IV.Пайдаланылған әдебиеттер.

Азақ стан Республикасы Білім жә не Ғ ылым Министірлігі Семей қ аласының Шә кә рім атындағ ы Мемлекеттік Университеті

БӨ Ж

Тақ ырыбы: Сепсис.Некробактериоз.

Орындағ ан: Абылғ ажинова А.У.

Тобы: ВМ-201

Тексерген: Нуркенова М.К.

Семей 2015 ж

Жоспар:

I.Кіріспе

II.Негізгі бө лім

Сепсис жә не оның дамуы.

Некробактериоз жә не оның дамуы.

III.Қ орытынды.

IV.Пайдаланылғ ан ә дебиеттер.

Жоспар:

I.Кіріспе

II.Негізгі бө лім

Сепсис жә не оның дамуы.

Некробактериоз жә не оның дамуы.

III.Қ орытынды.

IV.Пайдаланылғ ан ә дебиеттер.

Сепсис (латынша sepsіs — шіру, ірің деу) — ірің микробтарымен залалданғ ан қ аннан дамитын ауру. Жануардың қ анның жалпы улануын сепсис деп атайды.

Сепсистің дамуы бірнеше сатыдан тұ рады. Терінің бү лінген жеріне қ оздырғ ыштар келіп тү скенде-ластану кезең і болса, олар сол жерде бейімделе бастаса оны инфект кезең і деп аталады. Олар сол жерден ө лі торшалармен қ оректеніп ө сіп-ө не бастағ анда микрофлора кезең і басталады. Қ анғ а тү скен қ оздырғ ыш қ анда ө сіп- ө нсе, ол бү кіл организмді тез жайлап алады да, дертті тым асқ ындырып жібереді.

Сепсистің негізгі қ оздырғ ыштарына стафилакокк, стрептококк, менингококк, т.б. ірің деткіш микроорганизмдер жатады.

Сепсистің дамуында жергілікті ірің ді ошақ тың сипаты; сол жердегі бактериялардың саны жә не малдың иммундық жү йесінің ә лсіреуі ү лкен рө л атқ арады. Кө бінесе организмнің қ абынуы мен ірің ді жаралардың асқ ынуынан, ауыр операциядан, қ ан кетуден, қ оректің жетіспеуінен, аурудан кейін организм ә лсірегенде мал сепсиске ұ шырайды. Сепсисте фагоцитоз процесі бұ зылып, лейкоциттер сің іріп алғ ан микробтар жойылмастан жасуша ішінде кө бейе бастайды. Лимфоциттер мен моноциттердің белсенділігі тө мендеп, иммундық антиденелердің тү зілуі бұ зылады.

Сепсистің орналасқ ан орнына қ арай: терапевтік (ө кпенің ірің ді қ абынуы); бадамша бездік (ірің ді баспа); хирургиялық (шиқ ан шық қ анда); гинекологиялық (ауруханадан тыс жасатқ ан аборттан кейін); урогендік (несеп жолдарындағ ы ірің ді қ абынулар); отогендік (ірің ді отиттің асқ ынуы); кіндіктік (нә рестенің кіндігінің айналасындағ ы қ абыну) тү рлері бар. Егер инфекцияның қ ай жерден тү скенін анық тай алмаса, оны криптогендік (жасырын) сепсис деп атайды. Сепсис кезінде науқ астың дене қ ызуы 39 — 40С. Сепсисқ а дейін кө теріледі, басы қ атты ауырады, тамақ қ а тә беті шаппайды, дел-салданады, кейде есінен танып сандырақ тайды, ісінеді, жү рек соғ уы жиілеп, тыныс алуы қ иындайды.

Сепсистің кенеттен дамитын, жедел, жеделдеу жә не созылмалы (хрониосепсис) тү рі болады. Жедел тү рі 1 — 2, жеделдеуі 5 — 7 кү нде ө теді. Клиникалық морфологиялық белгілеріне қ арай: септицемия, септикопиемия, сепсистік эндокардит болып бө лінеді.

