Рахым Қалық» технико-экономикалық жағдайы

«Рахым Қ алық» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі алғ аш рет 2001 жылдың 22 сә уірінде жеке тұ лғ аның меншігіндегі қ аражаттары негізінде ө з қ ызметін бастады. Алматы облыстық Ә ділет басқ армасында №220-1 куә лікпен мемлікеттік тіркеуден ө тті.

«Рахым Қ алық» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі ө зінің қ ызметін Қ азақ стан Республикасының заң дылық тарына жә не Ұ йымның жарғ ысына сү йене отырып атқ арады. Ұ йымның жеке балансы, банкте есеп айырысу шоты, ө зінің толық атауы жазылғ ан мө рі бар.

Қ азіргі уақ ыттағ ы серіктестіктің атқ аратын қ ызметтерін тө мендегіше кө рсетуге болады:

- электр жү йелері жә не электр подстанцияларының барлық типтерін қ айта жаң арту, қ ұ рылысын салу;

- монтаждау, дә некерлеу жә не электортехникалық жұ мыстар;

- қ ұ рылыс жү ргізу, жө ндеу, безендіру мен қ ұ рыстыру жұ мыстары;

- қ ұ рылыс материалдарын ө ндіру жә не тарату;

Ұ йым жоғ арыда аталғ ан қ ызметтерден бө лек ө з жарғ ысында кө рсетілген ө зге де қ ызмет тү рлерімен де айналысуғ а қ ұ қ ылы:

- ауылшаруашылығ ы ө німін ө ндіру, сақ тау, жеткізу;

- кө лік қ ұ ралдарына техникалық қ ызмет кө рсету;

- қ оғ амдық тамақ тандыру;

- заң да қ арастырылғ ан ө зге де қ ызметтерді жү зеге асыру.

«Рахым Қ алық» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі Алматы қ аласы бойынша электр тораптарының қ ұ рылысын жү ргізеді, монтаждау мен жө ндеу жұ мыстарымн айналысады, сонымен қ атар тұ рғ ын-ү й қ ұ рылысымен айналысады. Ұ йымның ресурстық ә леуетпен толық қ амтамасыз етілуі қ ызмет кө рсету процесіне кө мегін тигізетіні сө зсіз.

Сондық тан, ең алдымен, ұ йымның ресурстық ә леуетін талдауғ а тоқ тала кеткен жө н.

«Рахым Қ алық» ЖШС-да тұ рақ ты жұ мысшылар саны 114 адам. Орташа ең бек ақ ы 67136 тең ге. Ең бек ресурстарының осы мө лшері ұ йымның толық қ анды жұ мыс атқ аруына жеткілікті.

Материалдық ресурс ұ йымның ө ндірістік қ ызметі барысында ерекше орын алады. Материалдық айналым қ ұ ралдары мен негізгі қ ұ рал жабдық тар серіктестің материалдық ресурстарын қ ұ райды.

Ұ йым бойынша негізгі қ ұ ралдардың басым бө лігін пассивті қ ұ ралдар, ғ имараттар мен қ ұ рылыстыр алады. Бұ л оның қ ызметтік ерекшелігімен тү сіндіріледі. Ұ йымның негізгі қ орларының орташа жылдық қ ұ ны 2007 жылы 2006 жылғ а қ арағ анда 152739, 9 тең геге жоғ арылағ ан.

Серіктестікте жоғ ары білікті инженерлік – техникалық қ ызметкерлер, кә сіпқ ой мамандар жұ мыс істейді, олар қ азіргі талаптарғ а сай сапалы бұ йымдар шығ аруғ а мү мкіндік береді.

«Рахым Қ алық» ЖШС-нің ө ндірістік қ ызметінің нә тижесі оның бө лімшелерінің қ ызметімен анық талады. Ұ йымның жұ мысының тиімділігі жұ мыс процесінің дұ рыс ұ йымдастырылуына, технологиялық қ ұ рал – жабдық тардың пайдаланылу дең гейіне байланысты. Серіктестіктің қ арамағ ында қ ұ рылыс материалдарын ө ң деу, ө ндіру цехы, жө ндеу шеберханасы, ө ндіріске техникалық қ ызмет кө рсету бө лімі мен ө німнің сапасын тексеру бө лімі, материалдық – жабдық тау қ ызметі, есеп қ исап жә не кадрлар бө лімі жұ мыс істейді.

