Компьютерлік жады

• Жедел жад (ОЗУ)

• Тұ рақ ты жад (ПЗУ)

• Сыртқ ы жады

Компьютерлік жады –ЭЕМ қ ұ рамына міндетті тү рде енетін элементтердің бірі.

Жедел жад (ОЗУ) немесе есте сақ тау қ ұ рылғ ысы- ақ параттың кез келген бө лігіне лезде қ атынауды қ амтамасыз етеді. Бірақ сө ндіру барысында жедел жадыдағ ы ақ парат бірден жойылады.

Тұ рақ ты жады -cтандартты программаларды ө згермейтін мә ліметтерді жә не жү йелік ақ параттарды (BIOS, таң ба генераторларының кестесін ж.т.б) энергиядан тә уелсіз сақ тауғ а арналғ ан жады.

Сыртқ ы жады - магнитті жә не оптикалық есте сақ тау қ ұ рылғ ыларында іске асырылады

Екі ү лкен топ
(Static RAM, SDRAM) жә не динамикалық жады (Dynamic RAM, DRAM)

1. DRAM жадысы SRAM жадысымен салыстырғ анда мә ліметтерді кө п сыйғ ызады
2. DRAM жадысы SRAM жадысына қ арағ анда арзан, бірақ SRAM жадының ө німділігі жоғ ары жә не сенімдірек

Қ азіргі таң да DRAM жадыларының кө птеген тү рі бар:
VideoRAM, DDR SDRAM, DDR2, SDRAM, DDR3, SDRAM

Форм - фактор дегеніміз – бұ л жады модулінің негізгі кө рсеткіштерін (габариттері, саны жә не контактілерінің орналасуын) анық тайтын стандарт

Форма факторінің тү рлері
SIMM
DIMM
FB-DIMM
SO-DIMM
MicroDIMM
RIMM

SIMM (single in Line Memory Module)
SIMM форма факторінің екі нұ сқ асы болады: 30 – контактілі жә не 72 контактілі. Ә р контактіде платаның екі бетінде де шығ ысы бар.

DIMM (Dual in Line Memory Module).
DIMM фактор модулінің 184-контактілі, 200- контактілі, 240- контактілі типтері болады. Тә уелсіз контактілер платаның екі жағ ына орналасады.

FB-DIMM Бұ л жады модульдерінің типі серверлерде қ олданылады. Механикалық тұ рғ ыда, бұ л модуль DIMM 240-pin жады модульдеріне ұ қ сас

SO-DIMM (Small Outline Dual In-Line Memory Modul)
DIMM стандартының шағ ын нұ сқ асы.
Tablet PC типіндегі қ ұ рылғ ыларда пайдаланылады.

MicroDIMM (Micro Dual in Line -Memory Module) SO-DIMM салыстырғ анда габариттері кішірейтілген DIMM нұ сқ асы. Бұ л форма –факторы субноутбуктерде орнатылады.

RIMM. Бұ л форма факторы RIMM (RDRAM) типіндегі жадылар модулінің барлығ ына да жарамды.

Процессордың жұ мыс жылдамдығ ы оның барлық бө лімшелерінің жұ мыс жасау жылдамдығ ымен анық талады. Бұ л бө лімшелердің жұ мыс жылдамдығ ы оның аппараттық мү мкіндіктерімен, қ абілеттеріне байланысты. Осы жағ дайларды ескере отырып, процессорды ө ндірушілер аппараттық блоктардың жұ мысын жылдамдату мақ сатында кэш-жадын ойлап шығ арды.

Кэш-жады компьютердің жедел жадысынан айырмашылығ ы - жұ мыс жылдамдығ ы. Тә жірибе жү зінде, кэш-жадының жұ мыс жылдамдығ ы қ арапайым компьютердің жедел жадысынан он шақ ты есе жоғ ары, ол оның технологиялық ү рдіспен жасалуы жә не қ ызмет шарттарымен тығ ыз байланысты.

Кэш-жадының бірнеше тү рлері бар. Кө біне жылдамдығ ы жағ ынан жоғ ары бірінші дә режелі кэш жады, содан кейін жылдамдығ ы жағ ынан екінші жә не ү шінші дә режелі кэш жадылар. Ә детте, тек қ ана алғ ашқ ы екі айқ ындама міндетті болып табылады. Қ андай жағ дайда да бұ л жады жедел жадыдан тез жұ мыс жасайды.

Кэш-жадының ө лшеміне келер болсақ, ол процессордың моделі мен ө ндірушілерге байланысты ә р тү рлі болып келеді. Екінші жә не ү шінші дә режелі кэш-жадының ө лшемі аз болады. Сонымен қ атар, бірінші дә режелі кэш-жады процессордың ұ яшығ ында орналасқ андық тан тез жұ мыс жасайды.

АМD процессорының кэш-жадысына қ арағ анда Intel процессорының кэш-жадысының ө лшемі ү лкен болып келеді. Ол кэш-жадысының жұ мыс алгоритмімен тығ ыз байланысты. АМD процессорының кэш-жадысы кез келген дең гейдегі бірегей нақ ты ақ параттарды сыйғ ыза алады, ал осындай жағ дайда Intel кэш – жадысы қ айталанатын нақ ты ақ параттарды сыйғ ызуы мү мкін.

Кэш-жадының қ арапайым жадыдағ ы сияқ ты разрядтығ ы болады. Айтып кететін мә селе, ә р ө ндірушілердің процессорлары кэш-жадымен ә р-тү рлі жұ мыс жасайды: кейбірі ү лкен разрядты, мысалы 256 бит, ал екіншілері - аз разрядты қ олданады.