Дебиеттер

Негiзгi ә дебиеттер:

1. Адибаев Б.М. жә не басқ алар, ИНФОРМАТИКА, Алматы, 1997, стр. 80-89;

2. Изтлеуов М.К. жә не басқ алар, Ақ тө бе, Информаттика, 2005, 256 – 263.

Қ осымша ә дебиеттер:

1. Ефимова О., Морозов В., Шафрин Ю. Курс компьютерной технологии, 1-том, Москва, АБФ, 1998, стр. 452-477.

3. Микляев А.П., Настольная книга пользователя, Москва, 2000, стр. 329-366

10. АҚ ПАРАТТЫҚ – ДИДАКТИКАЛЫҚ БӨ ЛІМ

КОМПЬЮТЕРЛІК ЖЕЛІЛЕРДІҢ НЕГІЗГІ ТҮ РЛЕРІ

Компьютердің жү йелік блогындa ішкі, сыртқ ы қ ұ рылғ ылармен байланыс жасауғ а арналғ ан арнайы тapaқ шa қ осқ ъш тү ріндегі порттары бар. Олар тізбекті жә не параллель қ осылатын бoлып екіге бө лінеді. Осы порттар арқ ылы ә р тү рлі қ ұ рылғ ылар арасында ақ параттарды тасымалдауғ а (жіберуге жә не қ абылдауғ а) болады. Егер екі немесе бірнеше компьютерді порттары арқ ылы байланыстыратын болсақ, бұ л компьютерлердің арасында ақ парат алмасу жұ мысын жү ргізуге мү мкіндік туады. Осылай байланыстырылғ ан компьютерлер тобы компьютерлік желі қ ұ рады.

Компьютерлік желі дегеніміз- ресурстарды (дискі, файл, принтер, коммуникациялық қ ұ рылғ ылар) тиімді пайдалану мақ сатында бір-бірімен байланыстырылғ ан компьютерлер тiзбeгі. Желі жұ мыс жасау ү шін арнайы аппараттық жә не программалық жабдық тар болуы қ ажет. Желі арқ ылы оғ ан қ осылғ ан кез келген компьютердегі ақ паратты жедел қ арауғ а болады.

Кү нделікті ө мірде кездесетін компьютерлік желirе мысал: ө здерің оқ итын компьютерлік кластағ ы бірнеше компьютердің желіге біріктірілуін айтуғ а болады. Сондай-ақ бір мезгілде жү здеген, тіпті мың дағ ан компьютердің қ атысуымен ұ йымдастырылатын теміржол жә не ә уе қ атынасы билет сату жү йесін де желіге мысал ретінде келтіре аламыз.

Компьютерлік желілер масштабы мен мү мкіндігі бойынша ерекшеленеді. Ең шағ ын желілер (локальді) жергілікті деп аталады да бірнеше компьютерді біріктіру ү шін қ олданылады. Мұ ндай желілер ортақ ресурстарды (дискжетек, принтер, сканер жә не басқ а қ ымбат қ ұ рылғ ылар) тиімді пайдалану мaқ caтында қ ұ рылады.

Компьютер желіге желілік тақ та (сетевая плата), модем немесе жоғ арғ ы жылдамдық ты сандық телефондық қ ызмет (ISDN) торабы арқ ылы қ осылады. Компьютерді желіге телефон желісі арқ ылы қ осу ­желілік тақ та емес, модем қ ажет.

Жергілікті есептеуіш желілер - саны шектеулі (ә детте 100-ге дейін) компьютерлерді бір ұ йым немесе мекеме ішінде біріктіру ү шін қ олданылады. Жергілікті есептеуіш желі шектеулі аймақ тағ ы (бір бө лмеде, бір мекемеде, зауыт немесе бекетте т.б компьютерлерді біріктіреді. Мекемелердегі жергілікті желі ә ртү рлі бө лімдер мен қ ызметкерлер арасында тығ ыз ақ параттық технологиялық байланыс орнату ү шін қ ұ рылады. Жергілікті желі қ ұ рудағ ы себеп -. ө ндірістік процестерді автоматтандыру, ә р тү рлі қ ұ жаттарды жедел ө ң деу. Ірі мекемелерде автоматтан­дырылғ ан жұ мыс орындары, ө лшеу кешендері мен басқ ару бө лімдерінен тұ ратын автоматтандырылғ ан басқ ару жү йелері жұ мыс істейді.

