![]() Главная страница Случайная страница КАТЕГОРИИ: АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника |
Тақырып №3. Ауа ортасының гигиеналық маңызы. -1 сағат
Мақ саты: Гигиенаның зерттеу ә дістері жө ніндегі білімді қ алыптастыру. Дә рістің жоспары: 1. Жер бетінің атмосферасы, қ ұ рылысы жә не қ асиеті. 2. Ауаның физикалық қ асиеті. 3. Атмосфералық ауаның химиялық қ ұ рамы. 4. Бө лме ауасының ластануы, санитарлық кө рсеткіштері, ластауыш кө здері.. 5. Атмосфералық ауаны қ орғ ау шаралары. Қ оршағ ан орта факторларының арасында ауа маң ызды рө л атқ арады. Ауасыз ұ зақ уақ ыт тіршілік сақ тау мү мкін емес. Жер атмосферасына тропосфера, стратосфера, мезосфера, ионосфера (термосфера), экзосфера и магнитосфера кіреді.. Ауаның физикалық қ асиеті. Ауаның физикалық қ асиеттеріне ауа температурасы, ылғ алдылық, ауа қ озғ алысының жылдамдығ ы, барометрлік қ ысым, электрлік жағ дайы жатады. Тұ рғ ын бө лмелердің оптималды температурасы t = 18-20 град. (суық клим. аймақ тарда 20-22 град.; жылы климат. 18-19 град.; ыстық - 17-18 град.). Ағ заның қ оршағ ан ортамен жылу алмасуында ауаның ылғ алдығ ы, маң ызды рол атқ арады. Ылғ алдылық тың ү ш дә режесі бар: 1) Абсолюттік ылғ алдылық - в 1 м3 ауадағ ы су буларының (грамм)мө лшері. 2) Максималды ылғ алдылық - берілген температурада ауа ылғ алмен толық қ анық қ андағ ы су буларының 1м3 ауадағ ы граммджық молшері. 3) Салыстырмалы ылғ алдылық – пайызда корсетілген абсолюттік ылғ алдылық тың максималды ылғ алдылық қ а қ атынасы немесе су буларымен ауаның қ анығ у пайызы. Оптималды салыстырмалы ылғ алдылық - 40-60 %, озгермелі 30-70 %. Ауаның жоғ арғ ы да, тө менгі де ылғ алдылығ ы ағ зағ а қ олайсыз ә сер етеді. 20%-тен тө мен қ ұ рғ ақ ауа тыныс жолдарының кілегей қ абатының қ ұ рғ ауына ә келеді. Қ ұ рғ ақ ауа ағ зағ а жең іл тиеді. Ауаның қ озғ алыс жылдамдығ ы жылу жоғ алтуғ а ә сер етеді, конвекция мен терболінуінің ө згеруіне байланысты.Тымық ауада аяз ғ а тозу оң айырақ болады. атмосфеалық ауаның ең қ олайлы қ озғ алысы жаздың гү ні 1-5 м/сек. Кү шті жел (20 м/сек) қ алыпты тыныс алу ырғ ағ ын бұ зады, тері рецепторларын тітіркендіріп, зат алмасуды бұ зады жә не жылу ондіруді жоғ арлатады. Желдің бағ ыты – Ашық ауада, жел бағ ыты, жел қ айдан соғ ып тұ рғ ан кө кжиекнү ктесімен анық талады. Жел бағ ытын (румбтар) белгілеу ү шін жарық ә лемінің бас ә ріптері қ абылданғ ан: С-солтү стік, О-оң тү стік, Ш-шығ ыс, Б-батыс жә не рубтармен белгіленеді. Берілген жергілікті жерде бір жылда немесе бірнеше жылда байқ алатын румбтар бойынша желдер қ айталануының жиілігін, графикпен корсетілген «желдер раушаны» дейміз.Елді мекендерді жоспарлауда желдер раушанын білу маң ызды. Барлық ү ш факторда (температура, ылғ алдылық, ауа қ озғ алысының жылдамдығ ы) адам мен қ оршағ ан ортаның жылу алмасуында қ атысады.Тауғ а шық қ анда, ашық тау-кен орындарында жұ мыс жасағ анда кездеседі. Биіктікке шық қ анда, ағ зағ а тө менгі атмосфералық қ ысым жә не газдардың тө менгі парциалдық қ ысымы ә сер етеді. Бұ л факторлар биіктік ауруы деген симптомдық кешеннің дамуына ық пал етеді. Дем алатын ауада оттегінің парциалдық қ ысымы тө мендейді, ол оттегілік ашығ уғ а ә келеді. Жоғ арғ ы атмосфералық қ ысым - ә серіне белгілі бір жұ мыс категорияларында жұ мыс жасайтын адамдарда болады, ол кессондарда, су асты тоннельдер қ ұ рылысын салуда, метро, барокамерада жұ мыс істеуде кездеседі. (Су астында, жер астында жұ мыс істегенде арнайы жұ мыс камералары салыналды-кессондар) Кессон қ ысылғ ан ауамен толтырылады да, жұ мыс зонасындағ ы суды шығ арады. Атмосфералық ауаның химиялық қ ұ рамы, оның гигиеналық маң ызы. Атмосфералық ауа газдар қ оспасынан - О2, N, СО2, жә не инертті газдардан тұ рады Аздағ ан мө лшерде озон, су булары, азот тотығ ы т.