«Рахым Қ алық» ЖШС-де негізгі бө лім – электр жү йелері мен электр подстанцияларының барлық типтерін, жоғ арғ ы кернеулі қ уатты класстарын қ айта жаң арту, қ ұ рылысын салу, монтаждау, дә некерлеу, электротехникалық жұ мыстар, тұ рғ ын-ү й коммуналдық қ ұ рылыс, жө ндеу, безендіру мен қ ұ растыру, қ ұ рылыс материалдарын ө ң деу, жө ндеп, ретке келтіру сияқ ты жұ мыстар мен қ ызметтерді орындайды. Серіктестік бұ дан басқ а ресторан, қ онақ ү й жә не сауна қ ызметтерін ұ сынып, жоғ ары сапалы тұ рмыстық қ ызмет кө рсетеді.

Есеп - қ исап бө лімі серіктестікке бө лінген мү ліктердің жә не олардың қ ұ ралу кө здерінің есебін жү ргізеді, жұ мыс кү шін жинау, кадрларды дайындау жә не қ айта даярлау бойынша жұ мыстар атқ арылады.

«Рахым Қ алық» ЖШС қ ызметін басқ аруды тікелей серіктестік тө рағ асы жү зеге асырады. Тө рағ а серіктестік жарғ ысымен заң дылық тар талаптарына сә йкес мү лкіне иелік жасайды, жұ мысшылардың қ ұ рылымын, ең бек ақ ы жү йесін бекітеді, серіктестіктің қ аржылық жағ дайына, оның мү лкінің сақ талуына жауап береді.

Қ ұ рылыс жә не жө ндеу цехының бригадирі ө ндіріс жұ мысшыларына (негізгі жә не кө мекші қ ұ рылысшылар мен жұ мысшыларғ а) жетекшілік етіп, ө ндіріс процесінің ырғ ақ ты жү руіне жауап береді. Ол сондай – орындалғ ан жұ мыстар мен кө рсетілген қ ызметтердің сапасын тексеру, барлық технологиялық процестің дұ рыс жү руін қ адағ алау жұ мыстарын атқ арады.

Материалдық жабдық тау бө лімінің бастығ ы жанар – жағ ар майдың ү здіксіз болып тұ руын қ адағ алау, уақ ытылы жеткізіп отыру жұ мыстарын, ө рт қ ауіпсіздігін сақ тау, кү нделікті отынның қ озғ алысын есепке алып отыру жұ мыстарын жү зеге асырады.

Шаруашылық бө лімінің бастығ ы жө ндеу жә не энергетикалық қ амтамасыз ету, қ ұ ралдардың ү здіксіз жұ мыс істеуіне, берілістік қ ұ рылғ ылардың, т.б мезгілінде жә не сапалы жө нделуіне, кү зет бө лімінің ауланы тазарту жұ мыстарына жауап береді.

Серіктестіктің атқ арушы органының қ аржы-шаруашылық қ ызметін бақ ылауды жү зеге асыру ү шін серіктестікке қ атысушылар немесе олардың ө кілдері арасынан 5 жыл мерзім ү шін тексеру комиссиясы қ ұ рылады. Серіктестіктің бас директоры тексеру комиссияның мү шесі бола алмайды. Серіктестік Қ Р-ның заң дарына сә йкес бухгалтерлік жә не салық тық есеп берулердің дұ рыс жә не ә діл жү ргізілуі ү шін жауапты болып саналады.

Серіктестіктің табысы бір жыл ішіндегі ө з қ ызметінің нә тижелері бойынша қ аржы есебінің негізінде анық талады. «Рахым Қ алық»ЖШС-нің табысы жұ мысшыларғ а ең бек ақ ы тө леуге, жұ мсалғ ан шығ ындарды жабуғ а жұ мсалады. Табыстың қ алғ ан бө лігі қ ытысушылардың жалпы жиналысындағ ы шешім бойынша ө ндірісті ұ лғ айтуғ а, резерв жасақ тауғ а, жарғ ылық қ ордың кө лімін ұ лғ айтуғ а, қ атысушыларғ а пайыз тү рінде табыс тө леуге бағ ытталады.

Нарық тық қ атыныстардың дамуы жә не экономикалық потенциалдың ө суі ұ йымттердің инвестициалық қ ызметін кең ейте тү седі. Белгілі жобағ а капитал сала отырып, ұ йым салынғ ан капитал орнын толтыруды ғ ана емес, сонымен қ атар одан пайда алуды да жоспарлайды. Кез-келген инвестициалық шешім ұ йымның қ аржылық жағ дайы мен инвестициялық қ ызметте мақ сатқ а сә йкес қ атысуын, инвестиция кө лемі жә не қ аржыландыру кө здерін, ә ртү рлі инвестициялық жобалардың тиімділігін бағ алауғ а бағ ытталуы тиіс. Біз зерттеу жұ мысы жү ргізіп отырғ ан ұ йымда инвестициялық жобалар жү ргізілмейді, соғ ан байланысты олардың ұ зақ мерзімді инвестициялық салымдары жоқ.

