Главная страница Случайная страница
КАТЕГОРИИ:
АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника
Тітіркендіргіш газдар
|
|
Тітіркендіргіш газдар тобына хлор, кү кірт, азоттың қ ышқ ылдық қ осылыстарымен тұ здары жә не ө неркә сіп орындарында кең қ олданылатын заттар жатады. Металлургия, химиялық, мұ най ө ң деу, машина жасау жә не басқ а да салаларда қ олдану нә тижесінде олар жұ мыс аймағ ының ауасына газ, бу жә не аэрозоль кү йінде тү суі мү мкін. Тынысалу мү шелеріне тітіркендіргіш ә сер ету оның суда ерігіштігіне байланысты болады. Хлор, сутегі хлориді, кү кіртті газ, кү кіртті сутегі, аммиак негізінен жоғ арғ ы тыныс алу жолдарының шырышты қ абаттарында тұ рақ ты ылғ алмен ә рекеттесе отырып, химиялық тітіркену, кейде кү йдіру туындайды. Азоттың баяу еритін оксидтері ө кпенің терең бө ліктеріне (бронхтар мен альвеолдар) еніп, ө кпе ісігін тудыруғ а себепші болуы мү мкін.
Хлор Cl - жағ ымсыз иісті, жасыл-сарғ ыш, ауадан 2, 5 есе ауыр газ. Ауада белгілі бір кө лемде булану кезінде, сұ йық хлор сулы бумен ақ тұ ман тү зеді.Кү шті тотық тырғ ыш болып саналады. Токсинділігі аса жоғ ары, жұ мыс аймағ ы ауасының ШМК - 1 мг/м3.
Хлор органикалық синтезде суды дезинфекциялау мен хлорлауда, бром, хлорлы ә к алуда текстильді жә не целлюлозды қ ағ аз ө ндірісінде, ауыл шаруашылығ ы зиянкестерімен кү ресте, фармацевтикалық жә не анилинді бояу ө ндірістерінде кең қ олданылады.
Ағ зағ а ингаляционды жолмен тү седі. Шырышты қ абық тарғ а тү скен хлор сумен байланысып, хлорлы сутегі мен активті оттегі тү зеді; олар кү йдіріп, қ абындырады, нә тижесінде мұ нда екіншілікинфекция пайда болады. Шырышты тыныс алу жолдарының интерорецепторларының тітіркенуі бронх бұ лшық еттерінің ауырсынуларына ә келеді.
Ө ткір улану кезінде - токсинді ларингит, бронхит; аса ауыр жағ дайларда - токсинді бронхиолит, ө кпе ісінулері, пневмония пайда болады. Хлормен ұ зақ жұ мыс істейтін адамдарда трахеобронхит, эмфизема, пневмосклероз тү ріндегі созылмалы уланулар жү реді. Дерматит, экзема, пиодермияның дамуы ә бден мү мкін.
Кү кіртті ангидрид SO2 - жағ ымсыз иісі мен қ ышқ ылтым дә мі бар тү ссіз газ. Суда, этил жә не метил спирттерінде оң ай ериді. Ауадан 2, 3есе ауыр.
Кү кірт қ ышқ ылы ө ндірісінде қ олданылады. Доменді жә не коксты газдардың қ ұ рамына кіреді. Рудаларды, соның ішінде тү сті металдарды балқ ытқ анда, кө мір мен мұ найды жақ қ ан кезде бө лініп шығ ады.
Жұ мыс аймағ ының ауасындағ ы ШМК 10 мг/м3 қ ұ райды.
Ағ зағ а ингаляционды жолдармен тү седі. Кө здің шырышты қ абаты жоғ арғ ы тыныс алу жолдарын зақ ымдайды. Ө кпені де зақ ымдауы ық тимал. SO2 алмасу жә не ферментативті процестерді бұ за отырып ә сер етеді. Ағ зада оны қ аннан кездестіруге болады. Қ анда циркулирленетін SO2 плазмада еріп, кү кірт қ ышқ ылына айналады.
Ө ткір улану кө здің шырышты қ абығ ының, жоғ арғ ы тыныс алу жолдарының, яғ ни бронхтардың тітіркенуімен сипатталады. Аса кө п концентрацияда жіті бронхит, цианоз, естен тану жә не ө кпе ісінулері жү реді.
Кү кіртті ангидриттің резорбты ә сері қ ан тү йіршіктерінің (эритроцит, лейкоцит) тітіркенуі мен қ анның биохимиялық ө згерістерінде байқ алады.
Созылмалы улануғ а атрофикалық ринит, токсинді бронхит, қ ан аздық, жауыр жұ мысының бұ зылуы, қ алқ анша бездің функциясының тоқ тауы, менструалды циклдың бұ зылуы тә н.
Кү кіртті сутегі H2S - борсығ ан жұ мыртқ а иісі тә н тү ссіз газ. Кө п концентрацияда уланғ анда бастапқ ы уақ ытта иісі жағ ымсыз боп сезілгенмен, біршама уақ ыттан соң жү йке жү йесі бұ зылып, иіс сезбей қ алады. Ауадан бірнеше есеге ауыр. Салыстырмалы тығ ыздығ ы 1, 19. Кө к жалын шығ арып жанады да, су мен SO2 тү зеді, ал қ ышқ ылдығ ы нашар.
Жұ мыс аймағ ының ауасындағ ы ШМК 10 мг/м3 қ ұ райды
Ө ндірістік жағ дайларда кү кіртті мұ найды ө ндіру мен ө ң деуде, текстильді кә сіпорындарда кү кіртті бояуларды қ олданғ анда, химиялық заттардың шірінділерінде (канализациялық жү йе, ағ ын су, қ антты қ ызылша, сыра қ айнату, тері ө ң деу зауыттары) тү зіледі. Ағ зағ а негізінен тыныс алу мү шелерімен, кей жағ дайларда тері арқ ылы енеді. Кү іртті сутек - токсиндігі жоғ ары улы зат. Оның жалпы ә сер етуі ОЖЖ зақ ымдауда, тыныс алу ферменті цитохромоксидазаның толық қ оршауда кө рінеді.
Апатты немесе технологиялық процестің бұ зылуы кезінде ағ зағ а кү кірттің аздағ ан кө лемі тү суі мү мкін, ол ө ткір улануғ а алып келеді.Уыттық ауырлығ ы, ә сер ету ұ зақ тығ ы мен кү кіртті сутегінің концентрациясына байланысты.
Концентрация 1000 мг/м3 жеткенде, улану бірден жү реді, қ ояншық пен естен тану болады, тыныс алу жолының зақ ымдануынан ө лім туындайды.
Егер кү кірт концентрациясы ө лу дең гейінде болмаса да (700 мг/м3 жуық), ә сер етуі кезінде жү рек айну, қ ұ су, салқ ын тер, конъюнктивит, ө кпенің ісінуі пайда болады.
Кү кіртті судың 200 - 360 мг/м3 концентрациясында кө з жанары мен жоғ арғ ы тыныс алу жолдарының зақ ымдануы жү реді. Созылмалы уланулар астеновегетативті синдром негізінде байқ алады.
Азот оксиді (нитрогаздар) - азот оксиді NO, азот диоксиді NO2 жә не азотты ангидрид N2O3 қ оспаларынан тұ рады. Тү сі ақ -сары тү стен қ ою қ оң ыр тү ске дейін болуы мү мкін. Азот оксиді ауада бірден диоксидке айналады. Азот оксидінің ШМК - 5 мг/м3, диоксидтікі - 2 мг/м3.
Азот оксиді жұ мыс аймағ ының ауасына азот қ ышқ ылының ө ндірісінде, химиялық ө неркә сіптің нитрация процестерінде, кү кірт, шавель қ ышқ ылдары, анилинді бояғ ыштар, электродә некерлеуде бө лінеді.
Азот оксиді ағ зағ а ингаляционды жолмен тү седі. Улану кезінде кө здің шырышты қ абатын, мұ рынды зақ ымдау кезінде байқ аусыз ө тіп кетуі мү мкін. Алайда біршама уақ ыттан соң ө кпенің токсинді ісінуі пайда болады.
Азот оксидімен созылмалы улану кезінде симптоматиканың полиморфтығ ы тә н. Бронхты ө кпе аппараты зақ ымданады. Созылмалы бронхит, бронхиолит, пневмосклероз дамиды. Миокардит, гастрит, шаншу, токсинді гепатит дамуы мү мкін.
Аммиак NH3 - ө ткір иісті тү ссіз газ. Бос кү йдегі NH3 бірден (NH4)2CO3 -ке айналады немесе сумен жұ тылып кетеді. Суда аммоний оксиді мен гидратын тү зе отырып, жақ сы ериді. Аммияктың 10% сулы ерітіндісі мү сә тір спирті ретінде таныс. ШМК - 20 мг/м3.
Азот қ ышқ ылы, аммоний нитраты мен сульфаты, сұ йық тың айтқ ыштар ө ндірістерінде қ олданлады. Маталарды бояу кезінде тоң азытқ ыш машиналарда, никельдеуде пайдаланылады.
Аммиак жанғ ыш жә не некротикалы ә серімен ерекшеленеді. Ө ткір улану кезінде жоғ арғ ы тыныс алу жолдарының шырышты қ абаттары жіті бақ ыланады, тіл мен таң дайдың ісінуі, ларингоспазм, бронхоспазм, қ ан қ ысымының тө мендеуі байқ алады.
Аммиак кө зге тиіп кеткен жағ дайда химиялық кү йік пайда болады, Сұ йық аммиак теріге тигенде II дә режедегі кү йік пен ісіну пайда болады.
Тітіркендіргіш газдармен уланудағ ы профилактика. Тітіркендіргіш газдармен уланудағ ы профилактиканың жалпы принциптері технологиялық іс-шаралардың (аппаратты жә не ө ндірістік процестерді герметизациялау) рационализациясына енгізіледі.
Апатты жағ дайларды ликвидациялау барысында барлық жұ мысшылар индивидуалды қ орғ ану қ ұ ралдарын пайдалану қ ажет (газғ а қ арсы тұ мылдырық тар).
Жұ мысшылар техника қ ауіпсіздігінің барлық ережелерімен танысып, тітіркендіргіш газдың бастапқ ы ә сер ету белгілерін байқ ап, оғ ан алғ ашқ ы кө мек кө рсету шараларын жетік мең герген болуы тиіс.
Тітіркендіргіш газдармен жұ мыс істегенде, қ арсы кө рсеткіштер болып: жоғ арғ ы тыныс алу жолдары мен бронхты ө кпенің шырышты аурулары, вегетативті дисфункцияның зақ ымдануы, созылмалы гастрит, аллергиялық аурулар саналады.