дәріс. Бетонның кластары және маркалары

Бетонның класы беріктігінің негізгі сипаттамасы болып табылады. Бетонды кубтардың сығ уғ а уақ ытша кедергісі, бетонның сығ уғ а беріктігі бойынша класы B (МПа) деп аталады. Сынауғ а арналғ ан кубтар қ ырының ө лшемі 150 мм, 28 тә улік арасында температурада жә не ауаның салыстырмалы ылғ алдылығ ында 90% -да ұ сталғ ан болуы керек. Бұ л кө рсеткіш бетонның кубиктік R (МПа), беріктігінің шамасын 95% -бен қ амытиды.

Бетонның барлық қ алғ ан беріктігінің кө рсеткіштері (призмалық беріктік, майысу кезіндегі сығ уғ а беріктік, ө сі бойынша созуғ а беріктік жә не т.б.) кубиктік беріктікке байланысты шамалар болып табылады, олар арнайы сынақ сыз еселеуіштердің кө мегімен анық талады.

Кө біне созуғ а жұ мыс істейтін қ ұ ралымдар ү шін бетонның созуғ а беріктігі бойынша класы B_t белгіленген жә не олар ө ндірісте бақ ыланып тұ рады.

Нормалармен бетонның келесі кластары белгіленген:

а) сығ уғ а беріктігі бойынша

- ауыр бетондар ү шін - В7, 5; В10; В12, 5; В15; В20; В25; В30; В35; В40; В45; В50; В55; В60;

- жең іл бетондар ү шін - ;

б) созуғ а беріктігі бойынша - B_t 0, 8; 1, 2; 1, 6; 2, 0; 2, 4; 2, 8; 3, 2 МПа.

Аязғ а тө зімділігі бойынша бетонның маркасы F дымқ ылды кезінде кө п мә рте тоң азылуғ а жә не еруге ұ шырайтын қ ұ ралымдар ү шін белгіленген. Бетонның сығ уғ а беріктігі 15% - дан артық кемімеген кезде бұ л марка бетонды тоң азыту жә не еріту циклінің санын сипаттайды. Нормалар бойынша мынадай маркалар белгіленген F50; 75; 100; 150; 200; 300; 400; 500.

Су ө ткізгіштігі бойынша бетонның маркасы W су қ ысымының астында жұ мыс жасайтын қ ұ ралымдарғ а арналғ ан. Маркасы W, қ алың дығ ы 150 мм бетонды ү лгіден су ө тпейтін кезінде, шекті қ ысымын кг/см² бойынша сипаттайды. Нормалармен W 2; 4; 6; 8; 10; 12 маркалары белгіленген.

Тығ ыздығ ы бойынша бетонның маркасы D кг/м³ бойынша оның орташа тығ ыздығ ын сипаттайды. Бұ л марка жылуды оқ шаулау талаптары қ ойылатын бетондар ү шін белгіленеді. Нормалармен келесі D маркалары белгіленген. Ауыр бетондар ү шін – D 2200 -ден D 2500 -ге дейін; жең іл бетондар ү шін D 800-ден D 2000-ге дейін жә не с.с.

Бетонның оң тайлы класы мен маркасы техникалық -экономикалық талдау жә не пайдалану жағ дайы негізінде қ абылданады. Сығ ылатын жә не майысатын элементтер ү шін бетонның класы В15-тен жоғ ары маркаларды қ абылдауын ұ сынылады; ұ стындар ү шін – В20; В25; фермалар мен аркалар ү шін В30; В35. Алдын ала кернелген қ ұ ралымдар ү шін кернелген арматураның тү ріне байланысты –

Бетонның деформациялығ ы

Темірбетон қ ұ ралымдарын жобалағ ан кезде бетонның беріктік қ асиетінен басқ а деформациялық қ асиеттерін де есепке алу керек. Бетонның деформациясы екі тү рге бө лінеді. Бетонның шө гуінен, температураның жә не ылғ алдығ ының ө згеруі ә серінен пайда болып барлық бағ ыттарында дамитын кө лемдік деформация жә не ә сер ететін кү штің бағ ыты бойынша дамитын кү штік деформация. Ө з кезегінде кү штік деформациялар тағ ы ү ш тү рге бө лінеді: 1) бір мә рте қ ысқ а мерзімді жү ктегендегі деформация, 2) ұ зақ мерзімді жү ктегендегі деформация жә не 3) кө п мә рте қ айталанғ ан жү ктеу ә серінен болатын деформация.

