Гипс және құрылыста қолданылуы

Гипс - негізінен гипс минералынан тұ ратын тұ нба (шө гінді) таужыныс Гипс (грекше gypsos — бор, ок)

минерал — ө з қ ұ рамына екі су молекуласын кіріктіретін кальций сульфаты;
негізінен гипс минералынан тұ ратын тұ нба (шө гінді) таужыныс;
ғ аныш – сульфаттар класының минералы. Химиялық формуласы CaSO₄Һ ₂H₂O. Моноклиндік сингонияда кристалданады.

Гипстің жеке кристалдары қ алақ ша, бағ ан, призма пішінді, ал минерал агрегаттары ұ сақ тү йіршік (алебастр) немесе талшық (селенит) масса тү рінде кездеседі. Гипс ақ, мө лдір кейде қ оспаларына байланысты тү рлі тү сті, шыныша жылтыр; қ аттылығ ы 1, 5, меншікті салмағ ы 2, 3 г/см3, балқ у температурасы 32 – 41 С. Қ ұ рғ ап келе жатқ ан тұ зды кө л мен тең іздерде шө геді, басқ а сульфаттармен бірге мұ най жә не кү кірт кендерінде тү зіледі, шө гінділер арасында ангидриттің гидратталуынан тұ з кендерінің бұ зылу-тозу қ абаттарында суғ а ерімейтін ү гінді тү рінде шоғ ырланады. Гипс қ ұ рылыста, хирургияда, металлургияда, қ ағ аз, бояу, цемент ө неркә сібінде, мү сін ө нерінде, оптикада жә не ауыл шаруашылығ ында (тың айтқ ыш) қ олданылады. Гипстің ірі кен орындары Оң тү стік Қ азақ стан, Шығ ыс Қ азақ стан, Жамбыл жә не Алматы (Ү лкен Бұ ғ ыты, Кіші Бұ ғ ыты) облыстарында бар.
Кристалдық сырт бейнесі кө бінесе таблетка формалас жұ қ а келеді, кейде призма тү рінде болады. Гипстің «қ арлығ аш қ ұ йрық» деген қ оспақ тары жиі кездеседі. Гипстің жеке кристалы мен қ оспағ ы. Агрегаттары қ уыстар ішінде топталып ө скен друзалар қ ұ райды. Сонымен қ атар оның майда кристалды тыгыз тү рлері болады (алебастр). Тастың жарық тарында шаншылып салаланып ө скен талшық ты гипстер де болады. Талшық ты гипс кө бінесе жібекше қ ұ лпырғ ан ә демі келеді.

Жаратылысы
Гипс ә р тү рлі табиғ ат жағ дайында:

• тұ зды кө лдердің шө гінділерінде;
• ангидриттің гидратация қ ұ былысында жыныстардағ ы судың ә серінен;
• тұ з жә не сульфид кендерінің ү стің гі ү гілу зонасында қ алдық минерал ретінде пайда болады;

Гипс гидратермалық желілерде сирек кездеседі; ол вулканды аймақ тарда, ә сіресе бу мен газдар атқ ылағ ан ыстық арасан кө здер (фумаролалар) маң ында кездеседі.Гипс ө те бағ алы қ ұ рылыс материалы болып табылады. Ол тү рлі кө ркемдік, скулптуралық ө ндірісте қ олданылады.