Зерттеу жұ мысы жү ргізілген ұ йымның баланс бө ліміндегі актив кө рсеткіштеріне талдау жү ргіздік, енді ұ йымның мү ліктерінің қ алыптасу кө здеріне талдау жү ргізу ү шін, алдыменен мү ліктердің қ алыптасу кө здеріне анық тама беріп ө ткен жө н.

Мү ліктердің қ алыптасу кө здерінің ең негізгісі бұ л меншікті капитал. Капитал - бұ л пайда табу мақ сатымен ө з қ ызметін жү зеге асыру ү шін шаруашылық жү ргізуші субъектінің қ олында бар қ аражаттары. Ұ йымның капиталы меншікті жә не тартылғ ан кө здерден қ алыптасады.

Қ аржыландырудың негізгі кө зі меншікті капитал болып табылады. Оның қ ұ рамына жарғ ылық капитал, резервтік капитал, қ осымша тө ленбеген капитал, бө лінбеген пайда жә не басқ а да тү сімдер кіреді.

Серіктестіктер ү шін жарғ ылық капитал болып меншік иелерінің ү лесі сомалар, ал жалғ а алынғ ан ұ йымдар ү шін – оның қ ызметкерлері салымдарының сомасы саналады. Қ ұ рылтайшылардың салымдары ақ шалай, мү ліктік жә не материалдық емес активтер тү рінде де болуы мү мкін.

Қ осымша тө ленбеген капитал мү лікті қ айта бағ алау немесе акцияның нарық тық бағ асынан артық бағ ада сатылуы нә тижесінде қ алыптасады. Жинақ тау қ оры ұ йымның пайдасы, амортизациялық аударымдар жә не мү ліктің бір бө лігін сату есебінен қ ұ рылады. Пайда есебінен жинақ тау қ оры, тұ тыну қ оры жә не резервтік қ ор қ ұ рылады. Мұ нда бө лінбеген пайданың қ алдығ ы болуы да мү мкін. Сонымен бірге қ осымша акциялары шығ арылады. Мақ сатты бағ ытталғ ан жә не арнайы қ аржыландыру қ аражаттары – бұ л қ айтарымсыз тү рде алынғ ан қ ұ ндылық тар, қ айтарылатын жә не қ айтарыл-майтын ә леуметтік соманы қ аржыландыруғ а бағ ытталғ ан бюджеттік ассигнациялар.

Тартылғ ан капитал – бұ л ұ йым несиелері, зайымдар, кредиторлық берешектер, лизинг, коммерциялық қ ағ аздар жә не т.б. Тартылғ ан капитал ұ зақ жә не қ ысқ а мерзімді болып бө лінеді.

Ұ йым капиталы негізгі қ ұ ралдарды сатып алуғ а, ө ндірістік жә не ө ндірістік емес сипаттағ ы объектілерді салуғ а, шикізаттарды, отын, энергия, ең бекақ ы тө леуге, салық тарды тө леуге, несиелер бойынша пайыздарды жабуғ а, дивидендтерді тө леуге жұ мсалады. Яғ ни капитал ұ зақ мерзімді активтерге де, ағ ымдағ ы активтерге де салынуы мү мкін. Ұ зақ мерзімді активтер ә детте меншікті капитал мен ұ йымтердің ұ зақ мерзімді несиелері жә не займдары есебінен қ алыптасады. Ағ ымдағ ы активтер меншікті жә не тартылғ ан қ аражаттар есебінен қ аржыландырылады.

Сонымен, ұ йым мү ліктерінің қ алыптасу кө здерін талдаудың негізгі міндеттері болып мыналар саналады:

- меншікті жә не тартылғ ан капитал қ ұ рамында қ андай ө згерістерін анық тау;

- айналымдағ ы ұ зақ жә не қ ысқ а мерзімді қ арыздық қ аражаттардың ү лесін анық тау.

Демек, зерттеу жұ мысы жү ргізіліп отырғ ан ұ йымның алдыменен мү ліктерінің қ алыптасу кө здерін талдаудан бастағ ан жө н.

«Рахым Қ алық» ЖШС-нің мү ліктерінің қ андай кө здерден қ ылыптасқ анын толық анық тау ү шін, тө мендегі берілген 2-кестенің мә ліметтеріне сипаттама сипаттама беруге болады.

