Белорусизация.

20-е гг. были временем подъёма белорусской нацио­нальной культуры. Значительную роль в этом играла официальная политика руководства БССР — т. н. политика " белорусизации". Основные положения национальной политики в СССР были закреплены в решениях X и XII съез­дов РКП(б) (1921 и 1923), которые главной целью провоз­глашали ликвидацию неравенства народов СССР в сферах экономической, социальной и культурной.

Правовое обеспечение политики " белорусизации": 1)постановление ЦК КП(б)Б " Конкретизация плат­формы ЦК РКП(б) в условиях БССР" 1923 г.; 2) постановление ЦК КП(б)Б " О практических меро­приятиях по проведению национальной политики" 1924 г.

" Белорусизации" способствовало то, что многие дея­тели белорусского национального движения в 20-е гг. вошли в состав руководящей элиты БССР (Червяков, Жилунович). Активную роль в процессе " белорусизации" сыграла комиссия по осуществлению национальной по­литики во главе с Хацкевичем.

Политика " белорусизации" включала следующие ос­новные направления:

• белорусский язык: в 1920 г. при народном комисса­риате просвещения БССР открылись курсы белорусоведения для учителей, на белорусский язык переводится дело­производство нескольких наркоматов, подтверждается ра­венство белорусского, русского и др. языков в Белоруссии;

• образование и просвещение: в 1921 г. был открыт Белорусский государственный университет, в 1922 г. — Институт белорусской культуры (Инбелкульт) и Госу­дарственная библиотека, издательство " Советская Бело­руссия", журнал " Наш край".

В результате " белорусизации" к 1928 г. 80% школ было переведено на белорусский язык обучения, на белорус­ский язык полностью было переведено делопроизводст­во всех государственных и партийных учреждениях.

В конце 20-х гг. процесс " белорусизации" был приоста­новлен, а в 1931 г. ЦК КП(б)Б принял постановление " Об усилении борьбы с уклонами в национальном вопросе".

46 Прававое афармленне фарсіраваннага будаўніцтва “сацыялізму”

За гады НЭП у БССР былі адноўлены прамысловасць і сельская гаспадарка.

У снежні 1927г. адбыўся 15-ты з’езд ВКП (б), які зацвердзіў Дырэктывы па складанню першага пяцігадовага плана развіцця народнай гаспадаркі СССР. У адпаведнасці з імі быў распрацаваны і першы пяцігадовы план развіця народнай гаспадаркі і культуры Беларусі (1928-1933), які быў зацверджаны 9-м Усебеларускім з’ездам Саветаў у маі 1929г.. Першы пяцігадовы план развіцця народнай гаспадаркі па прамысловасці быў выкананы датэрмінова. У гэты ж час адміністрацыйнымі мерамі і празмернымі падаткамі ліквідоўваліся прыватныя прамысловыя і гандлевыя прадпрыемствы. Партыйныя дырэктывы былі накіраваны на канчатковую ліквідацыю прыватнага сектара ў прамысловасці і гандлі. Быў узяты курс на паскарэнне тэмпаў сацыялістычнай індустрыялізацыі краіны і цэнтралізацыі кіраўніцтва прамысловасцю, у сувязі з чым некаторыя прамысловыя прадпрыемствы рэспублікі былі падпарадкаваны непасрэдна наркаматам СССР.

3 красавіка 1932 года, ЦВК і СНК БССР выдалі пастанову " Аб рэарганізацыі Вышэйшага Савета Народнай Гаспадаркі БССР", згодна з якой ВСНГ пераўтвараўся ў Народны Камісарыят лёгкай прамысловасці, а прадпрыемствы цяжкай прамысловасці пераходзілі ў сістэму наркамата цяжкай прамысловасці СССР. Прадпры­емствы лясной, дрэваапрацоўчай і папяровай прамысловасці ўвайшлі ў сістэму Наркамлеса СССР.

На пачатку 1932 года XVII канферэнцыя ВКП(б) зацвердзіла дырэктывы другога пяцігадовага плана развіцця народнай гаспадаркі СССР (1933-1937), згодна з якім быў распрацаваны і план развіцця БССР у другой пяцігодцы. Галоўнай задачай пяцігодкі была канчатковая ліквідацыя капіталістычных элементаў у эканоміцы, завяршэнне рэканструкцыі ўсёй народнай гаспадаркі, у тым ліку і завяршэнне калектывізацыі сельскай гаспадаркі.

У сярэдзіне 20-х гадоў сельская гаспадарка Беларусі перажывала значны ўздым. Былі павялічаны зямельныя надзелы сялян-беднякоў, прадастаўлены крэдыты на набыццё сельскагаспадарчага інвентару і машын. Паспяховае правядзенне зямельнай, падатковай і крэдытнай палітыкі садзейнічала таму, што сяляне ўтваралі розныя кааператыўныя суполкі, якія не толькі не перашкаджалі, а спрыялі ўмацаванню самастойных гаспадарак. Згодна з Дырэктывамі XV з'езда ВКП(б), які адбыўся ў снежні 1927 года, пачалася масавая прымусовая калектывізацыя сялянскіх гаспадарак. У сялян адбіралі зямлю і прымушалі ўступаць у калгасы пры дапамозе адміністрацыйных і судовых рэпрэсій, падаткаў, канфіскацыі маёмасці, а найболыш працавітых і заможных ся­лян аб'яўлялі " кулакамі", у якіх адбіралася ўся маёмасць, а іх саміх разам з сем'ямі высылалі ў Сібір, па поўнач Расіі.

Прымусовая калектывізацыя прывяла да таго, што на Беларусі ў 1932-1933 гадах быў голад.

Калектывізацыя сельскай гаспадаркі карэнным чынам змяніла прававое і сацыялыіас становішча сялян. Яны перасталі быць уласнікамі сродкаў вытворчасці і прадуктаў сваёй працы, ім не выдаваліся пашпарты і яны не мелі права выбіраць сабе іншае месца жыхарства.

Функцыі дзяржаўных органаў па кіраванні калгасамі ў значнай ступені выконвалі машына-трактарныя станцыі (МТС) і ўтвораныя ў 1933 годзс палітаддзелы пры іх, якія дзейнічалі на правах райкамаў партыі. Палітаддзелы пры МТС дзейнічалі камандна-загаднымі метадамі. Яны праводзілі " чысткі" у калгасах, саўгасах і мясцовых органах савецкай улады, знішчалі любыя спробы дэмакратыі ў калгасах. Няспынныя " чысткі" і рэпрэсіі дэзарганізоўвалі ўсю сельскагаспадарчую вытворчасць.

Райвыканкамам было дадзена права высяляць за межы рэспублікі сялянскія сем'і, якія не выканалі дзяржаўных заданняў. Наркамфін БССР і яго мясцовыя органы атрымалі права накладаць на сялян падаткі ў індывідуальным парадку, з такім разлікам, каб селянін не мог выканаць гэтых " індывідуальных заданняў", што было падставай да арышту і зняволення ў лагерах Сібіры або іншых адцаленых паўночных мясцінах.

Усе гэтыя метады прымусу прывялі да таго, што большасць сялянскіх гаспадарак у 1934 годзе была калектывізавана. За поспехі ў калектывізацыі і індустрыялізацыі Бе-ларуская ССР 15 сакавіка 1935 года пастановай Прэзідыума Цэнтральнага Выканаўчага Камітэта СССР была ўзнагароджана ордэнам Леніна.