Септицемия — Сепсистің метастазсыз тү рі. Бұ л кезде кө кбауыр ү лкейіп, лимфа тү йіндері ұ лғ аяды. Ішкі органдарда дистроф. ө згерістер, қ абынулар байқ алады.

Септикопиемия кезінде Сепсистік ошақ тар ө кпеде, бү йректерде, ми тінінде, жү ректе басталады. Ірің ді қ абыну Сепсис ошағ ынан айналадағ ы тіндерге ө тіп, ірің ді плеврит, перикардит, перитонит дамиды.

Сепсистік эндокардит жү рек қ ақ пақ шаларынан басталады. Соның нә тижесінде некроз ошақ тары пайда болады. Ө згерген қ ақ пақ шалар ыдырап, олардың бетінде тромбтар тү зіледі. Тромбоз организмде инфаркт ошақ тарының қ алыптасуына жағ дай туғ ызады. Кейбір жағ дайда ішектің, аяқ тың жә не терінің гангренасы дамуы мү мкін.

Емі: Сепсистік ошақ тар сақ талып қ алғ ан жағ дайда оларды хирургиялық жолмен тазартып, антибиотиктермен жә не антисептиктер қ олданып, ірің ді тазартып жуып-шаю; антибиотиктер қ олданып, организмнің инфекцияғ а тө зімділігін арттыру; қ ұ нарлы азық, витамин беру, қ ан қ ұ ю арқ ылы организмді ә лдендіру. Сепсис жануарлар мен мал арасында да жиі кездеседі.

Сарып, некробактериоз (Necrobakterіosіs), ветеринарияда — ү й жә не жабайы жануарлар мен қ ұ стардың жұ қ палы ауруы. Қ оздырушысы Вakterіum necrophorum бактериясы. Табиғ и жағ дайда ауру бір аймақ ты тү гел қ амтуы мү мкін. Мү йізді ірі қ ара малдың жыныс мү шелерін де қ амтуы ық тимал. Сарып болғ ан малдың терісі қ ызарып, темп-расы 40°С-қ а дейін кө теріледі. Сарып асқ ынғ анда тері астына сасық ірің жиналады, тұ яғ ы тү седі, сирақ тың сің ірі зақ ымданады. Сарып бактериясы ауырғ ан малдың ішек-қ арын жолдарына ө тіп, нә жіспен сыртқ а шығ ады да сау малғ а (лас қ ора, жайылым, суат арқ ылы) жұ ғ ады. Зақ ымданғ ан теріге жә не кілегей қ абатына бактерия тү ссе, алғ ашында теріні зақ ымдап, кейіннен ішкі ағ заларын (бауыр, бү йрек, ө кпе, жү рек, ми) жарақ аттайды. Аурудың тез таралып, дамуына малды едені сыз қ ораларда ұ стау, дымқ ыл жайылымғ а жаю, қ ансорғ ыштардың жаппай ұ шып ө туі септігін тигізеді. Емі: 1 — 2%-дық террамицинді 1 — 1, 5 мл-ден 3 — 4 кү н тері астына егеді, тетрациклин тобына жататын антибиотиктерді қ олданады. Мал дә рігерлік-сан. шаралар сақ талады. Ауырғ ан малды бө лек, қ ұ рғ ақ, таза қ орада ұ стап емдейді, кү тімін жақ сартады.

Қ оздырушысы мен оның морфологиясы жә не биологиясы Fusobacterium necrophorum Қ оздырушы жағ ынды жасап қ арағ анда ұ зындығ ы ә ртү рлі ұ зындығ ы 1, 5-3, 0 мкм, кө бінесе 30-дан 400 мкм-ге дейін жіпшелер тү зетін, ені 0, 5-1, 5 мкм жің ішке таяқ шалар. Жіпшелері кейде шатасып жатады.Қ озғ алмайды, спора, капсула тү збейді. Балауса ө сінділерінде, ө ліеттенген ошақ тардан жасалғ ан жағ ындыда дә ншелі-дақ ты боялғ ан ұ зын жіп тә різдес болады. Ол жіпшелердің ұ зына бойынан колба тә різді қ алың дағ ан, ү рілгеншар сияқ ты жуандағ ан тұ старын кө руге болады.Жағ ындыны зақ ымдалғ анұ лпа мен сау ұ лпаның шектескен жерінен алынғ ан материалдан жасағ ан жө н.

