Дәріс. Арматура. Арматуралардың түрлері

Функционалдық тағ аиндалуы бойынша арматуралар жұ мыстық, конструктивтік жә не жинақ таулық (монтаждық) болып бө лінеді.

Жұ мыстық арматура созатын, кейде сығ атын кү штеулерді қ абылдауғ а арналады. Олар есептеу негізінде орналастырылады.

Конструктивтік арматураның тағ айындалуы қ ұ ралымның тұ тастығ ын қ амтамасыз етуінде. Мә селен, конструктивтік кө лденең арматура бетон мен бойлық арматураның бір-бірімен жабысуын кү шейтеді, сығ ылғ ан бойлық сырық тарды дө ң естелуінен қ орғ айды, шоғ ырланғ ан кү штердің ә серін ү лкендеу ауданғ а таратады, температуралық пен шө гулік кернеулерін ө зіне қ абылдайды.

Жинақ таулық арматура жұ мыстық арматураның жобалық жайын қ амтамасыз етеді жә не қ аң қ аның катаң дылығ ын қ ұ руғ а қ ызмет кө рсетеді.

Ә зірлеу тә сілі бойынша арматура сырық тық (стержневой) жә не сымдық (проволочной) болып бө лінеді.

Сырт бетінің тү рі бойынша арматура тегіс жә не оқ тын пішінді болып ө ндіріледі.

Қ олдану тә сілі бойынша арматура кернелетін, яғ ни алдын ала кернеуге ұ шырайтын, жә не кернелмейтін тү рлерге бө лінеді.

Арматураны жіктеу

Механикалық қ асиеттеріне байланысты арматура келесі кластарғ а бө лінеді.

Сырық тық арматура:

а) беті тегіс класы А-I; оқ тын пішінді кластары A-II, A-III, A-IV, A-V, A-VI.

б) термикалық жә не термомеханикалық нығ айтылғ ан оқ тын пішінді кластары Aт-IIIс, Aт-IVс, Aт-IVк, Aт-V, Aт-VI, мұ ндағ ы «С» ә ріпі тү йістіріп пісіруге болатындығ ын, «к» - ә ріпі коррозиялануына тұ рақ тылығ ын кө рсетеді;

в) созу арқ ылы нығ айтылғ ан, оқ тын пішінді класы A-IIIв.

Сымдық арматура:

г) дағ дылы арматуралық сым тегіс класы B-I жә не оқ тын пішінді класы Bp-I, оғ ан қ оса жоғ арыберікті беті тегіс класы B-II жә не оқ тын пішінді класы Bp-II;

д) жеті сымды арматуралық арқ ан класы К-7 жә не он тоғ ыз сымды класы К-19.

Арматураның класын қ ұ ралымның тү ріне, алдын ала кернелуіне жә не пайдалану шарттарына байланысты іріктеп алынады.

Темірбетон қ ұ ралымдарының кернелмеген арматуралары ретінде класы A-III, Aт-IIIс арматураны, класы Bp-I арматуралық сымды жә не класы А-I мен A-II қ олданылады. Класы A-I арматураны жинақ талмалық ретінде, сондай-ақ байланғ ан қ аң қ алардың қ амыттары ү шін жә не пісірілген қ аң қ алардың кө лденең сырық тары ретінде қ олдануғ а болады.

Ұ зындығ ы 12 м элементтердің алдын ала кернелген арматурасы ретінде кө бінесе кластары Aт-V, Aт-VI арматуралар қ олданылады. Кластары B-II жә не Bp-II, A-IV, A-V, A-VI арматуралық арқ андарды қ олдануғ а болады.

Ұ зындығ ы 12 м-ден жоғ ары элементтер ү шін негізінде кластары B-II, Bp-II жоғ ары берікті арматуралық сымдарды, арматуралық арқ андарды жә не класы A-V арматуралық болат қ олданылады.

Арматуралық болаттардың физикалық -механикалық қ асиеттері

Болаттың негізгі физикалық -механикалық қ асиеттері, стандартты ү лгілерді созуғ а сынау арқ ылы алынғ ан, диаграммасы бойынша белгіленеді. Диаграммасының сипаттамасы бойынша арматуралық болаттарды шартты тү рде екі топқ а бө луге болады:

1) ақ қ ыштық алаң шасы бар болаттар;

2) ақ қ ыштық алаң шасы жоқ болаттар.

