Р түрлi ылғалдылықтағы тыңайтқыштармен дiрiлдi себушiнiң жұмыс iстеу қабылеттiлiгiн анықтау

Алдында жазылғ андай, шаруашылық жағ дайларында минералдық тың айтқ ыштарды сақ тау қ ажеттi талаптарғ а сә йкес келмейді. Олар жатып қ алады жә не ылғ алдылығ ы белгiленген шектен асып кетедi [57]. Осы жағ дайдан кейiн тың айтқ ыштар пластикалық иленген қ алыпта, ал кейбiреулерi ә р тү рлi мө лшердегi тү йiрлерге айналады.

Iс-жү зiнде, ә ртү рлi мө лшердегi тү йiрлер тың айтқ ыш бункерінің себу терезесiнiң алдына жиналып, тың айтқ ыштың мө лшерлегiш органдарына бiркелкi тү суiне кедергi жасайды. Осығ ан байланысты шаруашылық тарда, ылғ алданғ ан тың айтқ ыштарды себу басты мә селе болып отыр. Тың айтқ ыштың ылғ алдылық шегiн анық тау ү шiн жә не қ андай ылғ алдылық шегiнде сапалы себу болатынын анық тау мақ сатында, тә жiрибелер тү йiршiктелген нитроаммофосты жә не ұ нтақ тә рiздi суперфосфат тың айтқ ыштарын ә ртү рлi ылғ алдылық та қ олдану арқ ылы жү ргiзiлдi.

Орындалғ ан эксперименттердiң нә тижесiнде дiрiлдi себушiлердiң тың айтқ ыштың ылғ алдығ ына байланысты себу мө лшерi анық талынды жә не алынғ ан нә тижелер сериялы тiстi-шарғ ылы себушiмен салыстырылды, 3.2 сурет. График бойынша сериялы тiстi-шарғ ылы себушi тың айтқ ыштың ылғ алдылығ ы 10-12% - да себу ү рдісін тоқ татады. Себебi шарғ ының тiстерiнiң арасына ылғ алды тың айтқ ыштар жабысып, ол цилиндрлiк барабанғ а айналады.

3.2 сурет – Сериялы тiстi-шарғ ылы себушiнiң ылғ алды тың айтқ ышпен жұ мысынан кейiнгi кө рнiсi

Мысалы, себушiнiң айналу жиiлiгi 10 айн/мин жә не тың айтқ ыштың ылғ алдылығ ы 4% болғ анда, себу мө лшерi 157 г/мин болды. Ал, тың айтқ ыштың ылғ алдылығ ын 10-12% кө тергенде не бары 20-24 г/мин қ ұ райды, яғ ни себу мө лшерi 3 есеге кемидi.

Дiрiлдi себушiнiң себу мө лшерi тың айтқ ыштың ылғ алдылығ ын 4% дан 22% - ғ а арттырғ анда агротеxникалық талаптардан ауытқ ымайды.

Дiрiлдi себушiнiң себу бiркелкiсiздiгi тың айтқ ыштың ылғ алдылығ ын 4%-дан 22% - ғ а ө згергенде 3%-дан 15% аралығ ында болады.

Тү йiршiктелген нитроаммофос тың айтқ ышының ылғ алдылығ ына байланысты себу тұ рақ сыздығ ы біліненді. Келтiрiлген графиктер бойынша тың айтқ ыштың ылғ алдылығ ы 8-10% - ғ а жеткенде сериялы тiстi-шарғ ылы себушiнiң себу тұ рақ сыздығ ы 20 – 30%-дан асып кетедi. Мысалы, тiстi-шарғ ылы себушiнiң айналу жиiлiгi 10 айн/мин-та себу тұ рақ сыздығ ы 29, 3% қ ұ райды. Ал, дiрiлдi себушiнi қ арастырғ анда тың айтқ ыштың ылғ алдылығ ы 4, 2-10% аралығ ында болғ анда жә не себушiнiң айналу жиiлiгi 10 айн/мин – та себу тұ рақ сыздығ ы 7, 3-16% болады. Сонда екi себушiнiң себу тұ рақ сыздығ ын салыстырғ анда тiстi-дiрiлдi себушiнiң себу тұ рақ сыздығ ы 2 есеге тө мен, яғ ни себушi тың айтқ ыштың ылғ алдылығ ы аралығ ында тұ рақ ты жұ мыс атқ арады.

3.3 сурет – Тү йiршiктелген нитроаммофос тың айтқ ышының

ылғ алдылығ ына байланысты себу мө лшерi

Дiрiлдi себушiнiң себу тұ рақ сыздығ ы тү йiршiктелген нитроаммофос тың айтқ ышының ылғ алдылығ ы 4%-дан 22% - ғ а ө згергенде жә не себушiнiң айналу жиiлiгi 50 айн/мин – та 13, 7% ө згеріп агротеxникалық талаптардан ауытқ ымай тұ рақ ты жұ мыс атқ ара алады.

Осы графиктерден кө рiнгенi ұ нтақ тә рiздi суперфосфат тың айтқ ышының ылғ алдылығ ы 4% болғ анда, сериялы дірілді себушi 10-50 айн/мин айналу жиiлiгiнде 97, 5-425 г/мин себу мө лшерiн кө рсетсе, тың айтқ ыштың ылғ алдылығ ы 7-8% болғ анда 10-50 г/мин-ке тө мендейдi, яғ ни 4 есеге кемидi. Ө ткенi шарғ ының тiстерiнiң арасына ылғ алды тың айтқ ыштар жабысып, ол «цилиндрлiк барабанды мө лшерлегiшке» айналады [58]. Осы нә тижелердi қ орыта келе сериялы тiстi-шарғ ылы себушi ылғ алды тың айтқ ышпен жұ мыс iстеу қ абiлеттiлiгi тө мен деп айтуғ а болады. Ө здiгiнен тазаланатын себушiнi қ арастырғ анда тың айтқ ыштың ылғ алдылығ ы 4-8% аралығ ында болғ анда тұ рақ ты жұ мыс атқ арады. Ал, тың айтқ ыштың ылғ алдылығ ын 9-12% - ғ а ө згергенде, себушiнiң мө лшерлеуi тө мендеп қ алады. Дірілді себушi тың айтқ ыштың ылғ алдылығ ын 4-19% ө згерткенде, агротеxникалық талаптан ауытқ ымай тұ рақ ты жұ мыс атқ арады.

Дірілді себушi тың айтқ ыштың ылғ алдылығ ына байланысты себу бiркелкiсiздiгi мен тұ рақ сыздығ ы 3-15% аралығ ынан аспайды, яғ ни агротеxникалық талаптарғ а толығ ымен жауап бередi. Осығ ан орай ұ сынылғ ан ө здiгiнен тазаланатын себушiлер арқ асында, ылғ алданғ ан тың айтқ ыштарды себуге жә не себу сапасын жоғ алтпай топырақ қ а енгiзуге мү мкiншiлiк аламыз. Сондық тан себу сапасына байланысты тың айтқ ыштың ылғ алдылық шектерi: дірілді себушi ү шiн 4-22% аралығ ында. Ал, сериялы тiстi-шарғ ылы себушi 4-8% аралығ ында себу процесiн тоқ татады. Қ орыта айтқ анда ұ сынылғ ан себушiлердi қ олдана отырып ылғ алдылығ ы 2, 5-4 есе жоғ ары тың айтқ ыштарды, тұ рақ ты жә не бiркелкi себуге болады [59, 60].