Кө лемдік деформациялар

Кө лемдік деформациялар температураның ө згеруінен жә не бетонның шө гіуінен пайда болады. Температураның кө терілуі немесе тө мен тү суі бетон кө лемінің ө згеруіне келтіреді. Бұ л кездегі деформациялар температураның ө згеруіне жә не ұ зындық ұ лғ аю еселеуішіне тура пропорционалды келеді. Температуралық деформациялары материалдар кедергісінің формулалары бойынша анық талады. Болаттың жә не бетонның ұ зындық ұ лғ аю еселеуіштері шамалас болғ андығ ынан, олардың бірлесіп жұ мыс жасауы қ амтылады.

Бетонның шө гуі жә не ісінуі

Қ ұ рғ ақ ортада қ атайғ ан кезде бетонның кө лемі бойынша азаю қ асиеті шө гу деп аталады, ал ылғ алды ортада қ атайғ ан кезде бетон кө лемі бойынша ұ лғ аяды, ол ісінгендігінен болады. Шө гу деформациясы ылғ алдылығ ының булануы жә не цементті гидротациялауы арқ асында, жоғ алуынан пайда болады. Бетон қ ұ рамындағ ы цемент пен су кө бейген сайын жә не қ оршағ ан ортаның ылғ алдылығ ы тө мендеген сайын бетонның шө гуі арта тү седі.

Цементті бетонның шө гу деформациясының шекті шамасы 0, 3 – 0, 5 мм/м-ге тең. Ісінген кездегі бетонның деформациясы шө ккен кездегісіне қ арағ анда біршама аздау болады.

Біркелкі кеппеуі арқ асында бетонның ішкі қ абаттары сыртқ ы қ абаттарының еркін шө гуіне кедергі келтіреді. Сондық тан сыртқ ы жағ ындағ ы қ абаттары созылуғ а ұ шырайды. Осының нә тижесінде шө гу жарық шақ тары пайда болуы мү мкін.

Кү штік деформациялар

1. Бір мә рте қ ысқ амерзімді жү ктеу кезіндегі деформациялар

Ү лгіні ү збей жү ктеуге сынағ ан кезіндегі тә уелділігін бір қ алыпты ө згеретін қ исық сызық тү ріне келтіруге болады (1.2-сурет).

1.2-сурет. Бетонды сық қ ан жә не созғ ан кездегі

тә уелділігінің диаграммасы

Бетонның толық деформациясы серпімді жә не пластикалық деформациялардың қ осындысына тең

. (1.4)

Бетонның серпімді деформациялары ү лгіні шапшаң жылдамдық пен жү ктеген кездегіге сә йкес келеді, ал серпімді емес деформациялар уақ ыт ө тісіне қ арай дамиды.

Бетон ү лгісін созғ ан кезде де толық деформация серпімді жә не пластикалық деформациялардан қ осылады

, (1.5)

Жү ктемені тү сірген кезде қ алдық деформациялар пайда болады. Олар уақ ыт ө туіне қ арай азая береді. Мұ ндай қ ұ былыс ә серден кейінгі серпімділік деп аталады.

Негізгі ә дебиет: 1, 6 [9-10].

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Темірбетонның қ андай класстары болады?

2. Бетонның маркаларын атаң ыз.

3. Бетонның деформациялығ ы.

4. Бетонның кө лемдік деформациялары.

5. Бетонның шө гуі жә не ісінуі.

6. Кү штік деформациялар.