![]() Главная страница Случайная страница КАТЕГОРИИ: АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника |
Реляциялық алгебра
Реляциялық алгебра – бұ л реляциялық кестелерді ө ң деу тілі. Реляциялық алгебра келесі амалдардан тұ рады: · біріктіру; · қ иылысу; · айыру; · кө бейту; · таң дау; · проекцияны қ ұ ру; · проекция; · қ осу (жалғ ау); · бө лу; · меншіктеу. 1. Біріктіру амалы екі кестенің мә ліметтерін ү йлестіруге, екі кестенің жазбалары (кортеждері) тек бір-ақ рет пайда болатын кестені қ ұ руғ а мү мкіндік береді. Біріктіру амалы U ә рпімен беріледі. Мысалы:
а1 a2 a3c1 c2 c3a1 a2 a3 b1 b2 b3 U f1 f2 f3 = b1 b2 b3 c1 c2 c3 a1 a2 a3 c1 c2 c3 d1 d2 d3d1 d2 d3 f1 f2 f3
Екі кестені біріктіру кезінде олар бағ андардың (атрибуттардың) саны бойынша, сондай-ақ олардың типі бойынша сә йкес келуі тиіс. 2. Қ иылысу амалы екі кестенің ортақ жолдарын бө ліп алуғ а мү мкіндік береді. ^ символымен белгіленеді. Мысалы,
а1 a2 a3 c1 c2 c3 a1 a2 a3 b1 b2 b3 ^ f1 f2 f3 = c1 c2 c3 c1 c2 c3 a1 a2 a3 d1 d2 d3
3. Айыру амалы бір кестеден басқ а кестеде жоқ жазбаларды (жолдарды) бө ліп алуғ а мү мкіндік береді, минус белгісімен белгіленеді. Мысалы:
а1 a2 a3 c1 c2 c3b1 b2 b3 b1 b2 b3 - f1 f2 f3 = d1 d2 d3 c1 c2 c3 a1 a2 a3 d1 d2 d3
4. Кө бейту амалы екі кестенің декарттық кө бейтіндісін қ ұ райды. * символымен белгіленеді. Мысалы:
х1 y1 z1 * a1 a2 x1 y1 z1 a1 a2 x2 y2 z2b1 b2 = x1 y1 z1 b1 b2 c1 c2x1 y1 z1 c1 c2 x2 y2 z2 a1 a2 x2 y2 z2 b1 b2 x2 y2 z2 c1 c2
5. Таң дау амалы бір кестеден кө рсетілген шартқ а сә йкес келетін жазбаларды іріктеп алып, екінші кестені қ ұ руғ а қ олданылады. Таң дау ә рекетін белгілеу ү шін SELECT сө зі қ олданылады. Мысалы:
SELECT (Orders: ’03/10/2000’ < Data< ’05/10/2000’)
Шарт дегеніміз ө зінде =, >, <, > =, < = қ атынастық ә рекеттер мен «жә не», «немесе», «емес» логикалық амалдар қ олданылатын логикалық ө рнек болып табылады. 6. Проекцияны қ ұ ру амалы кестеден жаң а кестені қ ұ ру ү шін қ ажетті бағ андарды таң дап алуғ а мү мкіндік береді. Проекцияны қ ұ ру амалы келесі тә ртіппен жазылады.
Кестенің атауы. [бағ ан, бағ ан,..., бағ ан]
7. Қ осу (жалғ ау) амалы кестелердің арасындағ ы мә ліметтерді байланыстыру ү шін қ олданылады. Бұ л амал келесі тү рде жазылады:
JOIN (кесте, кесте)
Жалғ ау ү шін кестелердің бағ андары бірдей болуы тиіс. Жалғ ау амалын орындау кезінде келесі ә рекеттер орындалады: 1) Бастапқ ы кестелердің кө бейтіндісі анық талады; 2) Алынғ ан кө бейтіндіден ортақ бағ андардың мә ндері бірдей болатын жолдар таң дап алынады; 3) Жобалау кезінде алғ ашқ ы кестенің ортақ бағ андары алынып тасталады.