1 кесте

«Рахым Қ алық» ЖШС-нің капитал кө здерінің қ ұ рылымын талдау

2 кесте мә ліметтері бойынша зерттеу жү ргізілген ұ йымның жарғ ылық капиталы 2011 жылы 907398, 2 тең ге болса, 2012 жылы ол 1228360, 3 тең ге болып отыр. Ал, бө лінбеген пайда 2011 жылы 163616, 7 тең ге болып, 2012 жылы ол 22582, 32 тең гені қ ұ рап, нә тижесінде 2012 жылы кә сіпорынның таза пайдасы 62065, 62 тең геге кө бейіп отыр.

Ұ йымның ұ зақ мерзімді кредиторлық қ арыздар 2011 жылы 408999, 3 тең ге болса, 2012 жылы 619755, 3 тең гені қ ұ рап, алдың ғ ы жылғ а қ арағ анда 210756 мың тең геге жоғ арылап отыр. Қ ысқ а мерзімді кредиторлық берешектер сомасы 2011 жылы 7142, 4 тең ге болса, 2012 жылы 4876, 4 тең геге дейін азайып отыр. Жұ мысшыларғ а ең бекақ ы бойынша кредиторлық қ арыз 2012 жылы алдың ғ ы жылғ а қ арағ анда 9, 7 тең геге кө бейді. Бюджетпен есеп айырысу бойынша қ арыздар жалпы алғ анда 12675 тең геге азайды. Басқ а да кредиторлық қ арыздар 2011 жылы 2584, 6 тең ге болса, 2012 жылы 3641, 3 тең гені қ ұ рап, жалпы алғ анда есепті жылы 1056, 7 тең геге немесе 40, 8 пайызғ а кө бейіп отыр.

Жоғ арыда берілген 2 кестенің мә ліметтерін, егер біз диаграммағ а келтіретін болсақ, онда ұ йымның активтерінің қ алыптасу кө здерінің ө згеру қ арқ ынын анық кө ре аламыз.

1 сурет - «Рахым Қ алық» ЖШС активтерінің қ алыптасу кө здерінің динамикасы (%)

Ескерту * - кесте ұ йымның есеп мә ліметтері негізінде дайындалды

Сонымен қ орыта алғ анда ұ йым ө зінің қ аржылық жылын пайдамен аяқ тап, ө зінің міндеттемелерін барынша азайтқ анын байқ ап отырмыз. Дегенмен де, тек бір кестенің мә ліметтері негізінде ұ йымның қ аржылық жағ дайы туралы біржақ ты қ орытынды шығ аруғ а болмайды. Сондық тан, біз ұ йымның қ аржылық -шаруашылық қ ызметіне талдауды ә ркіқ арай негізгі қ ұ ралдардың қ ұ рамы мен қ ұ рылымын талдаумен жалғ астырып отырмыз.

Балансты талдау бұ л кә сіпорынның игілігіндегі капиталды орналастыру жө ніндегі мә ліметтерден тұ рады. Ә рбір орналастырылғ ан капитал тү ріне баланстың жеке баптары сә йкес келеді. Осы берілгендер бойынша, кә сіпорынның активтерінде қ андай ө згеріс болғ анын, қ ай бө лігі кә сіпорынның жылжымайтын мү лігін тү зетінін (қ ұ райтынын), қ андай бө лігі айналым қ ұ ралдары, оның ішінде ө ндіріс жә не айналым сферасындағ ыларды белгілеуге болады.

Кез келген мекеме немесе ұ йым ө зінің қ ызметін жү зеге асыру ү шін негізгі қ ұ ралдармен қ амтамасыз етілуі тиіс. Соғ ан байланысты зерттеу жү ргізілген ұ йымның негізгі қ ұ ралдарының қ ұ рамы мен қ ұ рылымын тө мендегі 2 кесте арқ ылы талдау жү ргіземіз.

Тө менде берілген 3 кесте мә ліметтері бойынша зерттеу жү ргізілген ұ йымның негізгі қ ұ ралдардың орташа жылдық қ ұ ны 2011 жылы 628239, 6 тең ге болса, 2012 жылы ол 616146, 2 тең гені қ ұ рап, есепті жылы ө ткен жылмен салыстырғ анда оның қ ұ ны 12093, 8 тең геге азайып отыр. Зерттеу жү ргізіліп отырғ ан ұ йымның негізгі қ ұ ралдар қ ұ рамында жоғ ары ү лесті қ ұ рылыс жайлар, оның 2011 жылы ү лес салмағ ы 21, 63 пайыз, екінші ғ имараттар, оның ү лес осы жылы 18, 38 пайыз, ү шінші машиналар мен механизмдер, оның жалпы негізгі қ ұ ралдар қ ұ рамындағ ы ү лес салмағ ы 14, 7 пайыз болып отыр.

