Главная страница Случайная страница
КАТЕГОРИИ:
АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника
Суды химиялық зерттеу әдістері
|
|
Суды химиялық қ ұ рамы бойынша бағ алау арқ ылы оның балық тар ү шін жарамдығ ы мен сапалығ ын сипаттайтын бірқ атар кө рсеткіштер анық талады. Химиялық қ оспалардың сапалық жә не сандық кө рсеткіштерінің жинағ ы оның санитарлық кү йі жайлы сенімді қ орытынды жасауғ а мү мкіндік береді.
Судың рН-реакциясын анық тау. Жақ сы ауыз судың рН реакциясы 6, 0-9, 0 аралығ ында, яғ ни бейтарап немесе ә лсіз сілтілі болуы керек. Табиғ и сулардың кө пшілігінде рН реакция 6, 0-9, 5 аралығ ында. Батпақ суларында Гумин қ ышқ ылдары қ ышқ ыл реакция, жер асты суларында бикарбонаттар сілтілі реакцияғ а тартады. Жануар текті органикалық қ алдық тармен ластанып шіру нә тижесінде судың рН реакциясы сілтіленеді, ал ө неркә сіп суларымен ластан-ғ анда қ ышқ ылданады.
Сапалық сынау. Екінші тү тікшеге су сынамасын келесі екі тү тікшеге дистилденген су қ ұ йып біріне қ ызыл біріне кө к лакмус қ ағ азын, 5 минутке батырады. Содан соң, бастапқ ы тү сі бір тексерілетін су сынамасына салынғ ан лакмус қ ағ аздары дистилденген суғ а салынғ андармен салыстырады. Егер кө к тү сті қ ағ аз қ ызарса-қ ышқ ыл, қ ызыл тү сті қ ағ аз кө герсе-сілтілі, тү сі ө згермесе-бейтарап рН реакциясын білдіреді.
Сандық сынау. Зертханалық рН-метр аспабы арқ ылы жү ргізіледі.
Судағ ы аммиакты анық тау. Суда тегі органикалық (альбуминдік) жә не минералдық аммиак-аммоний тұ здары ретінде кездеседі. Альбуминдік аммиак малды уландырады, жарамды суда оның іздері ғ ана болуы тиіс. Ол ыдырау барысында нитриттер мен нитраттарғ а айналады. Суда альбуминдік аммиактың болуы оның мал текті органикалық заттармен (қ и, зә р, лас сулар мен қ алдық тар) былғ ануын кө рсетеді.
Аммиактың суда бар-жоқ тығ ын анық тау ү шін тү тішеге 10мл су сынамасын алып 2-3 тамшы Несслер реактивін қ осады. Судың тү сі сарғ айса онда аммиактың бар болғ аны (6 кесте).
Кө пшілік жағ дайда ішер суда кальций, магний тұ здары кездесетіндіктен жә не олар сілтілермен ә рекеттесіп тұ нбағ а тү сетіндіктен, оларды алдын ала нейтралдайды. Сол ү шін су сынамасының 250 мл ө лшеміне 50% NaOH жә не Na(CO3) қ анық қ ан ерітіндісінен 1 мл–ден қ осып қ ояды.
Кесте 6
Аммиактың сандық мө лшерін анық тау
| Жанынан қ арағ анда боялуы | Ү стінен қ арағ анда боялуы | Аммиак мө лшері, мг/л |
| жоқ | жоқ | 0, 04 аз |
| жоқ | аса ә лсіз сарғ ыш | 0, 08 |
| аса ә лсіз сарғ ыш | ә лсіз сарғ ыш | 0, 2 |
| ө те ә лсіз сарғ ыш | сарғ ыш | 0, 4 |
| ә лсіз сарғ ыш | ашық сарғ ыш | 0, 8 |
| ашық сарғ ыш | сары | 2, 0 |
| сары | қ арқ ынды сары қ оң ыр | 4, 0 |
| лайлы, кү рт сары | қ оң ыр, ерітінді лайлы | 8, 0 |
| қ арқ ынды қ оң ыр, ерітінді лайлы | дә л солай | 20, 0 |
Суда нитриттерді анық тау. Азотты қ ышқ ыл (HNO2)органикалық заттардың тотығ ып нитрификациялық ү рдіс жү ргенде пайда болады. Таза суда нитриттердің ізі ғ ана болуы мү мкін, егер судағ ы нитриттер мө лшері 0, 002 мг/л артық болса, оны ластанғ ан деп санайды.