Жергілікті желіге қ осылғ ан компьютерлер бір-бірімен қ ысқ а жиілік байланыс желісімен (ә детте он, жү з метр) біріктірілген. Сондық тан жергілікті желі арқ ылы сандық ақ паратты жоғ ары жылдамдық пен беруге болады. Ақ параттың берілуі сапалы болу ушін байланыс желісі ө те ұ зын болмауы керек. Желі ұ зын болғ ан сайын сисналдың ө туі мен бө гелу шамасы артып кетеді. Кә дімгі кабельді қ олданғ анда желінің ұ зындығ ы 2-2, 5 км-ден аспауы керек, арнайы қ ондырғ ыларды (сә улелік-талшық ты кабель, электромагниттік шығ арғ ыш пен қ абылдағ ыш жә не т.б.) қ олдану нә тижесінде бұ л арақ ашық тық ты арттыруғ а болады.

Жергілікті желі топологиясы.

Жергілікті желідегі компьютерлердің бір-бірімен геометриялық байланысу тә сілі топология деп аталады. Байланыстыру топологиясьшың бірнеше тү рі бар.

1. Ең қ арапайым топология тү рі - шина (1-сурет). Мұ ндай желіде барлық компьютерлер тізбекті тү рде бір кабельге жалғ анады. Шиналы топологияның пайдалы жағ ы, біріншіден, бір не бірнеше компьютердің істен шығ уы желінің жұ мысына кедергі жасамайды, екіншіден, желілердің ішіндегі ең арзаны. Мұ ндай желіде барлық компьютерлер біршенді. Шиналы топологияның жағ ымсыз жағ ы онда қ олданылатын кабель ұ зындығ ы шектеулі, себебі кабель неғ ұ рлым ұ зын болса соғ ұ рлым электр сигналының ө шу дә режесі ү лкен болады, сондық тан белгілі бір арақ ашық тық тан бастап сигнал толық ө шіп қ алу қ ауіпі бар.

2. Сақ ина топологиясы деп аталатын желі байланысында барлық компьютерлер тұ йық сақ ина тү рінде кабельге жалғ анады (2-сурет). Мұ ндай желі ө те ың ғ айсыз бір компьютердің бү лінуі бү кіл желінің істен шығ уына ә келеді. Бұ л желіде де компьютерлер бір шенді.

3. Жұ мыс тобы деп аталатын компьютерлердің ә рқ айсысы тікелей бір компьютерге жалғ анғ ан желі топологиясын жұ лдыз деп атайды (сурет 3). Желіге қ осылғ ан балық абоненттердің қ орын бірлесіп пайдалануғ а арналғ ан орталық компьютер файлдық сервер намесе жай ғ ана сервер деп аталады. Жұ мыс тобы компьютерлерінің бірі не бірнешеуінің істен шығ уы желінің жұ мысына кедергі келтірмейді. Осы желі қ азіргі кезде қ олданылатын желілер негізі болып табылады.

4. Бірнеше жұ мыс тобы серверлерінің орталық серверге қ осылуы арқ ылы қ ұ рылғ ан желіні ақ шақ арлы топология (сурет 4) деп атайды.

Қ ұ рылғ ылардың қ ұ рамы мен программалық жабдығ ы топологияғ а байланысты анық талады. Желі топологиясын мекеме­нің қ ажетіне қ арай таң дап алады. Егер мекеме кө п қ абатты ү йде орналасса, онда оның ә р қ абаттағ ы жеке серверлерін байланыс­тыратын бү кіл мекемеге ортақ бір сервер бө лінген ақ шақ ар сызбасы ең тиімді топология болады..