2 кесте

Ұ йымның негізгі қ ұ ралдарының қ ұ рамы жә не қ ұ рылымы

2 сурет – Ұ йымның ұ зақ мерзімді активтерінің динамикасы (%)

Ескерту * - кесте ұ йымның есеп мә ліметтері негізінде дайындалды

Ұ йымның ұ зақ мерзімді активтерінің, соның ішінде негізгі қ ұ ралдар қ ұ нының есепті жылы азаюына олардың толық пайдаланып, істен шығ уы мен тозуы жә не артық активтердің басқ а жақ қ а сатылуы ә сер етіп отыр.

Баланс активінің негізгі белгісі болып олардың ө тімділік дең гейі саналады, яғ ни нақ тылай ақ шағ а айналу жылдамдылығ ы. Осы белгісі бойынша барлық баланс активтері ұ зақ мерзімді жә не ағ ымдағ ы активтер болып бө лінеді. Ұ йымның баланс активтерін талдау айналым қ ұ ралдарының қ ұ рамын, қ ұ рылымын жә не динамикасына талдау жү ргізу қ ажет.

Ұ йымның қ аржылық жағ дайына ә сер етуші факторлардың бірі оның ағ ымдағ ы активтерімен қ амтамасыз етілуі дең гейі саналады. Сондық тан, ағ ымдағ ы активтердің қ ұ рамын талдау ү шін тө мендегі 4 кестеге зейін салайық.

3 кесте

«Рахым Қ алық» ЖШС-нің ағ ымдағ ы активтердің қ ұ рамы мен қ ұ рылымы

4 кестенің мә ліметтері бойынша «Рахым Қ алық» ЖШС – нің ағ ымдағ ы активтерінің қ ұ рамы мен қ ұ рылымына талдау жасай отырып, біз ұ йымның ақ ша қ аражаттарының сомасы 2011 жылы 393584, 2 тең ге болса, 2012 жылы 783218, 7 тең ге болып, нә тижесінде ұ йымның ақ ша айналымы 389634, 5 тең геге артып отырғ анын байқ адық. Ал дебиторлық қ арыздар сомасы 2011 жылы 721306, 6 тең ге болса, бұ л кө рсеткіш 2012 жылы 1014088 тең геге дейін жоғ арылап отыр. Демек, бұ л жерде біз серіктестіктің ағ ымдағ ы жылы сатудан тү скен тү сімінің неғ ұ рлым жоғ арылағ анын байқ ап отырмыз.

Ұ йымның тауарлық -материалдық қ орлар қ ұ ны 2012 жылы ө ткен жылғ а қ арағ анда 3488, 7 тең геге немесе 15, 5 пайызғ а дейін ө скенін кө реміз.

Ұ йым ө ндірген дайын ө німдердің қ оймадағ ы қ алдығ ы 2012 жылы 2011 жылмен салыстырғ анда 3752, 2 тең геге немесе 9, 7 пайызғ а артқ анын байқ ап отырмыз. Нә тижесінде зерттеу жү ргізілген ұ йымның ағ ымдағ ы активтерінің қ ұ ны ө ткен жылғ а қ арағ анда есепті жылы 689503, 4 тең геге кө бейіп отыр, мұ ның басты себебі ұ йым сатудың кө лемін ұ лғ айтудың нә тижесінде дебиторлық қ арыздарының сомасын жоғ арылатып отыр.

Сонымен қ атар, шығ ындарды аз жұ мсай отырып, ө нім ө ндірісінің кө лемін кө бейтіп отыр.

Ұ йымның алдында тұ рғ ан енді негізгі мә селенің бірі бұ л ұ йымғ а тө ленуге тиісті дебиторлық берешектердің дер кезінде тү суін қ амтамасыз ете отырып, ө зінің кредиторлық қ арыздарын, соның ішінде бюджетке салық тар бойынша, жұ мысшыларғ а ең бек ақ ы бойынша, банкке несиелер бойынша жә не басқ а да контрагенттерге кредиторлық қ арыздарын барынша тө мендету болып саналады.

Егер 4 кестенің мә ліметтерін диаграммағ а келтіретін болсақ, онда тө мендегідей нә тижені кө руге болады.

