ұ зындығ ымен 0, 8 мм диаметрлі шприц Кө к тамырғ а- 10-20 мл, 40 мм иненің ұ зындығ ымен 0, 8 мм диаметрлі шприц.

Шприцке дә рінің мө лшерін дұ рыс сорып алу ү шін, шприцтің бө лігінің дең гейін білу керек. Бө ліктің дең гейін анық тау ү шін, цилиндрде ине салатын конусқ а ең жақ ын миллиметр санын кө рсететін санды тауып алып, кейін сол санның жә не ине салатын конустың арасындағ ы бө ліктердің санын анық тап, тапқ ан санды бө ліктердің санына бө лу керек.

Мысалы: 20 мл шприцтің цилиндрінде ине салатын конусқ а ең жақ ыны 10 саны. Конустың жә не 10 санының арасындағ ы бө ліктің саны 5-ке тең, 10-ды 5-ке бө лгенде 2 мл болады. Бө ліктің дең гейі бағ асы осы шприцте 2 мл.

Аз сыйымдылық пен арнайы шприцтер болады, ондағ ы бір-бірінің аралық тары 0, 01 жә не 0, 02 мл сә йкес бө ліктер қ ойылады. Ол ауыр ә сер ететін дә рілерді – инсулин, вакцина, сарысуларды ең нақ ты мө лшерде енгізуге мү мкіндік береді.

Барлық жұ мыстарды процедуралық мейірбике ө зі кү нделікті арнайы киімде (халат, қ алпақ, бет перде, аяқ киім, қ олғ ап) жұ мыс кү ннің басында келесі ретімен жү ргізу керек:

v жұ мысқ а қ ажет зарарсыздандыру ерітінділерді: лизоформин, гипохлорид натрийді дайындау;

v жұ мыс столдың бетін зарарсыздандыру ерітіндісімен суланғ ан стерильді матамен сү рту;

v Кварц лампасын 60 минутқ а қ осу;

v ыччЗалалсыздандырылмағ ан дә рілерге жә не қ ұ рал-саймандарғ а столды дайындау.

Дә рілік заттарды енгізу тісілдері. Д ә рі - д ә рмектерді енгізуді ң бірнеше Дә рілік заттарды энтеральды қ олдану т ә сілдері

Ішке дә рілер ауыз ар қ ыл ы (рег оs). тік ішекке (рег гесеtum) жә не тіп астына (sub lingua) енгізіледі. Б ұ л т ә сілдерді ң к ө мегімен жергілікті, резорбтивті ж ә не рефлекторлы ә сер беруге болады.

Дә рілерді к ө бінесе ауыз ар қ ылы енгізу қ олданылады. Б ұ л т ә сілді ң арты қ шылы ғ ы оны ң қ арапайымд ығ ында, д ә рілерді ә рт ү рлі формада залалсызданба ғ ан т ү рінде енізуге болатынды ғ ында.

Оның кемшіліктері:

1.Дә ріні ң жалпы қ ан айналымына баяу т ү суі (ас қ азанны ң толуына, қ абылдан ғ ан ас сапасына, д ә рілерді ң сі ң ірілу қ абілетіне байланысты). Ас қ азанны ң шырышты қ а баты арқ ылы ендірілу де баяу ж ү реді, тек май ғ а еритін заттар ғ ана сі ң іріледі, ж ә не сі ң ірілу ү рдісі негізінде ішекте ө теді. Бірак д ә рілік заттарды ң қ ан ғ а баяу т ү суі ә ркашан кемшілік болып табылмайды. Мысалы, ішке бір рет қ абылда ғ аннан кейін жалпы қ ан айналы мына ұ за қ уа қ ыт бір қ алыпты т ү суі ү шін арнайы жасалынг ғ ан д ә рілік формалар болады.

2. Тамақ ты ң заттармен ө зара ә рекеттесуіні ң ж ә не бауырда ғ ы химиялы қ ө згерістерді ң н ә тижесінде ас қ азан мен ішек с ө лдеріні ң ә серінен д ә рілерді ң ыдырау ғ а дейін ө згеруі (адсорбция, еру, химиялық реакциялар). Б ұ л барлы қ д ә рілер ү шін д ұ рыс бола бермейді. Мысалы, кейбір д ә рілік заттар белсенді емес т ү рінде шы ғ арылады, олар бауырда ө згеріске ұ шыра ғ аннан кейін ғ ана ә сер ете бастайды. Мысалы, гипотензивті препарат эналаприл р енетик ә сер ету ү шін алдымен бауырда ө зіні ң белсенді т ү ріне (эналаприлат) ауысуы керек.

3. Заттың сі ң ірілу жылдамды ғ ыны ң ж ә не сі ң ірілген м ө лшеріні ң белгісіз болуыны ң себебінен д ә ріні ң қ анда ғ ы ж ә не тіндердегі м ө лшерін аны қ білуге м ү мкіндік жо қ. Б ұ л теріс ә с ерді азайту ү шін д ә рілерді ас алдында қ абылдайды (ас қ азанны ң шырышты қ абатын тітіркендіретін д ә рілерден бас қ аларын), капсула ғ а салу ар қ ылы ас қ азан с ө ліні ң ә серінен қ ор ғ айды, он екі елі ішекке зонд ар қ ылы енгізеді.

Асказан-ішек жолдары мен бауырдың аурулары дә рілік заттарды ң сі ң ірілу жылдамды ғ ы мен толы қ ты ғ ына ерекше ө згерістер енгізеді.

Ауыз арқ ылы д ә рілер ұ нта қ, таблетка, пилюля, ерітінді, т ұ нба (сулы ж ә не спиртті), қ айнатпа, экстрактар, микстуралар (қ оспалар) т ү рінде енгізіледі.

Ұ нта қ ты мейірбике тілді ң т ү біріне т ө геді де су ішкізеді. Таблетка мен пилюляны да нау қ ас солай қ абылдайды. Балалар таблетканы немесе ұ нта қ ты іше алмау м ү мкін, сонды қ тан оларды су ғ а езіп береді.

Ерітінділерді, сулы тұ нбалар мен микстураларды ү лкен адамдар ас қ асы қ пен (15 г), балалар шай қ асы қ пен (5 г) немесе орташа қ асы қ пен (7, 5 г) ішеді. Б ұ л ү шін с ә йкес б ө лімдері бар мензурканы пайдалану ұ сынылады. Жа ғ ымсыз иісті с ұ йы қ д ә рілерді сумен ішеді.

Спиртті тұ нбалар мен кейбір ерітінділерді нау қ астар тамшы т ү рінде қ абылдайды. Тамшыны ң қ ажет ті мө лшерін пипеткамен немесе арнайы лайы қ тал ғ ан флакон болса бірден флаконнан санап к ұ й ғ ан ж ө н. Қ абылдар алдында тамшы ларды аздағ ан суда ерітеді де сумен ішеді. Егер тамшыны санағ анда қ ате кетсе, дә ріні тө гіп тастап (флаконғ а емес), мензурканы шайып, тамшының қ ажетті мө лшерін қ айтадан тамызу керек. Есептеу ү шін 1 г суда 20 тамшы, 1г шыны с - 65 тамшы, 1г эфирде - 85 тамшы болатынын білу керек.