Еңбек өнімділігін талдау

Экономикада ө німділікті жоғ арлату басқ ару процесіне жә не ө німді немесе ең бекті ө згерту процестеріне кірісудің нә тижесі болып табылады. Тө менде аталғ ан жағ дайлардың жеке біреуі орын алса, онда ө німділік ө седі.

1. Ө нім кө бейеді, шығ ындар азаяды;

2. Ө нім кө бейеді, шығ ындар ө згермейді;

3. Ө нім кө бейеді, шығ ындар ө седі, бірақ шығ ындардың ө су қ арқ ыны ө німнің ө су қ арқ ынынан тө мен болады.

4. Ө нім кө лемі ө згермейді, шыығ ндар тө мендейді;

5. Ө нім азаяды, шығ ындар тө мендейді, бірақ шығ ындардың тө мендеу қ арқ ыны жоғ ары болады.

Кейбір салаларда ө ндіріс шығ ындарының айырмашылық тары табиғ и, жаратылыс жағ дайлармен байланысты болады. Бұ ғ ан мысал болатын – біздің елде осыдан бұ рын «маусымдық» немесе аймақ тық бағ алардың болғ аны. Басқ а салаларда шығ ындардың айырмашылығ ы дү ниеге ә келетін жағ дайлар – жаң а бұ йымдарды, технологияларды енгізу, ұ йымдық формаларды қ ұ ру, ө ндіруге, дамытуғ а жә не сапалық жетілдіруге бағ ытталғ ан жағ дайлар енгізу, ең бек ресурстарының сапасы мен мамандану дә режесі. Ө ндіріс шығ ындарының қ ұ рылымында ресурстардың қ андай тү рінің басым болуына байланысты салалар мына тү рлерге бө лінеді: ең бек сің іргіш, материал сің іргіш, қ уат сің іргіш.Бү гінгі заманда салалар масштаьында шығ ындардың динамикасын екі қ арама-қ арсы тенденциялардың сайысы белгілейді.Біріншісі, ө ндіріс шығ ындарын ө сіреді. Осы жағ дайғ а ә келетін факторларғ а:

-Тұ тынудың ө суі осы себепті ө ндірістің жекеленуін кө здеу;

-Шығ арылымдардың ассортиментінің жиі-жиі ө згертіліп тұ руы, алмастырудың қ ажеттігі;

-шығ ындарының ө суі, қ ызметкерлердің білім дә режесін жоғ арылату, жарнама шығ ындары.

Екіншісі, жаң а технологиялардың алдымен ресурстарды ү немдеуді кө здейтінімен байланысты. Қ азіргі заманда ілгері дамығ ан елдерде кө п ө німдер бойынша ө ндіріс дә режесінің дамығ аны соншама, тіпті оны одан ә рі ө сіру тиімді емес болып табылады. Бұ л жағ дайларда ө ндірісті сапа жағ ынан жетілдіру мақ сатты болып табылады. Осымен қ атар, бү гінгі кә сіпорындардың шығ ындарының ө згерістері, автоматтанғ ан ө ндірістер санының ө суімен де байланысты. Автоматтандыру тұ рақ ты шығ ындардың жә не инвестициялардың ө суіне жә не ө згермелі шығ ындардың тө мендеуіне ә келіп соғ ады. Ө ндіріс шығ ындары қ ұ рылымындағ ы осындай ө згерістер ө ндіріс қ уаттарын толық пайдалануғ а ынталандырады. Ең бек ө німділігін арттыру ү шін жұ мыс уақ ытын ү немдейтін факторларғ а назар аударылады.

1) жұ мыс уақ ытын ұ тымды пайдалану;

2. жұ мыста кездесетін тиімсіз ү зілістерді азайту.

Ең бек ө німділігін арттыру мақ сатында кә сіпорындарда жұ мыс кү шінің бә секе қ абілеттілігін, сапасын жоғ арылату қ ажеттілігі мына факторлармен анық талады:

• ө ндірістік ресурс ретінде персонал қ ұ нының ө суі;
• ең бекті тиімді қ олдануды жә не ұ йымдастыруды жаң а ә дістерді талап ететін бә секелестер тарапынын қ ысым;
• ө ндірісті басқ аруда жә не ұ йымдастыруда жаң а ә дістерді талап ететін технологиялық ө згерістер;
• ө з жұ мысшыларының потенциалының ө сіміне кә сіпорын басшыларының ә леуметтік жауапкершілігі;
• автоматтандырылғ ан жү йелердің енгізілуі жә не оларды басқ аратын жұ мысшылардың квалификациялық дең гейінің сә йкестілікті талап ету;
• жұ мысшылардың интеллектуалдық дайындығ ын арттырудың қ ажеттілігі.