3 сурет – Ұ йымның ағ ымдағ ы активтерінің динамикасы (%)

Ескерту * - кесте ұ йымның есеп мә ліметтері негізінде дайындалды

Кез келген ұ йымның қ аржы-шаруашылық жағ дайын бағ алау ү шін, баланс активтері мен олардың қ алыптасу кө здерімен қ атар, олардың технико-экономикалық кө рсеткіштеріне талдау жү ргізген орынды. Сонымен, зерттеу жү ргізілген ұ йымның мә ліметтері негізінде оның технико-экономикалық кө рсеткіштерін 5 кесте арқ ылы талдау жү ргізе аламыз.

5 кестенің мә ліметтері бойынша зерттеу жү ргізілген ұ йымның негізгі қ ұ ралдардың орташа жылдық қ ұ ны 2011 жылы 628239, 6 тең ге болса, 2012 жылы 616146, 2 тең гені қ ұ рады. Сонда, негізгі қ ұ ралдардың орташа жылдық қ ұ ны алдың ғ ы жылғ а қ арағ анда 12093, 5 тең геге, яғ ни 1, 92 пайызғ а азайды. Ағ ымдағ ы активтердің орташа жылдық қ ұ ны 2011 жылы 1179286, 9 тең ге, ал 2012 жылы 1868790, 3 тең гені қ ұ рап, 689503, 4 тең геге ө сті. Ағ ымдағ ы активтердің 61, 21 пайызын дебиторлық қ арыздар алып жатыр. Кредиторлық қ арыздардың орташа жылдық қ ұ ны 2011 жылы 436771, 2 тең ге болғ ан болса, ал 2012 жылы бұ л кө рсеткіш 633652, 2 тең геге дейін жоғ арылағ ан, бұ л кредиторлық қ арыздың орташа жылдық қ ұ нының 45, 07 пайызғ а ө скенін кө рсетіп отыр. Жұ мысшылардың орташа ең бекақ ы сомасы 2011 жылы 104048 тең гені қ ұ рағ ан болса, ал 2012 жылы 108405 тең геге дейін жоғ арылғ ан, бұ л ең бекақ ы сомасының 4, 2 пайызғ а кө бейгенін кө рсетіп отыр. Жұ мысшылардың орташа жылдық саны 2012 жылы алдың ғ ы жылғ а қ арағ анда 5, 31 пайызғ а ө скен.

Ө німді ө ткізуден тү скен табыс 2011 жылы 774225, 5 тең ге болғ ан, 2012 жылы 798557, 9 тең геге ө згерген, яғ ни 3, 14 пайызғ а кө бейген. Ө ткізілген ө німнің ө зіндік қ ұ ны 2011 жылы 440439, 4 тең ге болды, ал 2012 жылы 426374, 4 тең гені қ ұ рады, ө ткізілген ө німнің ө зіндік қ ұ ны алдың ғ ы жылғ а қ арағ анда 14064, 0 тең геге азайды, бұ ны пайызбен кө рсетсек 3, 19 пайызғ а азайғ ан. Кезең шығ ындары 2012 жылы 2011 жылғ а қ арағ анда 9, 96 пайызғ а тө мендеген. Қ ор қ айтарымдылығ ы 4, 88 пайызғ а кө теріліп, қ ор сыйымдылығ ы 4, 9 пайызғ а азайғ ан. Ал, ө ткізу рентабельділігі 2012 жылы 2011 жылмен салыстырғ анда 33, 74 пайызғ а дейін жоғ арылап отыр.

4 кесте

«Рахым Қ алық»ЖШС - нің технико-экономикалық кө рсеткіштері

Зерттеу жү ргізілген «Рахым Қ алық»ЖШС бойынша қ аржылық -шаруашылық қ ызмет нә тижесі екі жылда да пайдамен аяқ талып отыр. Сонымен, қ орыта келгенде, зерттеу жү ргізілген ұ йымның ө ткізілген ө німдерінің орташа жылдық қ ұ нының кө беюі ө ткізілген ө німдердің ө зіндік қ ұ нын тө мендеуіне жә не ө ткізу рентабельділігінің артуына ә сер етіп отыр.

Бухгалтерлік есепті жү ргізу мен қ аржылық есепті қ ұ рудың жауапты тұ лғ асы болып президентке бағ ына отырып, қ оғ амның бухгалтерлік іс-ә рекетін басқ аратын бас бухгалтер табылады.

Ұ йымның бухгалтерлік есеп қ ызметі «Қ Р-ның бухгалтерлік есеп жә не қ аржылық есептілік туралы» заң ымен ретелінген.

Ұ йымның есеп жұ мысы қ аржылық, ө ндірістік жә не салық тық есеп бө лімдерінен тұ ратын қ оғ амның есеп бө лімімен жү зеге асырылады.