б. жә не биохимиялық ү рдістер мен топырақ та радиоактивтік боліну кезінде пайда болғ ан газтә різдес заттар. Азот - 78, 08 %, О2 - 20, 94 %, СО2 - 0, 03-0, 04 %, инертті газдар - 0, 94 %, су булары – 0, 42 %. Оттегі – ауаның ө мірге маң ызды қ ұ рамдас болігінің бірі, ол адамдар мен жануарлардың демалуына жә не ағ задағ ы тотығ у ү рдістеріне қ атысады. Азот оттегіні сұ йылту қ ызметін атқ арады. Бірақ, жоғ арғ ы қ оысым жағ дайында азот наркотикалық ә сер береді. Инертті газдардың (аргон, неон, криптон, гелий) физиологиялық маң ызы жоқ. Кө міртегінің қ ос тотығ ы(СО2) – адамдар мен жануарлардың демалуы кезінде, отын жақ қ анда жә не кө птеген органикалық заттардың тотығ уы кезінде тү зіледі. СО2 тұ рақ ты дең гейі (0.03-0.04%), ауадағ ы артық молшері атмосфералық жауын-шашынмен жә не жарық та жасыл ө сімдіктермен жұ тылумен кетеді. Ауаның қ ұ рамындағ ы мө лшері 1, 0-1, 5 % СО2, ұ зақ уақ ыт дем алғ анда патологиялық симптомдар пайда болады. 3-4 % болғ анда айқ ын симптомы, 8-10 % болғ анда ө мірге қ ауіпті. Озон-кү шті тотық тырғ ыш. 4. Бө лме ауасының ластануы, санитарлық кө рсеткіштер, ластауыш кө здері. Жабық бө лмелердің ауасы зиянды химиялық заттармен де, шаң мен, патогенді микроағ залармен, булармен, ө ндірістік жұ мыс ү рдістерінен шық қ ан газдармен жә не полимерлік, синтетикалық материалдардан, негізінен қ ұ рылыс материалдары, жихаз, киім, жуғ ыш заттар, инсектицидтермен ластануы мү мкін. Бұ лардың барлығ ының жағ ымсыз иістері бар жә не ағ зағ а зиянды ә сер етеді. Жабық бө лмелердің ластануына, атмосфера ауасының да ластануы маң ызды рө л атқ арады.Жабық бө лмелердің ауасының антропогендік ластануының жанама критерий ретінде СО2 дең гейі анық талады, ө йткені СО2 жиналуына байланысты шаң, микроағ залар саны жә не адамдардың тіршілік ә рекетінің ө німдерінің мө лшері де пропорционалды ө седі, осығ ан байланысты микроклиматта ө згереді. Бө лме ауасындағ ы СО2 -0, 1 % (1%0). 5. Атмосфералық ауаны қ орғ ау шаралары. I. Заң намалық шаралар. II. Технологиялық шаралар. III. Жоспарлау. IV. Санитарлық -техникалық шаралар. V. Санитарлық -гигиеналық шаралар. а) ағ ымдағ ы жә не алдын алу санитарлық қ орытынды; 4.Иллюстрациялық материал: Мультимедиялық кө рсетілім 5.Ә дебиеттер: 1. Гигиена под ред. акад. РАМН Г.И.Румянцева.- М.: ГӘ ОТАР: Медицина, 2005Гончарук Е.И., Кундиев Ю.И., Бардов В.Г. и др. Общая гигиена: пропедевтика гигиены.- К.: Вища шк., 1999. 2. Неменко Б.А., Кенесариев У.И. Коммунальная гигиена. – Алматы. Научно-издательский центр «Ғ ылым». 2003. 3. Амрин М.К. Гигиена воздушной среды. Учебно-методическое пособие. – Алматы. 2003. 4. Кенесариев У.И., Балмахаева Р.М.,. Бекмагамбетова Ж.Д., Жакашов Н.Ж., Тогузбаева К.К. Гигиена: Учебник для вузов/ Под ред. У.И. Кенесариева.- Алматы: «Самара-Принт», 2009.-688 с., стр.13-35. 5.Пивоваров Ю.П. и др. Руководство к лабораторным занятиям по гигиене М. Медицина, 2002. 6.Қ орытынды сұ рақ тары: 1. Ауаның қ андай физикалық қ асиеттерін білесіздер? 2. Атмосфералық ауаның химиялық қ ұ рамы. 3.Бө лме ауасының антропогендік ластануы, санитарлық кө рсеткіштері, атмосфералық ауаның ластану кө здері. 4. Атмосфералық ластанудың адам ағ засына ә сері жә не халық тың санитарлық жағ дайы. 5. Атмосфералық ауаны қ орғ ау жө ніндегі шаралар.
|