Осымша жалақыны құжатпен рәсімдеу және есептеу

Қ азақ стан Республикасының ең бек заң дарына сә йкес жұ мысшылар мен қ ызметкерлердің мынадай жұ мыспен ө телмеген уақ ыттары тө ленеді:
1. Мемлекеттік жә не қ оғ амдық міндеттемелерді орындау уақ ыты;
2. Жасө спірімдердің жең ілдік сағ аттарын тө леу;
3. Нә рестені тамақ тандыруғ а арналғ ан қ осымша ү зілістерді тө леу;
4. Кезекті жә не оқ у демалыстарының уақ ытын тө леу;
5. Пайдаланылмағ ан демалыс ү шін ө темақ ы;
6. Жұ мыстан босағ ан кездегі шығ у жердемақ ысы.
Жұ мыспен ө телмеген уақ ыт орташа жалақ ы бойынша тө ленеді. Қ Р Ең бек жә не ә леуметтік қ орғ ау министрлігінің 05.09.97 ж. №3 жә не Қ Р Қ аржы министрлігінің 16.09.97 ж. №17/8340 бұ йрық тарымен бекітілген «Ұ йымдардың қ ызметкерлеріне орташа жалақ ыны есептеудің тә ртібі» туралы Нұ сқ аулық қ а сә йкес ұ йымдардың қ ызметкерлеріне орташа жалақ ы есептеу ү шін тө лемдердің алдындағ ы 12 кү нтізбелік ай есепті кезең болып табылады (1 жылдан кем уақ ыт жасағ ан қ ызметкерлер ү шін орташа жалақ ы нақ ты жұ мыспен ө телген уақ ыт ү шін белгіленеді).
Орташа жалақ ыны анық тау ү шін:
1.Кү ндік орташа жалақ ыны (жұ мыс істелмейтін жә не мереке кү ндерін қ оспағ анда);
2.Орташа сағ аттық жалақ ы пайдаланылады;
Кү ндік орташа жалақ ы, ең беккке ақ ы тө леу мен демалыс ү шін ө темақ ы тө леуден басқ а барлық жағ дайда есепті кезең де есептелген жалақ ы сомасын жұ мыс кү ндерінң сомасына бө лу жолымен анық талады.
Нақ ты жұ мысшының орташа жалақ ысының мө лшері кү ндік орташа жалақ ыны тө ленуге тиіс кү ндер сомасына кө бейту жолымен анық талады.
Кү ндік орташа жалақ ы есепті кезең де есептелген жалақ ы сомасын жыл сайынғ ы жұ мыс уақ ытының балансына сә йкес осы кезең дегі жұ мыс сағ аттарына бө лу жолымен есептеледі. Нақ ты қ ызметкердің орташа жалақ ысынң мө лшері орташа сағ аттық жалақ ыны тө ленуге тиіс кезең дегі жұ мыс сағ атының санына кө бейтілу жолымен анық талады. Егер: 1.Қ ызметкердің орташа жалақ ысы тө ленсе немесе сақ талса (Қ Р заң ына сә йкес);
2.Қ ызметкер мемлекеттік ә леуметтік сақ тандыру бойынша жә рдемақ ы алса (жү ктілігі мен босануы бойынша ең бекке уақ ытша жарамсыздық) жә не басқ адай болса орташа жалақ ыны есептеуге арналғ ан есептік кезең нен уақ ыт, сондай - ақ тө ленген сомалар алынып тасталынады.
Ынталандырушы сипаттағ ы сыйақ ылар мен басқ а тө лемдер есептеу уақ ыты бойынша орташа жалақ ыны есептеген кезде қ осады, жылдық сыйақ ылар мен сыйлық тар есепті кезең нің ә рбір айы ү шін 1/12 мө лшерінде ескеріледі.
1.Мемелекеттік жә не қ оғ амдық міндеттемелерді орындау уақ ыты. Тө лем орташа сағ аттық немесе орташа кү ндік міндеттемелерді орындағ ан мекеменің табелінің, анық тамасының немесе қ ұ лық тандыруының негізінде жү ргізіледі.
