КІРІСПЕ. Дипломдық жұмыстың жалпы сипаттамасы

Дипломдық жұ мыстың жалпы сипаттамасы. Дипломдық жұ мыс қ ылмыстық процестегі ұ стау тактикасының тү сінігі мен маң ызын зерттеуге бағ ытталғ ан. Зерттеу барысында, ұ стаудың қ ылмыстық процестік заң ымен бекітілген нормалары, тә ртібі, қ олданылатын мә жбү рлеу шаралары мен жедел іздестіру кезіндегі қ ұ қ ық тық жағ дайы қ арастырылғ ан.

Диплом жұ мысымның ә дістемелік негізін Қ азақ стан Республикасының заң дары, ережелері, отандық заң герлердің ғ ылыми ең бектері, оқ улық тары, мерзімді басылымдардың мә ліметтері қ ұ райды.

Дипломдық зерттеу тақ ырыбының ө зектілігі. Қ азақ стан Республикасы Конституциясының 1 – бабына сә йкес: «Қ азақ стан Республикасы ө зін демократиялық, зайырлы қ ұ қ ық тық жә не ә леуметтік мемлекет ретінде орнық тырады, оның ең қ ымбат қ азынасы – адам жә не адамның ө мір, қ ұ қ ық тары мен бостандық тары» болып табылады [1].

Ол туралы Қ азақ стан Республикасы Президенті Н.Ә. Назарбаев «Қ азақ стан – 2050» стратегиясында: «мемлекеттің басты бағ ыты – адам қ ұ қ ық тары мен бостандық тарын қ орғ ау жә не оны қ амтамасыз ету, сондық тан да адам мен азаматтардың конституцияда кө рсетілген қ ұ қ ық тарын ө те жоғ ары дә режеде кепілдендіру қ ажет, ө йткені тұ лғ аның қ ұ қ ық тары мен бостандық тары ә лемдік ө ркениеттің қ ұ ндылығ ы болып саналады» деп атап ө теді. Ә рбір жыл сайын Қ азақ стан халқ ына жасағ ан жолдауларында, осы бағ ытқ а баса назар аударып отыр [2].

Адам мен азамат қ ұ қ ығ ы – Қ азақ стан Республикасының Конституциясының іргелі категориясы, ол адамды қ азақ стандық қ оғ амның ең жоғ арғ ы қ ұ ндылығ ы ретінде орнық тырады. Оны шешу қ ұ қ ық қ орғ ау органдарында процесуалдық мә жбү рлеу шараларын, соның ішінде ұ стау мен қ амауды заң ды жә не негізді тү рде қ олдануғ а мү мкіндік береді. Осы мә селенің шешілуі қ ылмыстық процестің ә рі қ арай жетілуін қ амтамасыз етуге, алдын ала тергеу міндеттерін шешуге, тергеу ә дістемесінің дамуына мү мкіндік береді. Терең ғ ылыми зерттеуді қ ажет ететін мә селелердің маң ыздылығ ы жө нінде айта отырып, қ ылмыстық процесте қ ылмыс жасады деп кү діктелген тұ лғ аларды ұ стау ә рекеттері кө п кө ң іл аудартады.

Еліміздің тә уелсіз, демократиялық, қ ұ қ ық тық мемлекет болып жарияланғ анына жиырма бес жыл болды. Осы жылдар ішінде кө птеген іс тындырылғ ан мә лім.

Қ азақ стан Республикасының жаң а Қ ылмыстық кодексі жә не Қ ылмыстық процестік кодексі Қ азақ стан Республикасының Конституциясының жә не халық аралық қ ұ қ ық тың жалпы жұ рт танығ ан принциптермен мен нормаларына негізделген.

Соң ғ ы жылдары елімізде қ ылмыстың ө ршуі, оның ішінде аса қ ауіпті қ ылмыстардың жасалу саны ә рі ө суде. Бұ л жай қ ұ қ ық қ орғ ау, атап айтқ анда, тергеу органдарының жұ мысының жақ сартылуын, олардың қ ылмысты ашуда тергеудің нә тижелі жү ргізілуін жә не тиімді тә сілдерді жан – жақ ты пайдаланылуын талап етеді.