Ақ қ ыштық алаң шасы бар болаттардың (жұ мсақ болаттардың) физикалық ақ қ ыштық шегі 500 МПа-дан аспайды жә не ү зілген кезде ұ заруы 25 % -ғ а дейін жетуі мү мкін (1.4 - сурет).

Жоғ ары легирлендірілген жә не термиялық нығ айтылғ ан болаттарда (қ атты болаттарда) ақ қ ыштық алаң шасы анық байқ алмайды. Мұ ндай болаттар ү шін, қ алдық деформациясы 0, 2% жә не ұ заруы (4-8) % қ ұ райтын кездегі шартты ақ қ ыштық шегі белгіленген. Қ алдық деформациясы 0, 02% қ ұ райтын кездегі серпімділіктің шартты шегі де белгіленген.

Бұ дан басқ а диаграмманың сипаттамасы болып табылатындары беріктік шегі (уақ ытша кедергісі) жә не ү зілген кездегі шекті ұ заруы .

1.4–сурет. Арматуралық болаттардың s-e тә уелділігінің диаграммасы

Темірбетон элементтері жұ мысының кей бір жағ дайларында арматуралық болаттардың басқ а қ асиеттерін де: пластикалығ ын, пісірілуін, реологиялық қ асиеттерін, динамикалық беріктілігін жә не с.с. есепке алу керек болып қ алады.

Пластикалық қ асиеттері. Арматуралық болат жеткілікті пластикалы болуы керек. Ол арматураны созуғ а сынағ ан кезде салыстырмалы ұ зару шамасымен сипатталады. Болаттың пластикалық қ асиеттерінің тө мендеуі қ ұ ралым арматурасының морт (кенеттен) ү зілуінің себепкері болуы мү мкін.

Арматуралық болаттардың пісірілгіштігі элементтерді электропісіру арқ ылы сенімді қ осылуына мү мкіндік туғ ызады. Қ ұ рамындағ ы кө міртегі мен легирлендірушы қ оспалары аздау болаттар жақ сы пісірілгішті болып табылады. Термиялық нығ айтылғ ан немесе созу арқ ылы нығ айтылғ ан болаттарды пісіру арқ ылы қ осуғ а болмайды, себебі пісірген кезде нығ айту нә тижесі тө мендеп кетеді.

Арматуралық болаттың реологиялық қ асиеттері жылжығ ыштығ ымен жә не релаксациясымен сипатталады. Кернеуі тұ рақ ты кезінде деформацияларының дамуы жылжығ ыштық деп аталады. Болаттың жылжығ ыштығ ы кернеуі ү лкен жә не жоғ ары температура кезінде ғ ана білінеді. Деформациясы тұ рақ ты кезінде уақ ыт ө тісіне қ арай кернеуінің біртіндеп азаюы релаксация деп аталады. Релаксацияның қ ауіптілігі жылжығ ыштығ ына қ арағ анда артығ ырақ болып табылыды. Қ атты болаттардың (созумен нығ айтылғ ан сымның, термиялық нығ айтылғ ан болаттың, жоғ арылегирлендірілген сырық тық арматураның) релаксациясы едә уір болады.

Зерттеулердің нә тижежелеріне қ арағ анда, релаксация жү ктегеннен соң бастапқ ы сағ аттарында қ арқ ынды байқ алып, кейін бә сең деп ұ зақ уақ ытқ а дейін жалғ аса беруі мү мкін. Оны алдын ала кернелген қ ұ ралымдарды жобалағ анда есепке алу маң ызды болып саналады.

Кө п мә рте қ айталанатын жү ктеме арматуралық болатты қ ажу қ ұ былысына соқ тырып, оны морт қ ирауына келтіруі мү мкін. Металдың қ ажулық тан қ ирауына кедергі келтіру қ абілеті тө зімділік деп аталады. Қ ажулық тық беріктігі жү ктеменің қ айталану санына, жү ктеу циклі асимметриясының еселеуішіне - тә уелді. Цикл саны кө бейген сайын қ ажулық тық беріктігі азая береді.

Динамикалық беріктік. Қ ұ ралымғ а ү лкен жү ктеме аз уақ ытта ә сер еткен кезде болатта динамикалық нығ аю пайда болады. Жоғ ары жылдамдық та деформацияланғ ан жағ дайда, арматуралық болаттар ақ қ ыштық шегінен асқ ан кернеулерде серпімді жұ мыс жасайды. Динамикалық нығ айтылу жұ мсақ болаттар арматурасына тә н. Бұ л кезде болаттың ақ қ ыштық шегі % - ғ а кө теріледі.

Негізгі ә дебиет: 1, 6 [13-17].