Ателіктер тұрғысынан сапаны сандық бағалаудың нәтижесін анықтаудағы, квалиметрия әдістерінің топтары.

Ə ртү рлі фирмалар мен ө ндірістік орындар сапаны жақ сарту бағ ытында кө птеген ə дістерді қ олданады. Осындай ə дістерді шартты тү рде 3 топқ а бө луге болады.

1. Сапаны қ амтамасыз ету ə дістері;

2. Сапаны жандандыру ə дістері;

3. Сапа жө ніндегі жұ мыстардың нə тижесін бақ ылау ə дістері.

Сапаны қ амтамасыз ету ə дісімен инженерлік-математикалық ə дістер тығ ыз байланысты, онда ө німнің (жасау, дайындау, сынау, ө ң деу) циклдік процестерді талдауы жатады.

Жандардыру ə дістеріне мотивация ə дісі тікелей қ атысты, сонымен қ атар, сапаны жақ сарту ү шін арнайы жасалғ ан (мысалы, мемлекеттік жə не бү кілə лемдік масштаб, сапа жө ніндегі ұ лттық сыйақ ылар).

Бақ ылау ə дісіне ө німнің сапасын бағ алау ə дісі кіреді(экономикалық кө рсеткіштерді талдау, ө німнің қ ұ жаттарын тексеру жə не сапа жү йесі) сонымен қ атар, ө німнің ө зінің сапасын бақ ылау жатады.

Ə ртү рлі ə дістер бір уақ ытта ə ртү рлі топтар қ ұ рамында болуы мү мкін. Осындай ə діске сапа ұ йымдары, сапа мə селесін шешу жə не фирма қ ызметкерлерінің шығ армашылық белсенділігін жандандыру қ ұ ралдары кіреді.

Статистикалық ə дістерге бақ ылау ə дістері жə не сапаны қ амтамасыздандыру ə дістері жатады. Ө зін-ө зі бақ ылау ə дістері соң ғ ы уақ ытта кең тарағ ан ə дістердің бірі болып табылады. Ол бір уақ ытта жоғ арғ ы ү ш топқ а да қ атысты қ ызмет атқ ара алады.

Ө німнің сапа дең гейі келесі ə дістермен белгіленеді: дифференциалды, қ ұ растырма жə не аралас.

Дифференциалды ə діс бағ аланатын ө німнің бір сапа кө рсеткіштерін бір аттас базалық кө рсеткіштермен салыстыруда жатыр.

Қ ұ растырма (жиынтық ты) ə діс - мұ нда ө німнің сапа дең гейін анық тау бағ аланатын ө німнің қ ұ растырма кө рсеткіштерін базалық кө рсеткіштермен салыстыру. Сапа дең гейі келесі формуламен есептеледі:

мұ ндағ ы Ко – бағ аланатын ө німнің қ ұ растырма кө рсеткіші; Кб - базалық кө рсеткіш.

Аралас ə діс сапа дейгейін бағ алауда дифференциалды жə не кешенді ə дістерін бір мезгілде қ олдану арасында іске асырылады.

Сапаның кө рсеткішін анық тау оның сандық маң ызын тү сіну болып табылады. Ол ү шін практикада ө німнің ө зіндік ерекшелігіне байланысты тө мендегідей ə дістер пайдаланылады:

• ө лшеуші ə діс (аспаптар, приборлардың кө мегімен);

• тіркеу ə дісі – бұ л тіркеуге жə не есептеуге негізделген. Тіркеу ə дісі мынадай кө рсеткіштермен, атап айтқ анда: қ ауіпсіздік, патенттік-қ ұ қ ық тық, стандарттау, сə йкестендірумен анық талуы мү мкін; • есептеу ə дісі - ө нім сапасы жө ніндегі кө рсеткіштерді анық тау ү шін арнайы математикалық ү лгілерді қ олдауғ а негізделеді;

• органолептік ə діс – адам мү шесін сезу-кө ру, есту, дə м, тү йсінуді талдауды қ амтиды. Табылғ ан маң ыздылық тың дə лдігі жə не растылығ ы адамдардың біліктілігі, дағ дылығ ы жə не қ абілеттілігіне байланысты;

• ə леуметтік ə діс - ө нім, оны нақ ты немесе тұ тынушылардың мү мкіншілігі туралы пікірлерді талдау жə не жинау негізінде жү зеге асырылады; • сапаршылық ə діс – мамандар тобы арқ ылы жү зеге асырылады. Мысалы: дизайнерлер, дə м айырушылар.