Мониторингтік бақылаулардың нәтижесі. Мониторингтік әдістеме

Шаруашылық тә жірибелер жү ргізілетін танап жоғ ары дә режеде таң далуы тиіс, ә детте сү рі танаптан тө мен емес жә не дақ ылдың зиянкестерімен бірқ алыпты таралғ ан егістік таң далынып алынады.

Таң далынып алынғ ан танап қ азіргі заманғ ы техникаларды жә не қ ұ ралдарды пайдаланғ анғ а жарамды болуы керек.

Зиянды организмдерге қ арсы пестицидтерге тә жірибе жү ргізілгенде негізгі нұ сқ аулығ ы болып бір немесе бірнеше пестицидтер ә р тү рлі шығ ын мө лшерімен, эталондарымен (салыстыруғ а арналғ ан препарат) жә не контроль (ө ң деусіз) болып табылады.

Ә рбір тә жірибе жасалатын инсектицид, эталон жә не контроль тең аумақ ты алады, тек келесі 2 қ айталаным жасалатын кө лемдерден басқ а:

Дә нді астық дақ ылы 2 га-ғ а;

Егер пестицидтерді жә не эталондар жеткілікті болса, онда қ айталануды сақ тай отырып аумақ ты ү лкейтуге болады.

Пестицидтермен ө ң деуге жә не кү тіп баптау шараларын жү ргізу ү шін мө лдектердің ені ө ң дейтін аппараттың еніне сай келетіндей етіп орналастыру қ ажет.

Зиянды организмдердің биологиялық ерекшеліктеріне байланысты, тә жірибе мө лдектері келесідей бір ярусты болу қ ажет (сурет 4).

1 2 3 4 – вариант нө мірі;

І, ІІ – қ айталанымдар нө мірі.

І ІІ

1 2 3 4... 1 2 3 4...

Сурет 4. Мө лдектер мен қ айталынымдардың тә жірибедегі бір яруста орналасқ ан реті

Пестицидтердің тиімділігін анық тау ү шін, метеорологиялық жағ дайларды (температура, ауа ылғ алдылығ ы, жауын - шашын, желдің бағ ытын жә не жылдамдылығ ын) білу маң ызды. Метеорологиялық жағ дайды білу, тә жірибе жү ргізу барысында объективті оң нә тижелерге жеткізіледі. Мысалы, пестицидтердің токсикологиялық ә сері температура жоғ арылағ анда кү шейетіні анық. Кейбір инсектицидтер фитотұ рақ ты емес, жаң бырмен шайылып кетеді жә не т.б. Сондық тан бү рку жұ мыстарын таң ғ ы жә не кешкі уақ ыттарда, қ ұ рғ ақ, желсіз, ауа температурасы 25⁰ С-тан жоғ ары емес кезінде жү ргізіледі. Егер пестицидтер бү ркігеннен кейін 3-5 сағ ат ішінде жаң быр жауса, онда осы ө ң деуді басқ а танапта қ айталау керек.

Шарушылық тә жірибеде жү ргізілген нә тижеге бағ а беру:

Санының тө мендеуі немесе зияндағ залардың ө лім пайызын анық тау ү шін аумақ тың есеп тү рін, олардың кө лемі мен санын ә рбір қ атарғ а, мерзім жә не нақ ты есеп жеке методикамен тә жірибе объектілер бойынша жү ргізіледі. Пестицидтің тиімділігіне есеп жү ргізу ү шін кө біне Аббота формуласы қ олданылады:

Э=(а-в)/а× 100 (І)

Мұ ндағ ы, Э- пестицидтің тиімділігі зиянкестің санының тө мендеуі (%) немесе ө сімдіктің залалданғ ан мү шесі;

а - тірі даралар саны немесе залалданғ ан ө сімдігі (дана);

в - тірі даралар саны немесе залалданғ ан (дана).

Егер тү рдің потенциалдық ө сімталдығ ы жоғ ары болса, сондай-ақ, ө сімдіктің залалдануы жоғ ары дә режеде болса, онда тү рі ө згертілген Абботтың формуласы қ оладанылады:

Э=100x (1-(Та× св)/(Тв× са)) (ІІ)

Мұ ндағ ы, Э- зиянкестің саның тө мендеуі немесе ө сімдік зақ ымдалуының контрольғ а тү зетілуі;

Тв - тірі даралар немесе залалданғ ан ө сімдік саны (дана);

Та - пестицидпен ө ң делгеннен кейінгі тірі даралар немесе залалданғ ан ө сімдік (дана);

св-тірі даралар саны, алдын-ала контрольдық есеппен;

са-тірі даралар саны, келесі контрольдық есеппен.

Э=100-в/(а)× 100 (ІІІ)

Мұ ндағ ы, Э- контрольғ а қ атысты зиянкестің санынын тө мендеудегі пестицидтің тиіміділігі;

в -тә жірибеде есеп кү ні жү ргізілген зиянкес саны (дана);

а -конрольде есеп кү ні жү ргізілген зиянкес саны (дана).

Биологиялық тиімділік – ө сімдік қ орғ ау мақ сатында егістік жағ дайында пестицидтерді қ олдану нә тижесінде зиянды организмдердің ө лім кө рсеткіші.

Шаруашылық тиімділік – ө сімдік қ орғ ау мақ сатында егістік жағ дайында пестицидтерді қ одану нә тижесінде сапалы жә не сақ талғ ан ауыл шаруашылығ ы ө німдерінің санының кө рсеткіші.

Тә жірибеде қ олданылғ ан препарттардың биологиялық тиімділігін анық тауғ а болады.Ол ү шін келесідей формулалар пайдаланылады:

Б.т. = П.к. – П.т./П.к. х 100%,

Мұ ндағ ы, Б.т. – биологиялық тиімділік, %;

П.к. – Контрольдегі ө сімдіктердің залалдану пайызы;

П.т. – тә жірибедегі ө сімдіктердің залалдану пайызы.

Препараттардың шаруашылық тиімділігін анық тау ү шін келесі формуламен анық тайды:

Ш.т. = Ө.т. – Ө.к./Ө.к. х 100%,

Мұ ндағ ы, Ш.т. – шаруашылық тиімділігі, %;

Ө.к. – негізгі ө німнің конторльдегі ө німділігі ц/га;

Ө.т. – негізгі ө німнің тә жірибедегі ө німділігі ц/га [39].