Патогендігі жә не жұ ғ у жолдары. Некробактериозбен табиғ и жағ дайда жануарлардың кө птеген тү рлері (жылқ ы, мү йізді ірі қ ара мал, буйвол, марал, қ ой-ешкі, шошқ а, мысық тар, сонымен қ атар жабайы аң дар -суыр, борсық, зебра, бегемот, антилопа, арқ ар, бұ ғ ы т.б.) ауырады.

Fusobacteriumnecrophorum сау жануарлардың ішегінде мекендейді, сондық тан ауру барлық жерде кездеседі. Қ имен бірге бө ліне отырып микроб қ оршағ ан ортаныластайды. Дегенмен инфекцияның негізгі жұ қ тырушы кө зі ауру жануарлар (негізінен ө ліеттенген жаралардан бө лінетін секреттер арқ ылы). Қ оздырушымен зарарлану тек барлық жерде кездесетін микроб арқ ылы ғ ана емес, ең бастысы қ оршағ ан ортаның ә р тү рлі жағ ымсыз факторларысалдарынан дененің қ орғ аныс кедергілері мен тұ тастай организмнің ә лсіреуінен туындайды. Зарарлану зақ ымдалғ ан тері немесе кілегей қ абық арқ ылы жарақ аттық инфекция сипатында жү зеге асады. Ал кө п жағ дайдабұ ғ ан антисанитарлық жағ дай мен жануарлардың ауруғ а қ арсы тұ рушылық қ абілетін ә лсірететін басқ а жағ ымсыз факторлар (азық тандыру, кү тімге байланысты) ө з ү лесін қ оспай қ алмайды. Қ ойларды ылғ алды, қ иы тазаланбағ ан қ ора-жайларда немесе ылғ алды, батпақ ты жайлымдарда ұ стап- бағ у аяқ тарының тө менгі бө лігіндегі тері жабыны мен тұ яқ мү йізінің жұ мсарып, болбырауына, нә тижесінде оң ай жарақ аттанып, қ оздырушының денеге енуіне жол ашады. Сондай-ақ жайлымдағ ы тікенді шө птермен детерінің, ә сіресе тұ яқ арасындағ ы қ уыстың жарақ аттануы заралануғ а ә кеп соғ ады. Сарыппен барлық жастағ ы мал ауырады, дегенмен тө лдер мен одан сә л ересектері жиі шалдығ ады. Қ ыста энзоотия тынышталғ анымен, жазда қ айтадан ө ршиді.Ауру ағ ымы жә не клиникалық белгілері. Бұ зауларда сарып некротикалық стоматит деп аталатын ауыз қ уысының зақ ымдалуымен сипатталатын ауру тү рінде ө теді. Ауру жітілеу тү рде ө теді.Азық тандырылуы, кү тімі жә не емі жақ сы болғ ан жағ дайда кө бінесе жазылып кетеді. Жазылу уақ ыты ә детте 2-3 аптағ а созылады. Керісінше кү тімі мен азық тандырылуы нашар болып, емдеу шаралары жү ргізілмеген жағ дайда бұ заулар 7-10 кү нде, кейде одан да ұ зақ уақ ыттан кейін ө леді.Қ ойда сарып созылмалы тү рде ө теді. Ауру апталарғ а, айларғ а созылуы мү мкін. Ауру кесірінен ақ сай бастағ ан мал мейілінше жайылудан қ алады. Оның ү стіне организм қ оздырушы уларынан 132улана бастайды.

