Науқасты емдеу

Созылмалы аппендициттің ү ш тү рі белгілі:

1) Созылмалы резидуальды - жедел аппендициттің созылмалы тү ріне кө шуі. Жедел, қ атты ауыру басылып, ауру созылмалы ауруғ а айналады.

2) Созылмалы қ айталанбалы аппендицит. Ауырлығ ы бірнеше рет басылып, біраз уақ ыттан соң қ айталанып тұ ратын аппендицит. Бұ л қ айталанулар арасында соқ ыр ішек тұ сының ауырсынуы сақ талады.

3) Алғ ашқ ыдан созылмалы - аппендицит - аурудың бұ л тү рінде анамнезде іштің кү шті ауырсынуы жоқ. Аппендиксте қ абыну ү рдісі алғ ашқ ыдан ә лсіз, созылмалы. Мамандардың кө пшілігі аппендициттің бұ л тү ріне қ арсы. Ө йткені олар алғ ашқ ыдан созылмалы қ абыну мү мкін емес деп санайды.

Мұ нымен қ оса алғ ашқ ыдан созылмалы аппендицитті аппендэктомиямен емдеу науқ астың жағ дайын жақ сартпайды - іштің ауыруы басылмайды. Сондық тан аурудың себебі ө сіндіде емес, басқ а мү шелердің бірінде деп есептеледі.

Созылмалы аппендицитпен науқ ас адамның шағ ымы ә р тү рлі жә не кө п - іш, бас ауыруы; азғ ана дене қ ызуының кө терілуі, арқ аның ауыруы, кешкі мезгілде қ ызу кө терілуі. Кейбіреулерінде іш ө туі немесе нә жіс шығ уының сиректенуі, кейде жө тел, қ ұ сық, іштің шаншып ауырсынуы т.б. Бұ ндай созылмалы қ айталанып басталатын аппендицитте байқ алатын шағ ымдардың аппендэктомиядан кейін толық жойылатындығ ы аурудың ө сінді қ абынуымен байланысын дә лелдейді.

Аурудың шағ ымынан соң анамнез тексеріледі. Анамнезден бұ рын іштің кү шті ауырғ андығ ы анық талынады. Дә рігер ауырудың басталатын, жайылатын орындарын анық тайды. Жедел аппендицитте соқ ыр ішек тұ сы ауырады (100%), Щеткин-Блимберг симптомы, дене қ ызуының кө терілуі, қ ұ су, лоқ су т.б. кө ріністері байкалады. Анамнезден осы симптомдардың байқ алғ аны не байқ алмағ андығ ы анық талады.

Ауруды тексерудің келесі тү рі - кеудені т.б. мү шелерді тексергеннен соң іштің жағ дайын, ондағ ы ауырсыну нү ктелерін анық тау.

Созылмалы аппендицитте ауырсыну орындары (ауырсыну нү ктелері). Ө сіндінің орналасқ ан орнына байланысты ауырсынатын орындардың ү ш тобы бар:

Бірінші топты ауыру орындары жабыспағ ан, қ ысылмағ ан ө сіндіде байқ алады.

Екінші топты ауыру орындары ө сіндінің соқ ыр ішектің артында орналасқ анында байқ алады.

Ү шінші топтъг ауыру ө сіндінің жамбас қ уысында орналасқ анында байқ алады.

Бірінші топты ауыру орындары:

а) Мак- Бурней нү ктесі - кіндік пен жамбас сү йегі арасын қ осатын сызық ты тең ү ш бө лімге бө леді. Сыртқ ы жә не ортаң ғ ы бө ліктер арасында Мак- Бурней нү ктесі.

б) Ланца (Lanza) нү ктесі - екі жамбас сү йектері арасын қ осатын сызық ты (l.bispinalis) тең ү ш бө лшекке бө леді. Сыртқ ы (оң) жә не ортаң ғ ы бө лшектер арасында Ланца нү ктесі.

в) Кюммель (Kummel) нү ктесі - кіндіктен оң да жә не 1, 5-2 см тө мен орналасқ ан.

г) Зонненбург (Soinenburg) нү ктесі. Жамбас сү йектерін қ осатын сызық тың іштің оң тік етінің сыртқ ы шетімен тү йісетін жері.