Қ азақ стан Республикасының Қ ылмыстық процестік кодексінде қ ылмыстық істер бойынша іс жү ргізудің заң да белгіленген тә ртібі адамды жә не азаматты негізсіз айыптау мен соттаудан, олардың қ ұ қ ық тары мен бостандық тары заң сыз шектеуден қ орғ ауды, кінә сіз адам заң сыз айыпталғ ан немесе сотталғ ан жағ дайда оны дереу жә не толық ақ тауды қ амтамасыз етуі, сондай – ақ заң дылық пен қ ұ қ ық тә ртібін нығ айтуғ а, қ ылмыстың алдын алуғ а, қ ұ қ ық ты қ ұ рметтеу кө зқ арасын қ алыптастыруғ а жә рдемдесуі тиіс. Мемлекеттің тұ лғ ағ а, оның қ адір – қ асиетіне, мү дделеріне, қ ұ қ ық тарына деген қ атынасы қ ылмыстық іс жү ргізу ү шін аса маң ызды болып табылады.

Қ ылмыстық процестегі ең кү рделі ә рекеттердің бірі ұ стау тактикасы, ұ стау қ ылмыс жасауы мү мкін деген кү дікті адамды, оның кінә сі анық талып, айып жарияланғ анша мә жбү рлеу шарасы жү ргізілетін заң да кө рсетілген тергеу ә рекеті.

Ұ стаудың тактикалық ә рекеттерін жү зеге асыру ү шін қ ұ қ ық қ орғ ау органдарының жан жақ ты іс қ имылдары арқ ылы заң ды негізде кү діктелген тұ лғ аларды ұ стап қ ылмысты алдын алу болып табылады.

Дипломдық зерттеудің обьектісі. Ұ стау тактикасының жү зеге асыруының, заң ды негізде орын алуын жә не ұ стау ә рекетін жү зеге асырушы тұ лғ алардың міндеттері.

Дипломдық зерттеудің пә ні. Ұ стау ә рекеттерін орын алуы кезіндегі қ ұ қ ық тық нормалары, ұ сталғ ан кү діктінің процессуалдық қ ұ қ ық тарының жү зеге асырылу тә ртібі, аталғ ан қ ұ қ ық тарды қ амтамасыз ететін кепілдіктер саналады.

Дипломдық зерттеудің мақ саты мен міндеттері. Бү гінгі ә лем шапшаң қ арқ ынмен ө згеруде, ғ аламдану мен ақ параттық технологиялар дә уірі, кү н ө ткен сайын кү ш алып барады. Соғ ан сә йкес жаң а яғ ни бұ рын сирек кездесетін қ ылмыстар орын алуда. Бірақ қ ылмыстың аты – қ ылмыс болғ андық тан бұ л жерде қ оғ амғ а қ ауіптілік немесе қ ұ қ ық қ а қ айшылық бар. Қ азақ стан ө зінің экономикалық ә леуметін нығ айтып, ә лемде орнын нақ тылауда. Қ азақ стан қ ұ қ ық тық мемлекет қ ұ ру жолында.

Бұ л мақ сатқ а жетудің бірден – бір негізгі адам мен азаматтық қ ұ қ ық тары мен бостандық тарын қ орғ ау, жә не оларды қ ұ рметтеу болып табылады.

Қ ылмыстарды тез жә не толық ашу, кү діктілерді ұ стау ә рекетін жү ргізу, айыптыларды ә шкерелеу, ә рбір қ ылмыс жасағ ан адам ә діл жазасын алуы жә не кінә сіз бір де бір адам қ ылмыстық жауапқ а тартылмауы ү шін заң ын дұ рыс қ олдануын қ амтамасыз ету – қ ылмыстық процестің мақ саты болып табылады.

Жұ мыстың мақ саты ұ стау тактикасының жә не процессуалдық ережелерін, ә дістерін толық кө лемде заң ды орындалуымен іс тә жірибедегі орнын жү зеге асыру болып табылады.

Ұ стау тактикасы бұ л іске асырылуы ө те кү рделі қ ұ қ ық тық норма. Заң дылық ты сақ талу дә режесі, барлық ұ стау процесінің толық тығ ы мен ә ділдігі.

Бұ л мақ сат зерттеу тақ ырыбында келесідей міедеттерді кө рсетіп отыр:

- қ ылмыстық процестегі ұ стау тактикасының қ алыптасуы мен дамуына талдау жасау;

- ұ сталғ ан кү діктінің процессуалдық жағ дайын қ амтамасыз ету;

- жедел – іздестіру органдарының ұ стау тактикасын жү зеге асыру тә ртібі;

- ұ сталғ ан кү діктілерге жеке тінту ә рекетін қ арастыру;

- қ ылмыс жасады деген кү дік бойынша ұ сталғ ан адамды босатудың негіздерін саралау;

- ұ сталғ ан тұ лғ аларды халық аралық шарттарғ а сә йкес «экстрадиция» шетел мемлекеттеріне ұ стап беру ережелерін талдау.