Тақырып 35. Маршрутты көлік қозғалысының жылдамдығын реттеу

Автобустың айналым (рейс) уақ ыты дұ рыс анық талса, жолаушылардың жол жү ру уақ ытының шығ ындары да аз болады. Керсінше ешқ андай негізсіз белгіленген айналым уақ ыты кесте бойынша жолаушы тасымалын жү йелі ұ йымдастыруғ а кө п кедергі келтіреді. Егер бір айналымғ а берілген уақ ыт нақ ты жү ріс уақ ытынан кө п болса, жү ріс жылдамдығ ының тө мен болуына, соң ғ ы жә не аралық аялдамаларда автобстың бос тұ руына жол ашады. Ал бір айналымғ а берілген уақ ыт шамасы жеткіліксіз болса, жү ргізушілер дә л уақ ытында жету ү шін асығ ып жол қ ауіпсіздігін жә не жолаушыларды мінгізіп - тү сіру ережелерін бұ зуы мү мкін.

Автокө лік мекемесінің жұ мысының эконамикалық кө рсеткіштері жылдамдық тың бекітілген шамаларына тә уелді болады.

Айналым уақ ыты: жү ріс уақ ытынан, автобустардың жолаушыларды мінгізіп - тү сіру ү шін аялдамаларда тұ ру уақ ытынан жә не кө ше қ озғ алысының кедергілері себебінен автобустардың бос тұ ру уақ ыттарынан тұ рады.

Аялдамалар аралығ ында жү ріс уақ ыты кө шелердің, жолдардың талапқ а сай болуына, қ аланың бас жоспарына, автобустың қ ұ рылымдық жә не динамикалық сапасына, кө лік қ озғ алысының қ арқ ындылығ ына жә не оны реттеудің оң тайлы жү йесіне, автобустардың жү ктелу шамасына, жү ргізушінің шеберлігіне тә уелді болады.

Автобустың нақ тылы жү ріс уақ ыты жалпы айналымғ а берілген уақ ыттың 80-85% қ ұ райды. Сондық тан автобустың жү ріс жылдамдылығ ын дұ рыс пайдаланудың маң ызы зор.

Қ арқ ынды қ озғ алыс уақ ыттарында автобустардың тасымалдау қ абілеттілігін арттыру ү шін жү рдек жә не жартылай жү рдек маршруттарды енгізу, соң ғ ы аялдамаларда тұ ру уақ ытын қ ысқ арту тә різді т.б. шараларды енгізу жү ріс жылдамдылығ ын тиімді пайдалануды кө здейді.

Автобустың қ озғ алыс жылдамдығ ына, маршруттардың тү ріне тә уелді айналым уақ ыттары маршруттың жү ріс кестесінде толық кө рсетіледі.

Маршрутты автобустың бір айналымғ а кететін уақ ыты екі тү рлі ә діспен анық талады: есептеулер арқ ылы жү зеге асатын теориялық ә діс жә не тікелей тізбекті бақ ылау (хронометражды) ә дісі.

Теориялық ә діс маршруттың ұ зындығ ына жә не аялдамаларда аялдау уақ ытарының шамаларының негізінде жү ріс уақ ытын дә л анық тайды. Алайда жолдағ ы кездейсоқ бө гелістер мен жолаушы ағ ынының сағ аттық ауытқ уларын толық ескермейтіндіктен есептеу мә ліметтері кө п жағ дайда дә л келе бермейді.

Тізбекті бақ ылау ә дісінде жекелеген аялдамалар мен бақ ылау бекеттерінде орналасқ ан бақ ылау қ ондырғ ылары автобустың келу уақ ытын жү ріс жылдамдылығ ын тіркеп отырады. Мұ ндай қ ондырғ ыларды барлық маршруттар бойынша орналастыру кө п шығ ынды талап ететіндіктен ә рі ол мә ліметтерді барлық автобустар мен олардың жү ргізушілеріне бірдей қ олдануғ а болмайтындық тан бұ л ең ұ тымды ә діс болып саналмайды.

Жү ріс жылдамдығ ын дә л белгілеу ү шін ішінде автоматтандырылғ ан бақ ылау қ ондырғ ылары орналасқ ан арнайы автобустар шығ арылады. Ол автобуста орналасқ ан бақ ылау қ ондырғ ылары қ озғ алыстың орташа жылдамдығ ын, жолдың ең іс-дө ң естігін, айналу бұ рышын, жолдың ұ зындығ ын тіркеп кө рсетіп отырады. Мұ ндай зертханалық автобустар маршрут жолы мен жү ре отырып, нақ тылы жү ріс жылдамдық тарын анық тауғ а септігін тигізеді.

Автокө лікте жү ріс жылдамдық тарының бірнеше тү рі бар:

1) Жоғ арғ ы шекті жылдамдық - тегіс жолда автобустың техникалық мү мкіншілігінен асатын жылдамдық.

2) Мү мкін болатын жылдамдық жолдың жағ дайына жә не қ озғ алыс қ ауіпісіздігінің нормаларына сә йкес жылдамдық.

3)Техникалық жылдамдық - маршруттың ұ зындығ ының жолдағ ы кездей соқ бө гелістерді қ осып есептегендегі жү ріс уақ ытына қ атынасымен анық талады.

, км/сағ.

Мұ ндағ ы, - автобустың жолдағ ы жү ріс уақ ыты, мин;

4) Жол қ атынас жылдамдығ ы - маршруттың ұ зындығ ын аралық аялдамаларда жолаушыларды мінгізіп- тү сіруге кеткен уақ ыттар мен жол жү рісінің уақ ытының қ осындысына бө лу арқ ылы анық таймыз.

, км/сағ

Мұ ндағ ы, - жартылай айналым уақ ыты, мин.

t_к-о - автобустың соң ғ ы аялдамада аялдау уақ ыты, мин.

5) Пайдалану жылдамдығ ы – маршруттың ұ зындығ ының жарты айналым уақ ытына қ атынасымен анық талады.

, км/сағ.

Мұ ндағ ы, - жартылай айналым уақ ыты, мин.

мин

Мұ ндағ ы, - автобустың жолдағ ы жү ріс уақ ыты, мин;

- автобустың аралық аялдамаларда тұ ру уақ ыттары, мин;

t_к-о - автобустың соң ғ ы аялдамада аялдау уақ ыты, мин.