Бухгалтерлік есеп жұ мыстары «1С.Бухгалтерия.8» бағ дарламалық қ амсыздандыру арқ ылы жү зеге асырылады.

Ұ йымның бухгалтерлік іс-қ ұ жаттарына есеп саясатымен қ арастырылғ ан алғ ашқ ы қ ұ жаттар, бухгалтерлік есептің тіркеулері жә не қ аржылық есеп беру жатады.

Іс-қ ұ жаттарының айналымы қ оғ ам дә лелдеген іс-қ ұ жат кестесімен жү зеге асады. Қ оғ ам сұ рақ тарының туындауына байланысты ө з бетінше талдамалық есеп операциялары мен жү йелерін енгізуді қ арастырады.

Қ аржылық есеп беру 1 Қ ЕХС «Қ аржылық есеп беруді ұ сыну» стандартының негізіне байланысты қ ұ растырылады. Қ аржылық есеп беру Қ азақ стан Республикасының Ұ лттық валютасымен қ ұ рылады.

Есеп саясаты – бұ л ұ йымның есептік нұ сқ асын, нұ сқ алар рұ қ сат еткен есеп объектілерін бағ алаудың, сондай – ақ белгіленген нормалардың талаптарына жә не ұ йым қ ызметінің ерекшеліктеріне орай бухгалтерлік есепті жү ргізу мен ұ йымдастырудың техникасының нысандарын таң дау.

Ұ йымның есеп саясаты жалпылама қ абылданғ ан, белгілі бір қ ағ идалар жиынына негізделеді. Ол бас бухгалтермен жасалынып, ұ йым басшысымен бекітіледі.

Есеп саясатының басты міндеттері ұ йымның қ аржы – шаруашылық қ ызметін объективті кө рсету жә не ұ йым қ ызметін тиімді басқ ару мақ сатында ұ йым қ ызметі туралы толық жә не шынайы ақ параттарды қ алыптастыру.

Есеп саясатын қ алыптастыру кезең дері: бухгалтерлік есептің объектілерін анық тау; бухгалтерлік есепті жү ргізу тә сілдерін таң дауғ а ә сер ететін факторларды табу, талдау жә не бағ алау; есеп саясатын қ ұ рудың бастапқ ы ережесін таң дау жә не негіздеу; нақ ты ұ йым ү шін бухгалтерлік есепті жү ргізу тә сілдерін таң дау; таң дап алынғ ан есеп саясатын рә сімдеу.

Есеп саясатын қ алыптастырғ ан жә не қ олданғ ан кезде есептің мынадай принциптерін сақ тау керек:

Есептеу – ұ йымның табыстары мен шығ ыстары олардың келіп тү суіне немесе туындауына қ арай танылады жә не бухгалтерлік есепте кө рсетіледі.

Ү здіксіздік – яғ ни объектілер ү здіксіз ә рекет ететін, болашақ та да жұ мыс жасайтын болып саналады. Оның таратылуғ а немесе қ ызмет кө лемін едә уір қ ысқ артуғ а ешқ андай ниеті де, мұ қ таждығ ы да жоқ деп болжамданады.

Тү сініктілік – қ аржы есептемелеріндегі барлық ақ параттар пайдаланушыларғ а тү сінікті болуғ а тиіс.

Маң ыздылық. Пайдаланушылар негізделген басқ ару шешімдерін қ абылдауды жә не ұ йымның шаруашылық қ ызметін бағ алауы ү шін қ аржылық ақ парат маң ызды болуы керек.

Мә нділік. Ақ парат мә нді болуғ а тиіс. Егер біз қ аржылық есептемеде қ андай да бір мә ліметті жіберіп алсақ, не дұ рыс ұ сынбасақ, онда бұ л ақ паратты пайдаланушылардың экономикалық шешіміне ә сер етуі мү мкін.

Растық. Ақ паратта қ ателік немесе жалғ андық жоқ болса, ол рас болып табылады жә не оғ ан пайдаланушылар сене алады.

Бейтараптық. Қ аржылық ақ парат тә уелсіз болуғ а тиіс.

Сақ тық, яғ ни активтер мен кірістер артық бағ аланбас ү шін шешім қ абылдағ ын кезде қ ауіпсіздік жағ дайын сақ тау, абайлау.

Бұ л принциптер ұ йымның есеп саясатын ә зірлеуге жә не қ абылдауғ а негіздемені қ амтамасыз етеді. Бұ ларды сақ тамау ұ йымның мү ліктік жә не қ аржы жағ дайы туралы кө ріністі бұ рмалайды. Бухгалтерлік есептің стандарттары есеп саясатын қ алыптастыруғ а база болып саналады.