2.Жасө спірімдердің жең ілдік сағ аттары. 5 кү ндік жұ мыс аптасы кезінде 16 мен 18 жас аралығ ындағ ы жасө спірімдер ү шін кү ніне 7 сағ ат 12 минуттан аспауы керек (16-дан 18 дасқ а дейін – аптасына 36 сағ ат, 15 –тен 16 жасқ а дейін – аптасына 24 сағ ат). Олар:
а) кесімді ақ ы алушы жасө спірімдерге кесімді ақ ы алушының тарифтік ставкасы бойынша;
б) мерзімдік ақ ы алушы жасө спірімдерге тиісті разрядтың ставкасы бойынша тө ленеді.
3.Нә рестені тамақ тандыдуғ а арналғ ан ү зіліс. Мұ ның ө зі медицина мекемесі емізетін аналар мен 1 жасқ а дейінгі балалары бар ә йелдерге берген анық тамамен рә сімделеді. Демалыс пен тамақ тануғ а берілетін жалпы ү зілістен ә рбір 3 сағ ат сайын нә рестені тамақ тандыруғ а арналғ ан 30 минуттық қ осымша ү зілістер беріледі. Бұ л ү зілістер орташа жалақ ы бойынша тө ленеді.
4.Демалыс уақ ытын тө леу. Ең бек заң дарына сә йкес жұ мыс (кү нтізбелік емес) жылында жұ мысшылар мен қ ызметкерлерге бір рет демалыс беріледі. Демалыс алу қ ұ қ ығ ы сол кә сіпорында 11 ай ү здіксіз жұ мыс істегеннен кейін туындайды. Демалыстың ұ зақ тығ ын шаруашылық субъектісі белгілейді жә не кестеге сә йкес беріледі. Демалыс бұ йрық пен немесе демалыс беру туралы жазбамен рә сімделеді де, онда оның қ андай мерзімге берілетіндігі мен ұ зақ тығ ы кө рсетіледі. Демалысты тө леуге жә не пайдаланылмағ ан демалыс ү шін ө темақ ы тө леуге арналғ ан кү ндік орташа жалақ ысы демалысқ а кетер алдындағ ы 12 кү нтізбелік айдың жалақ ысына орай анық талады (18.09.97 ж. №17/9340 Нұ сқ аулық).
Егер бір жылдан кем жұ мыс істесе, онда демалысқ а кетер алдындағ ы кү нтізбелік айлардың жалақ ысына орай анық талады. Кү ндікорташа жалақ ы есепті кезең дегі жалақ ы сомасын жұ мыс уақ ытының жыл сайынғ ы балансындағ ы жұ мыс кү ндерінің айлық орташа санына бө лу жолдарымен есептеліп шығ арылады. (1997 жылы – 25, 0; 1998 жылы – 25, 67).
5.Ең бекке уақ ытша жарамсыздық бойынша жә рдемақ ыны есептеу. Сырқ аттанғ анда, отбасы мү шесі ауырғ анда жә не оғ ан кү тім жасау қ ажет болғ анда, карантинде, кә сіби ауырғ анда ауру кү ндері белгіленеді. Аурулық куә лік (ең беккке жармсыздақ қ ағ азы) жә рдемақ ы тағ айындауғ а негіз болады. Жалақ ының 100% мө лшеріндегі жә рдемақ ы мертіккенде, кә сіби аурумен ауырғ анда, 8 жыл жә не одан астам ү здіксіз жұ мыс стажы бар қ ызметкерлерге, сондай – ақ асырауында 16 жасқ а жетпеген (18 жасқ а дейінгі оқ ушылар) 3 жә не одан кө п балалары бар қ ызметкерлерге беріледі: 80% - ті мө лшерінде – ү здіксіз жұ мыс стажы 5-8 жыл болса; 60% - ү здіксіз стажы 5 жыл болса беріледі. Оратша жалақ ыны есептеген кезде мынадай тө лемдер ескерілмейді (Қ Р Ү кіметінің 26.03.97ж. №419 қ аулысы):
• пайдаланылмағ ан демалыс ү шін ө темақ ы;
• материалдық кө мек тү ріндегі ақ шалай жә рдемақ ы;
• тә улік ақ ының орнына жалақ ығ а қ осылатын қ осымшалар мен ү стемелер;
• арнайы киімнің, арнайы аяқ -киімнің, арнайы тамақ тың қ ұ ны;
• біржолғ ы кө термелеу тө лемдері;
• бағ алы қ ағ аздар бойынша дивидендтер;
• оқ ушылардың, студеттер мен аспиранттардың степендиялары;
• қ ызметкерге келтірілген залалды, оның жұ мысқ а байланысты ертігуі немесе ө зге жарақ аттануын тө леу жә не ө темақ ы беру.