Жергілікті желінің қ амтамасыз ету мү мкіндіктері:

- ақ параттың арнайы серверлерде сақ талуы, бірнеше пайда­ланушылардың қ андай да бір дерекпен жұ мыс істеуі;

- бірнеше пайдаланушылар қ олданатын программалық жабдық тарды файлдық дискілердің серверлерінде бір ғ ана данадан сақ тау;

- электрондық пошта мен топтың жоспарлауды пайдаланатын пайдаланушылардың ұ жымда жұ мыс істеуі мен қ ұ жат айналымы; желілік принтерлерді бірлесіп пайдалану;

- Интернетке қ осылу мү мкіндігі;

- ақ параттың резервтік кө шірмесін алу жә не орталық тандырылғ ан қ орғ ау. (централизованная защита)

Ортақ деректер базасының каталогі, желілік ресурстар мен бірың ғ ай қ орғ аныс саясатын бө лісудің орталық тандырылғ ан тә сілі бар компьютерлер тобы домен деп аталады.

Ә рбір доменге жеке ат беріледі. Доменнің деректер базасы каталогі домен бақ ылаушысында (контроллер) сақ талады. Ә рбір доменде тек бір ғ ана негізгі бақ ылаушы болады. Мү мкіндігінше бір немесе бірнеше резервтік домен бақ ылаушы болғ аны дұ рыс.

АУҚ ЫМДЫ КОМПЬЮТЕРЛІК ЖЕЛІЛЕР

Кө птеген жергілікті желілердің қ осылуы желі аралық бірлестік тудырады жә не аймақ тық желілерді қ ұ рады. Мұ ндайт желілер бір бірінен алшақ орналасқ ан қ олданушыларды байланыстырады. Аймақ тық желіге мысал ретінде ү лкен қ ала ішіндегі, экономиялық аймақ тағ ы, жеке мемлекеттегі желілерді келтіруге болады. Аймақ тық есептеу желі абонентерінің бір бірінен қ ашық тығ ы он – жү здеген шақ ырым болады. Ә ртү рлі аймақ тардағ ы желілер ә ртү рлі хаттамалармен жұ мыс істеуі мү мкін. Мысалы, бір елде білім министрлігінің ө зінің ұ лттық желісі, ал ә ділет министрлігінің ө зінің желісі болуы мү мкін жә не бұ л желілер бү кіл ел ішіне таралып бір бірімен қ илыспауы да мү мкін.

Кө птеген аймақ тық желілердің қ осылуынан ауқ ымды желі пайда болады. Ауқ ымды желілер ә ртү рлі елдердегі, ә ртү рлі континенттердегі, жер жү зінің кезкелген жерлеріндегі желі абоненттерін байланыстырады, яғ ни бү кіл жер жү зін қ амтиды. Мұ ндай желіде қ олданушылар арасындағ ы ө зара байланыс арнайы байланыс кабельдерімен бірге кә дімгі байланыс қ ұ рылғ ылары, телефон желісі, радиостанциялар, талшық ты­ оптикалық желі, ғ арыштық серік байланысы т.б. қ олданылуы арқ ылы жү зеге асады. Ауқ ымды желілер бү кіл адамзаттың тудырғ ан ақ параттық қ орларын біріктіру ү рдісін жә не осы қ орларғ а жетуді ұ йымдастыру мә селелерін шешуге мү мкіндік тудырды.

Бір немесе бірнеше желілерді бір-бірімен ө зара байланыстыру желіаралық байланыс немесе ауқ ымды желі деп аталады. Аyқ ымды желі қ ала, аймақ, ел, бү кіл Жер шарын қ амтуы мү мкін. Ә р саладағ ы желілер ә р тү рлі хаттамамен жұ мыс істеуі мү мкін.