Жалғ ау мысалы:
а, b, cd, b1 А=a1, b1, c1 B= d1, b1 a2, b2, c2 d2, b a3, b3, c3
JOIN(A, B) = a b c d b1 = a b c d2 b = a b c d2 a b c d1 b1 a1 b1 c1 d b1 a1 b1 c1 d a b c d2 b a1 b1 c1 d1 b1 a1 b1 c1 d1 a1 b1 c1 d b1 a1 b1 c1 d1 b1 a1 b1 c1 d2 b a2 b2 c2 d b1 a2 b2 c2 d1 b1 a2 b2 c2 d2 b a3 b3 c3 d b1 a3 b3 c3 d1 b1 a3 b3 c3 d2 b
Жалғ аудың ү ш тү рі болады: - табиғ и (қ арапайым) жалғ ау; - тэта – жалғ ау; - сыртқ ы жалғ ау. Қ арапайым жалғ ауда бастапқ ы кестелердің кө бейтіндісінен, ортақ атрибуттардың мә ндері ө зара сә йкес келетін жазбалар іріктеп алынады. Тэта – жалғ ауда бастапқ ы кестелердің кө бейтіндісінен берілген атрибуттар белгілі бір қ атынаста болатын жазбалар іріктеп алынады, мысалы, артық амалы бойынша. Тэта – жалғ ау жалпы алғ анда келесі тү рде беріледі.
JOIN (А, В: А.атрибут Ө В.атрибут)
Осылайша, қ арапайым жалғ ауда жә не тэта-жалғ ауда қ орытынды кестеде бастапқ ы кестелердің бір-біріне сә йкес келетін жазбалары ғ ана беріледі. Сыртқ ы жалғ ауда бастапқ ы кестелердің ә рбір жазбасы қ орытынды кестеде ең болмағ анда бір рет берілетін болады. Алғ ашқ ы (сол) немесе екінші (оң) бастапқ ы кестенің жазбалары қ орытынды кестеде тым болмағ анда бір рет берілетініне байланысты, сә йкесінше сол жақ тағ ы, оң жақ тағ ы жә не толық жалғ ануды айырады. 8. Бө лу амалы бір кестенің ішінен екінші кестенің ә рбір жолына сә йкес келетін жолдарды таң дап алу арқ ылы жаң а кестені қ ұ руғ а мү мкіндік береді. Бө лу амалы келесі тү рде жазылады:
1-кесте/2-кесте
xу a b b c d / e = a a e f a f
9. Меншіктеу амалы реляциялық алгебраның алдың ғ ы амалының нә тижесіне қ андай да бір атау меншіктейді. Мысалы:
С: = JOIN(А, В)
Дейт [3] реляциялық алгебраны келесі амалдармен толық тырады: - қ айтадан атау беру. RENAME < кесте> < атрибуттың ескі аты> AS < атрибуттың жаң а аты>, < атрибуттың ескі аты> AS < атрибуттың жаң а аты>,... кестедегі атрибут атын ө згертуге мү мкіндік береді;
кең ейту EXTEND < кесте> ADD < ө рнек> AS < жаң а атрибут> берілген ө рнекті есептеу арқ ылы мә ні табылатын жаң а атрибутты кестеге қ осады;
қ орытындылар жасау SUMMARIZE < кесте> BY (< атрибуттар тізімі>) ADD < ө рнек> AS < жаң а атрибут> берілген тізіммен топтастырылғ ан кортеждер ү шін, берілген ө рнек бойынша вертикальды топтық есептеулерді орындайды жә не есептеулер нә тижелері оның кортеждер саны бастапқ ы кестенің топтар санына тең болатын, қ алыптастырылып отырғ ан кестедегі жаң а бағ анды қ ұ райды;
кіргізу INSERT < 1 кестеден таң дау> INTO < 2 кестеге қ осу> 2 кестеге 1 кестеден таң дап алынғ ан кортеждерді қ осу;
жаң арту UPDATE < бастапқ ы кестеден таң дау> < элементтер тізімі> таң дап алынғ ан кортеждер ү шін кө рсетілген элементтердің атрибут: =ө рнек тү ріндегі мә ндерін ө згертулер орындалады;
жою DELETE < бастапқ ы кестеден таң дау> бастапқ ы кестеден таң дап алынғ ан кортеждерді жою орындалады. Сонымен, реляциялық алгебра дегеніміз – бұ л реляциялық кестелерді ө ң деудің процедуралық тілі, басқ аша айтқ анда реляциялық алгебра есептің қ адамдық шешімін қ амтамасыз етеді.
|