д) Моррис (Morris) нү ктесі - оң жамбас сү йегі мен кіндік арасында орналасқ ан. Кіндіктен 4 см жерде.

е) Мунро (Munro) нү ктесі - кіндік пен жамбас сү йегін қ осатын сызық бойында іштің тік етінің сыртқ ы жиегінде.

ж) Резенштейн-Ситковскийдің симптомы - ауруды шапшаң сол қ ырына аударғ анда Мак- Бурней нү ктесіндегі ауырудың шажырқ айдың созылуынан кү шеюі

з) Ровзинг (Rovsing) симптомы - сигма тә різді ішекті басқ анда соқ ыр ішектің ауырсынуы.

и) Бартомъе-Михельсон симптомы - сол қ ырына жатқ ызылғ ан аурудың оң жамбас аймағ ын басқ анда ауыру сезімінің кү шеюі.

к) Ү рленген жастық симптомы немесе Гленнар -Клемми симптомы -созылғ ан, гү рілдегіш соқ ыр ішек.

л) Рудкевич симптомы - соқ ыр ішекті қ олмен медиальды ығ ыстырғ анда ауысынудың кү шеюі

м) Кебіс кию жә не оның бауын байлау симптомы - оң аяқ ты кө тергенде, алдындағ ы орындық қ а салғ анда оң жамбас аймағ ы ауырсынуының кү шеюі.

н) Кохер (Kocher) симптомы - тө с шеміршегі тұ сының ауырсынуы.

о) Волкович симптомы - іштің оң бө лімінің етінің жұ қ аруы

п) Иванов симптомы - жамбас сү йегінің қ ыры мен қ індік арасының ұ заруы.

т) Крымов-Нелатон симптомы. Оң шап қ аналын саусақ пен тексеру ауырсыну сезімін береді. Сол каналды тексергенде ауырсыну жоқ.

Екінші топты ауыру орындары: (ретроцекалды-ө сіндідегі):

а) Яуре-Розанов, немесе Пти ү ш бұ рышы нү ктесі – жамбас сү йегі қ ылқ анынан жоғ арыда.

б) Пунин нү ктесі - ү шінші бел омыртқ асының оң жиегін басу.

в) Губергрицтің сан симптомы - оң жақ Скарп ү ш бұ рышын басқ анда жамбас нервінің қ ысылып ауырсынуы.

г) Образцов-Мельцер симптомы - оң аяғ ын кө терген аурудың ішін басқ анда соқ ыр ішек тұ сының ауырсынуы.

д) Тізе буынында жазылғ ан оң аяқ ты кө теріп ұ стағ анда ауырсыну. Егер екі аяқ ты бірдей кө терсе, оң аяқ шапшаң " қ ұ лай" тү седі.

е) Вольф симптомы - оң аяқ тың ақ сауы.

ж) Мошковский-Бухман симптомы науқ астың оң кө зінің қ арашығ ының кең еюі.

Аппендикстің ретроцекальды орналасуында іштің бетінде анық талатын симптомдармен ауыратын орындар аз.

Ү шінші топты ауыру орындары ө сіндінің жамбас куысындаорналасуында - кездесетін симптомдармен ауырғ ыш нү ктелер:

а) Абражанов нү ктесі - Мак-Бурней нү ктесі іштің орталық жә не жамбастар аралығ ы жолдарының тү йіскен жерімен қ осатын орын.

б) Зә р-қ уық симптомы - зә р шығ арудың жиілеуі жә не ауырсынуы.

в) Қ ынап симптомы - гинекологиялық тексеріс кезінде ауырсынуы.

г) Еркектерде – тік ішек симптомы. Тік ішекті тексеру кезінде ауырсынуы.

Созылмалы аппендицитте лабораторлық тексерістер диагнозды анық тауғ а кө мек бермейді. Ө йткені қ ан, зә р онша бұ зылмайды. Тек гинекологиялық ауруларда ЭТЖ шапшаң дайды, ал бү йрек ауруларында пиурия, гематурия байқ алады.