Ә р тү рлі хаттама бойынша жұ мыс істейтін екі немесе одан да кө п желілер бір-бірімен қ иылысқ ан жағ дайда арнайы компьютер (немесе программа) қ ажет болады. Мұ ндай компьютерлер немесе пpограммалар бір желідегі деректерді басқ а желідегі пайдалану­шылар тү сінетіндей форматқ а аударып беруі қ ажет. Ондай қ ызмет атқ аратын компьютерлер немесе пpограммалар шлюздер деп ата­лады. Ал бірдей хаттамамен жұ мыс істейтін екі желі біріктіретін қ ұ рылғ ыны кө пір деп атайды.

Интернет. Екі немесе одан да кө п желілерді байланыстыру кезінде желіаралық байланыс қ ұ рылады. Қ азіргі кезде бү кіл ә лемде жү з мың дағ ан ү лкен жә не кіші желілер жұ мыс істейді. Олардың кө пшілігі бір-бірімен байланыстырылғ ан. Осылайша біртіндеп ө зара байланыстырылғ ан миллиондағ ан компьютерлерден қ ұ ралғ ан ақ параттық ө ріс қ ұ рылды. Осы біртұ тас ақ параттық кең істікті Интернет деп атайды. Интернеттің ең қ арапайым анық тамасы желілердің желісі деп аталады, яғ ни ең ә йгілі ауқ ымды есептегіш желі.

Дү ние жү зілік ақ параттық желі (WWW)- ол Ә р тү рлі серверлерде гипертекст пен графиктік қ ұ жаттарды тауып, пайдалануғ а мү мкіндік беретін қ ызмет. Интернеттің физикалық қ ұ рылымын ә р тү рлі типтегі компью­терлер қ ұ райды. Олардың ішіндегі тұ рақ ты қ осылғ андары мен желінің басқ а бө ліктерімен ө зара ақ парат алмасуғ а қ атысушыларын серверлер деп атайды. Барлық серверлердің npограммалық жабдық тары бір-біріне сә йкес келмегенімен олардың барлығ ы TCP/IP стандартты хаттамасы қ олданады. Протокол - желімен байланысуғ а компьютерлерді пайдалану ережелерінің жиынтығ ы. Компьютерлердің ақ паратты Internet арқ ылы жіберуде қ олданатын стандарт Internet (IP) протоколы. Деректерді басқ ару (ТСР) протоколы деректерде информация тү рін анық тайтын стандартты колданады. ТСР/ІР протоколы бір-бірімен байланысқ ан қ омпьютерлердің қ атынасу тілін анық тауғ а мү мкіндік береді.

Internetке компьютерлерді тізбектелген байланыс каналы арқ ылы тез жә не тұ рақ ты қ осуғ а тү йін аралық байланыс (PPP) хаттамасы мү мкіндік береді, сонымен қ атар ақ парат пакеттерінің желі арқ ылы жіберілуіне жә не қ абылдаушығ а жетуіне жауапты.

TCP/IP хаттамасына сә йкес ақ параттық ө рісте айналыста жү ретін барлық деректер блоктарғ а бө лініп, дестелерге салынады. Ә рбір десте оғ ан салынғ ан деректен басқ а ұ зындығ ы 20 байт тақ ырыптан тұ рады. Бұ л тақ ырыпта жө нелтуші мен қ абылдап алушының адресі, жіберілген орында дестелерді жинақ тауғ а қ ажетті ақ параттар жазылады. Бұ л дестелер бір серверден келесі серверге жіберіліп, біртіндеп тиісті адреске жеткізіледі. Егер десте сә тсіз жө нелтілсе, жө нелту қ айталанады. Бір хабардың ә р тү рлі дестесі ә р тү рлі жолмен ө тіп келеді, бірақ ең соң ында барлығ ы жинақ талып, бір қ ұ жат қ ұ райды.