Нитриттердің бар жоғ ын анық тау. Азот қ осылыстары (нитриттер) терең жер бойы жә не батпақ ты суларда нитраттардан қ алыптасады немесе нитрификация процесінде органикалық заттардан пайда болады. Нитриттер анық талуы кө біне судың органикалық тастандылармен, қ алдық тармен ластанғ анын білдіреді. Ниттриттерді анық тау ү шін пробиркағ а қ ұ йылғ ан 10 мл сыналатын суғ а Грисс реактивінен 10 тамшы (0, 5 мл) қ осады, бұ дан кейін қ оспаны 70-800С дейін 3-5 минут ү зіліссіз қ ыздырады. Ерітіндінің қ ызғ ылт тү ске боялуы нитриттің барын білдіреді.
Судағ ы нитриттің мө лшерін калориметриялық кестені пайдалана отырып анық тауғ а болады.
Кесте 7
Нитриттердің сандық мө лшерін анық тау
| Жанынан қ арағ анда боялуы | Ү стінен қ арағ анда боялуы | Нитрит мө лшері, мг/л |
| жоқ | жоқ | 0, 001 аз |
| ә рең білінетін қ ызғ ылтым | аса ә лсіз қ ызғ ылт | 0, 002 |
| ө те ә лсіз қ ызғ ылт | ә лсіз қ ызғ ылт | 0, 004 |
| ә лсіз қ ызғ ылт | ашық қ ызғ ылт | 0, 02 |
| ашық қ ызғ ылт | қ ызғ ылт | 0, 04 |
| қ ызғ ылт | кү шті қ ызғ ылт | 0, 07 |
| кү шті қ ызғ ылт | қ ызыл | 0, 2 |
| қ ызыл | ашық қ ызыл | 0, 4 |
Нитраттарды анық тау. Суда азот қ ышқ ылы тұ здарының асып кетпеуге тиіс дең гейі 45 мг/л мө лшерімен шектелген. Олар судағ ы азотты органикалық заттардың тотығ уынан пайда болады. Немесе топырақ тан тү седі.Нитраттардың суда бар-жоғ ын анық тау. Су сынамасынан 1 мл тү тікшеге алып, оғ ан кү кірт қ ышқ ылы мен дифениламиннің қ оспасынан 2 мл мл қ ұ яды. Егер нитраттар бар болса ерітінді қ аракө к тү ске боялады.
Судағ ы нитраттардың мө лшерін анық тау. Су сынамасынан 1 мл алып оғ ан 1мл сульфафенол қ ышқ ылын қ осады да, шайқ ап-шайқ ап 20 минутқ а қ алдырады. Содаң соң калориметриялық кесте бойынша ерітіндінің тү сіне қ арай нитраттың мө лшерін анық тайды. Салыстырып отыру ү шін екінші тү тікшеге 1мл дистилденген су қ ұ йып, оғ ан да қ ышқ ыл қ осып қ ояды.
Суда нитраттардың болуы оның ластануын кө рсетеді, сондық тан талдау нә тижесін мемлекеттік ө лшем нормативтерімен салыстырып бағ алайды.
Кесте 7
Судағ ы нитраттарды анық тау
| Су тү сінің ө згеруі | Нитраттар мө лшері, мг/л |
| Бақ ылаумен салыстырғ анда ғ ана сезіледі | 0, 5 |
| Ә рең білінетін сарғ ыш боялу | 1, 0 |
| Аса ә лсіз сарғ ыш тү с | 2, 0 |
| Ө те ә лсіз сарғ ыш тү с | 3, 0 |
| Ә лсіз сарғ ыш тү с | 5, 0 |
| Ә лсіз сары тү с | 10, 0 |
| Ашық сары тү с | 25, 0 |
| Сары тү с | 50, 0 |
| Кү шті сары тү с | 100, 0 |
Суда нитраттар 20 – 40 мг/л астам болмауы керек.
Судағ ы хлоридтерді анық тау. Азотқ ышқ ыл кү міс тұ зы судағ ы хлоридтермен ә рекеттесіп ерімейтін кү міс хлоридін тұ нбағ а тү сіреді. Осы реакция кө мегімен судағ ы хлоридтердің 2-ден 400 мг/л дейінгі мө лшерін анық -тауғ а болады.
Хлоридтерді анық таудың қ арапайым тә сілі. Тү тікшеге 5 мл су сынамасын алып оғ ан 2-3 тамшы азот қ ышқ ылын жә не 3 тамшы 10%-дық кү міс нитратын қ осады. Ерітіндіні шайқ ағ ан соң тү скен тұ нбағ а қ арай хлоридтердің мө лшерін анық тайды. Ол ү шін тө менгі кестені қ олданады (8 кесте).