Диагноздың ө те қ иындығ ында рентгеноконтрасты тексеріс орындалады. Ауруғ а барий ішкізеді де, ішектің рентгенографиясы жасалады. Бұ нымен ө сіндінің ұ зындығ ы, қ озғ алғ ыштығ ы немесе жабысқ ақ тармен қ оршалып қ озғ алмайтындығ ы, қ ысылғ аны, бітелгендігі, дә рет тасымен толылығ ы анық талынады.

Алғ ашқ ыдан созылмалы (кү шті ауырсынусыз) аппендициттің диагнозын анық тау ө те қ иын. Сондық тан мұ ндай ауруды толық, мұ қ ият тексеріп жоғ арыда аталғ ан созылмалы аппендициттің симптомдарын іздестіру қ ажет.

Созылмалы аппендицитті - операциямен емдеу қ айталанып басталатын аппендициттен сақ тандыру жә не аурудың жұ мыс қ абілетін тү зеу ү шін қ ажет. Іште қ абынғ ан ішектің ұ зақ уақ ыт сақ талуы басқ а мү шелердің аурулары басталуына себеп болады. Созылмалы аппендициттің симптомдарына ұ қ сас кө ріністер кө птеген ауруларда байқ алады. Сондық тан оны ойық жара ауруынан, созылмалы холециститтен, колиттен, бү йрек, жатыр қ осалқ ылары ауруларынан айыру қ ажет.

Ә рбір созылмалы аппендицитпен наукас адам толық тексеріліп, басқ а аурулардың жоқ тығ ы дә лелденгеннен кейін ғ ана операциямен емдеуге жатады.

Созылмалы аппендицит диагнозы дұ рыс анық талмай жасалғ ан аппендэктомиядан соң гы кезең де іштің ауыруы жә не басқ а ауру кө ріністері басылмайды, кейде олар операцияғ а дейінгіден кү шті. Мұ ндай нә тижелер ә сіресе алғ ашқ ыдан созылмалы аппендицитте кездеседі. Сондық тан біздің клиникада мұ ндай ауруларды аппендэктомиямен емдеуге тиым салынады.

Кейде операциядан соң ғ ы іштің ауыруына соқ ыр ішектің аурулары (тифлоколит, периколит, баугинит) себеп болады. Бұ л аурулар консервативті тә сілмен емделуге тиісті.

Сурет № 11. Жедел аппендициттің тү рлері

а) Катаральды

б) Флегмонозды

в) Флегмонозды-фиброзды

г) Флегмонозды-перфоративті

д) Гангренозды

е) Гангренозды-перфоративті

Сурет № 12. Ішектің сыртқ ы жыланкө здерінің тү рлері

а) Толық ерін тә різді

б) Толық тү тікше

в) Жартылай ерін тә різді

г) Жартылай тү тікше

Аппендицит туралы арнайы ә дебиеттер:

1. Альперович В.И. Соловьев В.В.- Очерки неотложной хирургии. Томск, 1971.

2. Бржозовский А.Г.- Острый аппендицит и его осложнения у детей. Хирургия 1986, №6.

3. Дехтяр Е.Г.- Острый аппендицит у женщин – М., Медицина, 1989.

4. Иванов Г.И.- Аппендицит у беременных. М., Медицина, 1989.

5. Исаков О.Ф.- Острый аппендицит в детском возрасте, М., Медицина, 1980.

6. Колесов В.И., Балтайтис В., Яремчук А.В. - осложенния аппендэктомии- Киев. Здороввя. 1974.

7. Мадыкенов О.М.- Руководство по диагностике и лечению острых хирургических заболеваний органов живота- Караганда, 1995.

8. Русанов А.А.- Аппендицит. Л., Медицина, 1979.

9. Русанов А.А.- острый аппендицит. Л., Медицина, 1980.

10. Ротков И.Л.- Диагностические и тактические ошибки при остром аппендиците. М., Медицина, 1980.

11. Утешов Н.С.- Острый аппендицит. М., Медицина, 1975.

12. Фенгин К.М.- Острый аппендицит у пожилых и старых людей- Минск- 1984.

3.3. ІШЕКТІҢ ЖЕДЕЛ ТҮ ЙІЛУ АУРУЛАРЫ (ILEUS)