Интернет адрестері. ТСР/ІР хаттамасы шын мә нінде бір емес екі хаттама. Бірінші ТСР хаттамасы ақ параттың дестелерге бө лініп, қ айтадан толық қ ұ жат болып жинақ талуын қ амтамасыз етеді. Екінші хаттама ІР - осы дестелердің желі арқ ылы берілуі мен олардың адресатқ а жетуін басқ арады.

Алыстан алу (Удаленный доступ) - программасы компьютерлерді модем арқ ылы байланыстыруды жү зеге асырады.

Бү кілә лемдік желіге қ осылғ ан барлық компьютерлер адамдардың қ атысынсыз автоматты тү рде жұ мыс істейді.. Сервер қ ай компьютердің жақ ын немесе қ ашық екендігін адрестің тө рт байты бойынша анық тайды, оларды w.x.y.z тү рінде белгілуге болады, мұ нда кө рсетілген шамалардың сандық мә ндері от 0 мен 255 аралығ ында болады, мысалы 198.137.240.100, яғ ни w=198, x=137, y=240, z=100. Адрестің мұ ндай тү рде жазылуы IP адресдеп аталады. Адрестің бұ л тү рі компьютерлер ү шін ө те ың ғ айлы, ал адамдар ү шін еске сақ тауғ а ың ғ айсыз. Сондық тан адрестің адамзат ү шін ың ғ айлы символдар тү рінде кө рсетілетін Интернет адрестер қ олданылады. Бұ л Интернет адрестерді домендік есімдер жү йесі (DNS) компьютерлерге ың ғ айлы IP адреске айналдырады. IP-адрестегі w, x, y, z шамаларының мағ ынасы желінің класына байланысты.

А класты желідегі IP-адресте

· w бас желі нө мірі (бірінші дең гейлі домен) жә не 0 ден 127-ге дейінгі мә ндерді қ абылдайды, ендеше осыдан А класты желілер саны N_сА=128-ден аспайды;

· x, y, z А желідегі компьютерлердің нө мірін береді А, ендеше бас желінің біреуіндегі компьютерлер саны N_кА=N_x*N_y*N_z=256*256*256=2⁸*2⁸*2⁸=2²⁴=1 677 7216 жә не бү кіл А желісіндегі компьютерлер саны N_А=N_сА*N_кА=128*16777216=2⁷*2²⁴=2³¹=2 147 483 648 болады.

В класты желідегі IP-адресте

· w бас желі нө мірі (бірінші дең гейлі домен) жә не 128 ден 191-ге дейінгі мә ндерді қ абылдайды, ендеше осыдан А класты желілер саны N_wВ =191-127 = 2⁶= 64 -тен аспайды;

· х арлық желі нө мірі 0 ден 255-ке дейінгі мә нді қ абылдайды, ендеше ә р бас желіде N_x=256=2⁸ аралық желі болады. Осыдан В класты желідегі барлық аралық желілер саны =N_w*N_y=64*256= 2⁶*2⁸= 2¹⁴=16384.

· y, z В класты желідегі компьютерлер номірін анық тайды., сондық тан ә р аралық желідегі компьютерлер саны N_кпВ=N_y*N_z=256*256=2⁸*2⁸=2¹⁶=65 536. В желідегі барлық компьютерлер саны N_В= N_сВ*N_кпВ=2¹⁴*2¹⁶=2³⁰=1 073 741 824.

С класты желідегі IP-адресте

· w бас желі нө мірі (бірінші дең гейлі домен) жә не 192 ден 223-ке дейінгі мә ндерді қ абылдайды, ендеше осыдан А класты желілер саны N_wС =223-191= 2⁵ = 32 -ден аспайды;

· х жә не y аралық желі нө мірлерінін санын анық тайды жә не олардың ә рқ айсысы 0 ден 255-ке дейінгі мә нге ие бола алады, сондық тан ә р бас желіде N_xу=256*256=2⁸*2⁸=2¹⁶=65 536 аралық желі болуы мү мкін. Осыдан С класты желідегі барлық аралық желілер саны N_сС=N_wС* N_xу=32*65536= 2⁵*2¹⁶= 2²¹= 2 097 152.