Хлорлар болуын сондай-ақ титрлеп анық тайды. Ү ш фарфор ыдысына тү тікшемен 1 мл-ден сыналатын су жә не 3 тамшыдан 2% хром қ ышқ ыл калий ерітіндісі қ ұ йылады. Тү тікшені алдын ала 3 рет сыналатын сумен жуады. Су 2 ыдыста титрленеді, 3-ші салыстыруғ а арналады. Титрлеуді азот қ ышқ ылды кү міс ерітіндісімен (0, 05 н) бюретка арқ ылы жасыл сарғ ыш тү с қ ызғ ылт – сарығ а ауысқ анша ө ткізеді. Азот қ ышқ ылды кү міс тамшыларын 5-ке кө бейту арқ ылы хлоридтер (мг/л) мө лшерін аламыз.
Кесте 8
Хлоридтер мө лшерін анық тау
| Тұ нба немесе лайланым | Хлоридтер мө лшері, мг/л |
| ә лсіз лайланым (опаласценция) | 1-10 |
| кү шті лайланым | 10-50 |
| іріткілер бірден тұ нбайды | 50-100 |
| ақ кө лемді тұ нба | 100 астам |
Судағ ы сульфаттарды анық тау. Суда қ ұ рамында кү кірт бар белоктық заттардың ыдырауынан органикалық текті сульфаттар пайда болады. Судағ ы сульфаттар минералдық қ осындылардан да туындауы мү мкін. Қ ұ рамында натрий жә не магний сульфаттары кө п судың дә мі ащы, ондай су малдың ішін ө ткізеді. Сульфаттарды анық тау олардың барий хлоридімен ә рекеттескенде ерімейтін ақ тү сті тұ нбағ а тү суіне негізделеді.
Сульфаттарды мө лшермен анық тау тә сілі. Тү тікшеге 5 мл су сынмасын алып оғ ан 3 тамшы 10% барий хлоридін жә не 3 тамшы 25% тұ з қ ышқ ылын қ осады. Тұ нбаны шайқ амайды жә не оның кө леміне қ арай сульфаттардың мө лшерін кесте бойынша анық тайды.
Кесте 9
Сулфаттардың сандық мө лшері
| Тұ нба немесе лайланым | Сулфаттар мө лшері, мг/л |
| бірнеше минуттан соң ә лсіз лайланым | 1 – 10 |
| бірден ә лсіз лайланым | 10 – 100 |
| кү шті лайланым | 100 – 150 |
| кү шті тұ нба, бірден шө геді |
Суда еритін оттегіні анық тау.Суда еріген оттегінің мө лшері арқ ылы судағ ы органикалық заттар бар – жоқ тығ ын білуге болады. Суғ а оттегі атмосфера ауасынан сің уі жә не су ө сімдіктерінің фотосинтез барысында бқ луі есебінен тү седі. Су кө здерін санитарлық – гигиеналық бағ алау кезінде суда еріген оттегі оның тазалығ ының кө рсеткіші болып саналады, ол неғ ұ рлым кө п болса, соғ ұ рлым таза, судағ ы оттегі ерігіштігі кестеде келтірілген (9 кесте).
Кесте 10
00С температурада жә не атмосфералық қ ысым 760 мм сынап бағ анасы кезіндегі суда оттегінің ерігіштігі
| Температура, ̊ С | Оттегі | |
| мл/л | мл/л | |
| 6, 61 | 9, 45 | |
| 6, 48 | 9, 26 | |
| 6, 36 | 9, 09 | |
| 6, 23 | 8, 90 | |
| 6, 01 | 8, 73 | |
| 6, 0 | 8, 58 | |
| 5, 89 | 8, 42 | |
| 5, 78 | 8, 26 | |
Су сынамаларын алу. Оттегіні анық тау ү шін су сынамаларын алу кезінде судың атмосфералық ауамен жанасуын болдырмау керек. Бұ л ү шін тығ ыз қ ақ апақ ты ыдыс қ олданылады. Сынама алар алдында бұ л қ ақ пақ ты шыны тұ рбалары бар резең ке қ ақ пақ пен алмастырады. Бірінші тұ рбаның ұ зын шеті қ ақ апақ тан 20-30см шығ ы тұ рады, ал екінші шеті қ ақ пақ тың тө менгі шетіне келеді, ал екінші тұ рбаның бір шеті ыдыс тү біне тү скен, ал екінші шеті қ ақ пақ тан 2-3 см шығ ып тұ рады. Тұ рбалары бар резең ке қ ақ пақ пен жабылғ ан ыдысты 20-30 см терең дікке суғ а тү сіреді де су беткейінде ауа кө піршіктерінің байқ алуы тоқ тағ анша сумен толтырады. Сосын резең ке қ ақ пақ ты тығ ыз отыратын қ ақ пақ пен ауа кө пішіктері қ алмайтындай еті ауыстырады.Ө зіндік зерттеулер