Осының барлығ ы жануардың азып-тозуына ә кеп соқ тырады. Егер аяғ ы мардымсыз зақ ымдалғ ан болса жә не ем-дом дұ рысжү ргізілсе малбіртіндеп сауығ уғ а бет бұ рады.Қ озыларда сарыпнекротикалық стоматит тү рінде ө туі мү мкін, кейде ол ішкі ағ заларғ а (бауыр, ө кпе т.б.) метастаз береді, ондай жағ дайда ауру ө лімге ұ шыраумен аяқ талады.Жақ тардың, еріндердің, кейде таң дайдың, жұ тқ ыншақ тың, тілдің кілегей қ абық тары ара-тұ ра қ ызарып домбығ ады жә не ауырсынғ ыш болады. Артынша осы жерлердің астында терең ге кеткен жаралары бар кө ршілес ұ лпаларғ а кірігіп тұ ратын ақ -сұ р немесе ақ -сары тү сті қ абыршық тар пайда болады. Егер ол жақ тардың кілегейқ абығ ында орналасатын болса онда сыртынан тері арқ ылы тығ ыз, ауырсынғ ыш ісінуді басып кө руге болады. Осының бә рі азық ты шайнап, жұ тына алмай, аузынан сілекей шұ быруғ а ұ ласады. Сілекейінен аса жағ ымсыз иіс шығ ады, ішіндеө ліеттенген ұ лпалардың ү зінділері жү реді. Ары қ арай ауыздағ ы ө літтенген жерлердегі ұ лпалар тү бірімен жұ лынады да орнында қ оң ыр-қ ызыл тү сті, оң ай қ анайтын, шеттері тегіс емес болбыр жаралар тү зіледі. Жаралар бірте-бірте бітіп, жазыла бастайды, бұ заудың тә беті қ алпына келіп, сауығ ып кетеді. Ауру асқ ынғ ан жағ дайда жаралар жұ тқ ыншақ, кең ірдек жә не танау қ уысына жайылады немесе паренхиматозды ағ заларда ішінде ауа толғ ан эмболиялық ошақ тар пайда болады. Бұ л кезде температурасы жоғ арылап, жө тел немесе іш ө ту пайда болады да жануар кө п ұ замай ө леді.Аурудың ө туіне байланысты қ ойлар сә л ақ сауы немесе мү лдем тұ ра алмай қ алуы мү мкін. Тұ яқ тарының арасындағ ы қ уыс, тұ яқ тың ішкі жұ мсақ жерлерін (тұ яқ жұ лығ ы, майө кше) қ арағ анда қ ызарып кеткен тығ ыз, қ ызулы жә не ө те ауырсынғ ыш домбығ уды байқ ауғ а болады. Біраз уақ ыттан кейін домбық қ ан жер жабысқ ақ сарғ ыш жалқ аяқ пен суланады да ол кеуіп, қ абыршақ қ а айналады. Кейде ірің ді кө піршіктер пайда болып орнында жаралар тү зіледі. Артынша ірің қ ұ рғ айды да жараны жауып тұ рғ ан қ абыршық қ а айналады. Қ алай болғ анда да ө ліеттену қ ұ былысы ұ лпаларғ а жайылып, дендей береді. Терінің ө ліеттенген жерлері жұ лынып, терң, аса ауырсынғ ыш жаралар пайда болады. Некроз теріден біртіндеп терең де жатқ ан ұ лпаларғ а, сің ірлерге, байламдарғ а, тіпті сү йекке дейін ө теді. Бұ л кезде тұ яқ тарының арасындағ ы қ уыс, тұ яқ жұ лығ ы, майө кшесі кү рт домбығ ып, ірің ағ ып тұ ратын қ уыстар 133(ірің ді фистула) пайда болады. Қ ой аяқ қ а тұ рудан қ алады. Ірің ді-ө ліеттену қ ұ былысы тұ яқ тың мү йізді қ абығ ы астындағ ы теріге тарап, тұ яғ ы тү сіп қ алады. Оғ ан қ оса сепсис жә не ішкі ағ заларғ ақ оздырушының метастазы дамиды. Осылардың барлығ ы, ә сіресе сепсис безгекке, кү йзелуге, азық тан мү лдем бас тартуғ а ә кеп соқ тырады. Ересек қ ойларда аяқ тарынан басқ а кейде еріндерінің терісі мен кілегей қ абығ ы зақ ымдалады. Мұ ны еріннің паршасы деп атайды. Ол ауру аяғ ын жалап-жұ қ тау салдарынан пайда болады. Еріндерінде пайда болғ ан ірің ді кө піршіктер жарылып, қ абыршақ пен кө мкерілген жаралар тү зеді. Ол ары қ арай ауыз қ уысының ішіне де ендеуі мү мкін. Қ озыларда да ересек қ ойлар тә різді аяқ тары ауруы мү мкін, дегенмен кө бінесе олардың ауыз кілегей қ абығ ында алдымен ақ -сұ р тү сті тығ ыз, ө те ауырсынғ ыш домбығ улар пайда болады да артынша олардың орнында шеттерітығ ыздалғ ан ұ зақ уақ ыт бойы жазылмайтын жаралар пайда болады. Осының бә рі аузынан иісі жағ ымсыз сілекей шұ быруғ а, сү ттен бас тартуғ а, кү йзелуге, температураның жоғ арлауына алып келеді. Қ озылардың басым кө пшілігі, жоғ арыда айтылғ андай ө лім-жітімге ұ шырайды.Маң ызды патологоанатомиялық ө згерістер. Ә детте жегіден ө лген жануарлардың ө лексесі ә бден арығ ан болып келеді. Ауыздың кілегей қ абық тарында: еріндерде, жақ тарында, тілінде, қ ызыл иегінде, таң дайында айналасындағ ы ұ лпаларғ а кірігіп кеткен ақ -сұ р немесе сарғ ыш тү сті ө ліеттенген қ абыршық тармен кө мкерілген домбығ уларды табамыз. Олармен бірге алып тастағ анда орнында жаралар қ алатын борпылдақ, қ алың ө ліеттенген ұ лпаларды байқ ауғ а болады. Жаралар терең ге ендеп кеткен, қ оң ыр-қ ызыл немесе лас қ ызыл тү сті, тү бі желінген жә не сасық иімті жалқ аяқ пен кө мкерілген. Осындай ө згерістерді кең ірдек, жұ тқ ыншақ жә не ө ң ештен де табамыз. Паренхиматозды ағ залардан, кө бінесе бауырдан, ө кпелерден, бү йректерден, кейде мидан метастатикалық сипаттағ ы ө ліеттенген зақ ымдалу ошақ тарын кездестіреміз. Олар бұ ршақ дә нінен, орман жаң ғ ағ ы, тіпті алманың кө леміндей болады. Мұ ндай ошақ тардың болуы ағ заның кө лемін ұ лғ айтып жібереді (мысалы бауырды) жә не кедір-бұ дырлы қ ылады. Кесіп қ арағ анда ошақ тар ағ заның терең інде де, тікедей капсуласының астында да орналасқ ан. Ә детте паренхиматозды ағ залардағ ы ө ліеттенген жерлер қ алың дә некер 134ұ лпалы капсуламен қ апталғ ан, ішінде ақ шыл-жасыл тү сті ірің і немесе ү гітіліп кетуге бейім ө ліеттенген ұ лпасы болады.Қ ойларда сойып қ арағ анда тұ яқ жұ лығ ы, майө кше, тұ яқ арасындағ ы қ уыста шіріктің иісі шығ атын қ ою ірің мен жабылғ ан ө ліеттенген жараларды кө реміз. Мұ ндай жерлерде кейде ірің ді ө зектерді (свищ) аң ғ аруғ а болады, оларды кесіп қ арағ анда тү бінде сің ір, тіпті сү йекке дейін жеткен ө ліеттену ошақ тарын кө руге болады. Аяқ тарының зақ ымдалуымен қ атар еріндерінің кілегей қ абығ ында ірің ге толғ ан кө піршіктер мен жараларды (ерін паршасы) кездестіруге болады. Тұ мсығ ының қ анаттарында жаралар, тіпті ө ліеттену іздері кездесетін болса ол аурудың аса ауыр тү рде ө ткендігінен хабардар етеді. Осы ауруғ а тә н бұ л ө згерістерден басқ а аймақ тық лимфа тү йіндерінің ұ лғ айғ анын жә не ісінгенін, паренхиматозды ағ залардың сірі қ абығ ының асты қ анталағ анын кездестіруге болады.