· z, 0 ден 255-ке дейінгі мә н қ абылдайтын, В желісіндегі компьютерлер нө мірін кө рсетеді, ендеше ә р аралық желідегі компьютерлер саны N_z=256=2⁸ болса, С желідегі барлық компьютерлер саны N_кС=N_сС*N_z=2²¹*2⁸=2 097 152*256=2²⁹=536 870 912.

w – ү шін 223-тен 255-ке дейінгі мә ндер қ ызметтік (служебный) D жә не Е кластаныа беріледі.

Бір бірінен нү ктемен бө лінетін жә не латын ә ріптерімен жазылатын компьютердің домендік интернет адресі ең кемінде екі дең гейлі домендерден тұ рады жә не IP-адреспен салыстырғ андеа керісінше оқ ылады. Мысалы, tutor.sptu.edu, мұ нда edu – бірінші дең гейлі домен, аралық sptu доменінің иесін анық тайды, sptu – екінші дең гейлі домен, сервердің домендік есімі жә не edu-дің аралық домені, tutor – ү шінші дең гейлі домен компьютердің есімі жә не sptu-дің аралық домені.

Қ олданушының (абоненттің) электрондық жә шігінің адресі @ белгісі арқ ылы тіркелген домендік адресінен тұ рады: victor@tutor.sptu.edu, мұ ндағ ы victor – жә шік иесінің есімі, tutor.sptu.edu – компьютердің домендік интернет адресі.

Компьютердің интернет адресіндегі бірінші дең гейлік доменді оның қ айда тиісті екендігін анық тайтын жұ рнақ деп те атайды. Кө бірек тарағ ан жұ рнақ тар:

соm - сервер коммерциялық ұ жымдікі;

gov - ү кісметтік ұ йымдар сервері;

edu – оқ у орындар сервері.

Кейбір елдерде сервер типі орнына сол елдің кодын кө рсетеді. Мысалы:

fr - Франция;

ru - Россия;

kz - Қ азахстан.

Internet-тегі ақ парат Web-сайттар тү рінде ұ сынылады. Web-сайт (сайт, интернет қ ор кө зі, портал) – ортақ тақ ырыппен, навигациямен, ортақ URL мекен жайымен біріктірілген ө зара гиперсілтемелер (гиперсылки) кө мегімен байланысып, бір серверде орналасқ ан Web-беттерінің жиынтығ ы. Ә рбір Web-сайдтың ө зінің бірегей мекен жайы URL (ағ ыл. Сө зі -Uniform Resource Locator –ресурстардың ә мбебап атауы / желі адресі), бар оны желіден осы мекен жай бойынша тауып алуғ а болады жә не Web-бет орналасқ ан компьютерді анық тайды.

Web сайтқ а арналғ ан URL дың кө рінісі мынандай болады: https:// www.атауы.домен. Web – сайттың атауы оны сә йкестендіру ү шін пайдаланылады. (мысалы, Қ Р Президенті Н.Ә. Назарбаевтың ресми сайтының мекен жайы: http: // www.akorda.kz. ал Қ Р Ү кіметі сайтының мекен жайы http: // www.government.kz.).

URL Ресурстардын ә мбебап кө рсетушісінің адресінде мысалы: http,: //www: yahoo.com/Health/Medicine бірінші бө лігі http- хаттама пайдаланушының Web-бетті кө ргісі келетіндігін программағ а хабарлайды, екінші бө лігі www: yohoo.com - Web-бет орналасқ ан компьютердің немесе WWW сервердің атын кө рсетеді, ү шінші бө лігі Hаelth/Medicine - ізделетін қ ұ жаттың орналасқ ан сервердегі бума атын кө рсетеді. Келтірілген URL адрес Medicine бумасындағ ы барлық қ ұ жаттардың (Web-парақ тардың) тізімін береді. Егер осы бумадағ ы белгілі бір қ ұ жат, мысалы qq.jpg, қ ажет болса, онда URL адреске тө ртінші бө лік ретінде осы қ ұ жат есімін енгізуге болады: https://www: yahoo.com/Health/Medicine/qq.jpg

