ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ

Ең бек қ орғ ау – адамдардың ө міріне, денсаулығ ына қ ауіп тудырмау шараларын қ арастыратын жү йе. Негізгі ең бек қ орғ ау жағ дайлары конституция, заң дардың жекелеген кодекстерінде кө рсетілген. Сонымен қ атар бұ л жү йеде арнайы қ ауіпсіздік жә не санитарлық гигиеналық кө рсеткіштер ескеріледі.

Ең бек қ орғ ау заң дылық тары барлық кә сіпорындар мен шаруашылық тарда ең бектің зиянды жағ дайларын болдырмауғ а немесе азайтуғ а міндетті жү ктейді. Ауыл шаруашылығ ында жұ мыстың қ ауіпсіздігі мен зияндылығ ын болдырмауғ а бірінші кезекте басшылар, мамандар мен ауыл шаруашылығ ындағ ы кә сіподақ қ ызметтеріне байланысты.

Пестицидтерді қ олданғ анда ең бек қ орғ ау жұ мыстары:

Ауыл шаруашылығ ында пестицидтерді қ олдануда қ ауіпсіздікті қ амтамасыз ету ү шін нұ сқ аудың барлық талаптаарына, ең бек гигиенасына, шаруашылық тың тазалығ ына, ө рт қ ауіпсіздігіне, химикаттарды сақ тауда, қ оршағ ан ортаны қ орғ ау, химикаттарды тасымалдау жә не оларды қ олдануда қ ауіпсіздікті сақ тау басты мә селелері болып табылады.

Ө сімдіктің аурулары, зиянкестер мен арамшө птерге қ арсы кү ресу ү шін ауыл шаруашылығ ында химиялық кү ресу жолдары кө п қ олданылады. Химиялық шаралар кең ауқ ымдылығ ымен, жоғ арғ ы тиімділігімен ерекшеленеді. Бірақ кейбір пестицидтер адамдарғ а, араларғ а пайдалы, ал буын аяқ тыларғ а, жануарларғ а, қ ұ стар мен балық тарғ а улы ә сер етеді. Бірқ атар пестицидтердің жанғ ыштық, ұ шқ ыштық қ асиеттері қ оршағ ан ортаны ластайды.

Кейбір пестицидтердің химиялық ә серлі заттары тұ рақ ты болып, организмге қ оршағ ан ортада жинақ талғ ыштық қ асиеті бар. Соғ ан байланысты, пестицидтерді қ олдануда, тасымалдауда, сақ тауда барлық ережелерді қ атаң сақ тау керек. Пестицидтерді организмге қ ауіпті ә серінің дә режесін 4 класқ а бө леді:

1. Ө те қ ауіпті;

2. Қ ауіптілігі жоғ ары;

3. Қ ауіптілігі орташа;

4. Қ ауіптілігі аз.

Ең бектің қ ауіпсіздік жағ дайын қ амтамасыз етуге жә не оны жең ілдетуге шаруашылық ты кешенді механикаландыру жә не ауыл шаруашылық машиналар мен қ ұ рал саймандарды қ олдану маң ызды роль атқ арады.

Шаруашылық та ө сімдік қ орғ ау шараларына байланысты жұ мыстарды ө сімдік-қ орғ ау агрономиялық басшылығ ымен жү ргізіледі. Жұ мыс істеуге кә мелетке толғ ан, медициналық тексеруден ө ткен адамдарғ а ғ ана жіберіледі. Жұ мысшыларды жұ мысқ а кіріспес бұ рын ө сімдік қ орғ ау мамандарының нұ сқ ауларымен танысып, қ ауіпсіздік техникасы журналына қ ол қ ояды, мас кү йіндегі адамдар жіберілмейді. Жұ мыс орында жеке бастың гигиенасын сақ тау қ ажет. Тамақ тануғ а, ішуге, темекі тартуғ а болмайды. Химикаттармен жұ мыс істеуге жұ мысшыларғ а арнайы киімдер: комбинизон, фартук, резең ке етік, ә мбебап респиратор РУ60 М ГОСТ 172697, кө зілдірік, қ олғ ап беріледі. Жұ мысшыларғ а, сонымен қ атар, дә рі-дә рімектер таза сү лгі мен сабын берілуі тиіс.

Жабық алаң да пестицидтерді қ олданғ анда қ ауіпсіздендіру талаптары:

Пестицидтерді қ олданумен байланысты жұ мыстарды арнайы мамандандырылғ ан бригадалар жү ргізеді. Ө ң делген жабық жайда белгі соғ ып қ ауіпсіздендіру белгісін қ ою керек. Белгіде ө ң деу жү ргізілген кү нді белгілеу қ ажет. Жабық жә не ашық жағ дайдағ ы кө кө ніс дақ ылдарының барлық тү рлерін ө ң дегенде жұ мысты арнайы зауытта жасағ ан препараттан жасайды. Ө ң деу жұ мысы кешке жү ргізіледі. Жұ мысты ерітінді арнайы орында, арнайы жабдық талғ ан заправка жасайтын пункттарда жасалынады.

Бү ріккіштің резервуарында ерітіндіні қ олмен толтыруғ а болмайды. Пестицидтермен ө ң дегенде, жұ мысшылар бір-бірімен 5-6 метр қ ашық тық та жү ру керек. Ө ң деу жұ мысынан кейінгі кү ту мерзімі пестицидтердің тү рлеріне, препарат шығ ымына, ауада рұ қ сат етілген концентрациясына байланысты. Препараттарды сыртқ ы қ ораптан алатын не машинағ а тиейтін арнайы алаң болуы керек. Ол тұ рғ ан ел орталығ ынан, мал фермаларынан, су кө зінен жә не дә н, пішен, шө п қ оймаларынан 200 м қ ашық тық та орналасуы керек [47].

Улы дә рілермен жұ мыс істегеннен кейін, ең алдымен қ олды кальциленген сода аралас сумен (0, 5 кг соданы бір шелек суғ а ерітіп) жуып, содан кейін респираторды, ә дейі киген киімдерді шешеді. Шешкен киімді тазалап, тұ рақ ты орынғ а қ ояды. Бұ ндай киімдерді ү йде немесе қ оғ амдық орындарда сақ тауғ а болмайды. Пайдаланғ ан киімдерді бірден суғ а салып жібітіп, сосын қ айнатып, сода салғ ан сабынды сумен жуады.

Агрохимикаттың қ алдығ ын басқ а тұ рғ ан препараттармен бірге арнайы орынғ а қ ойып, жабық жерде сақ тайды. Бұ л улы химикаттардың қ орабында жазылғ ан этикеткасы болып, онда дайындалып шық қ ан уақ ыты, препараттың аты, пайдалану мө лшері жазылады.

Кенеттен уланғ ан адам байқ алса, оғ ан дереу бірінші жә рдем кө рсету қ ажет, ол адамды ауасы жақ сы желденіп тұ рғ ан жерге апарып, респираторын, киімін шешіп, бірінші кө мек ережелері бойынша шара қ олданылады. Егер де кө зге ерітіндінің тамшысы тисе, сумен бірнеше рет жуу керек. Асқ азанғ а химикат енсе, 2-3 рет 6-10 стақ ан жылы марганец қ осылғ ан су ішкізіп, қ ұ стыру керек. Бірінші кө мектен кейін жақ ын жердегі дә рігерлік бө лімге шұ ғ ыл жеткізіледі [48].