«Рахым Қ алық» серіктестігінде бухгалтерлік есеп «1-С бухгалтерия» бағ дарламасында жү ргізіледі. Серіктестікте негізгі қ ұ ралдар есебі «Негізгі қ ұ ралдар есебі» бухгалтерлік есеп стандартына сә йкес жү ргізіледі. Барлық негізгі қ ұ ралдар типтік формадағ ы бланкілерде жү ргізіледі. Негізгі қ ұ ралдар кірістелген сә тінде стандартқ а сә йкес бастапқ ы қ ұ нымен бағ аланады. Нысаналы бағ ыты мен орындайтын қ ызметіне байланысты, сондай-ақ шоттардың типтік жоспарына сә йкес серіктестіктің негізгі қ ұ ралдары жіктеледі.

Негізгі қ ұ ралдарды есептен шығ ару серіктестік тө рағ асымен бекітілген «Негізгі қ ұ ралдарды есептен шығ ару» тә ртібі туралы нұ сқ ауғ а сә йкес жү ргізіледі.Ұ йымда негізгі қ ұ ралдардың амортизациясы бірқ алыпты (тү зу сызық т) ә діспен жү ргізіледі. Салық тық есеп ү шін серіктестік активтердің (негізгі қ ұ ралдар жә не матераиалдық емес актив) амортизациясын есептейді.

Серіктестікте қ ұ ралдарды кү рделі жө ндеуге арналғ ан жө ндеу қ оры қ ұ рылмағ ан. Кү рделі жө ндеу бойынша нақ ты шығ ыстар олар пайла болғ ан сә тте шығ ындардың сә йкесінше шоттарына апарылады. Кү рделі салымдар, қ айта конструкциялау мен модернизациялау серіктестікте негізгі қ ұ ралдардың есептелген амортизациясына, таза табыс немесе ұ зақ мерзімді несиелер есебінен жү зеге асырылады.

Материалдық емес активтер бастапқ ы қ ұ ны бойынша бағ аланады:

- сатып алу бағ асы;

- бағ дарламалық ө німді орнату жә не реттеу бойынша шығ ындар.

Материалдық емес активтер бойынша тозу ай сайын бекітілген нормағ а сай есептеледі. Материалдық емес активтердің пайдалы қ ызмет мерзімі олардың тү рлеріне байланысты (лицензия, патент, пайдалану қ ұ қ ығ ы), арадағ ы мә міледе қ арастырылғ ан жағ дайлармен анық талады.

Тауарлы-материалдық қ орлар есебі № 2 «Қ орлар» қ аржылық есептің стандартына сә йкес жү зеге асырылады. Олардың есебі қ ойма карточкаларында жә не типтік қ ұ жаттарда жү ргізіледі. Тауарлы-материалдық қ орлардың ө зіндік қ ұ ны оларды сатып алу, транспорттық –дайындау шығ ындарынан қ ұ ралады. ТМҚ орташа қ ұ н ә дісімен бағ аланады.

ФИФО жә не арнайы ұ қ састыру ә дістері қ олданылмайды. Сатып алынғ ан тез тозатын заттар, инструменттер, тө сек жабдық тары, арнайы киімдер, қ орғ ану заттары эксплуатацияғ а берілгенге дейін 1350 «Басқ адай материал» шотының «Қ оймадағ ы кө п ретті пайдаланылатын заттар» аралық шотында есепке алынады. Ал пайдалану мерзімі бір жылдан жоғ ары заттар негізгі қ ұ ралдар ретінде 2420 «Инструменттер, ө ндірістік жә не шаруашылақ инвентарлары» шотында есепке алынады.

Серіктестікте ө ндіріс шығ ындарын есепке алу ү шін 8110 «Негізгі ө ндіріс» 8310 «Кө мекші ө ндіріс», 8410 «Ү стеме шығ ындар» шоттары ашылғ ан.

«Рахым Қ алық» ЖШС-нің бухгалтерлік балансы

етінің тү рі: қ ұ рылыс-монтаж жұ мыстары

Ұ йымдастыру-қ ұ қ ық тық нысан: ЖШС

Ұ йымның заң ды мекен-жайы: Алматы қ аласы, Набержная кө шесі, 116

тең ге

Басшы _________________ _____ ________________

(аты-жө ні) (қ олы)

Бас бухгалтер _______________________ ________________

(аты-жө ні) (қ олы)

Мө р орны