Интернет қ ызметтерін ұ сыну

Провайдер - бұ л ұ йымдар мен жеке тұ лғ аларғ а Интернет қ ызметтерін ұ сынатын компания. Провайдер ретінде жекеменшік арнайы маманданғ ан фирмалар да, ірі телефон компанялары да қ ызмет істей алады. Интернетке қ осылу тү рлерінің бірі коммутацияланатын желі бойынша модем арқ ылы қ осылу. Егер қ aшық тaғ ы компьютерлерді байланыстыру ү шін телефон желісі қ олданылса, модем қ ажет болады.

Модем (МОдулятор/ДЕмодулятор сө здерінің қ ысқ артылуы)­ таратушы жағ ында компьютердегі сандық сигналдарды ү зіктелген аналогтық сигналдарғ а айналдыруды қ амтамасыз ететін, қ абыл­даушы жағ ында сигналдарды осығ ан кері тү рлендіретін қ ұ рылғ ы.

Модем арқ ылы кө птеген дербес пайдаланушылар аймақ тық жө не коммерциялық желілерге, Интернетке қ осылады. Сондай-ақ злектрондық поштаны пайдаланады, телеконференцияларғ а қ атыса алады.

Бұ л Интернетке қ осылудың ең сенімді, бірақ ең баяу тү рі.

Интернетте жұ мыс істеу. Компьютерді Интернетке қ осу ү шін, оны тұ рақ ты ІР адресі бар басқ а компьютермен байланыс­тыру қ ажет. Осындай желіге қ осу бойынша қ ызмет кө рсететін ұ йымдар Интернет қ ызметін жеткізушілер немесе сервис-провай­дерлер деп аталады. Мысалы Семей қ аласында Қ азақ ­телеком, Мегалайн сервис-провайдерлер жұ мыс істейді.

Ә детте мұ ндай мекемелер коммерциялық болғ андық тан, Интер­нетке қ осуды келісімшарт негізінде орындайды.

Ірі мекемелер Интернетке жергілікті желілерін тұ рақ ты тү рде қ осып қ ояды да, ө здері де осы желінің Интернеттің бір бө лігіне айналады. Кішігірім мекемелер мен жеке адамдар Интернетке модем жә не телефон желісі бойыншa провайдер мекемелер арқ ылы қ осыла алады.

Интернет қ ызметтері. Компьютер провайдер мекеменің компьютерімен байланыстырғ ан соң, интернетке нақ ты тү рде қ осылу орындaлaды. Бірақ бү кілә лемдік желіде жұ мыс істей алмаймыз. Бү кілә лемдік желіде жұ мыс істеу ү шiн қ осымша программалар қ ажет болады. Бұ л программаларды тандау Интернеттің қ андай қ ызметімен жұ мыс істейтіндігімізге байланысты. Интернетте ә р тү рлі қ ызмет кө рсету тү рі бар.

GOPHER қ ызметі.

Gopher қ ұ жаттарды сұ раныс-іздеу жү йесінің тарату - қ ызметі. Ол пайдаланушылардың сұ ранысын, ақ паратты жан-жақ ты іздеуін жә не алуын қ амтамассыз етеді. Ақ параттардың ә ртү рлі жерде орналасуына қ арамай, ақ парат пайдаланушығ а жинақ талғ ан меню тү рінде жеткізіледі. Gopher қ ызметі басқ а да Gopher серверлерімен байланыста болып, Gopher желісін (Gopherspace) тү зеді жә не файлдардың мә тіндік, дыбыстық, программалық типтерімен жұ мыс жасайды.