Ерекше жүргізілетін істерді қарау тәртібі

1. Ерекше жү ргізілетін істерді АІЖ Кодекстің 31-38-тарауларында белгіленген алыныстармен жә не толық тырулармен қ оса талап қ ою ережелері бойынша соттар қ арайды. Ерекше жү ргізілетін істерді сот арыз беруші мен мү дделі адамдардың қ атысуымен қ арайды.

Олар: Заң дық маң ызы бар фактілерді анық тау туралы істер

1. Сот азаматтардың немесе ұ йымдардың жеке не мү ліктік қ ұ қ ық тарының туындауына, ө згеруіне немесе тоқ татылуына байланысты болатын фактілерді анық тайды.
2. Сот мынадай фактілерді:
1) адамдардың туыстық қ атынастарын;
2) адамның біреудің асырауында болуы;
3) тууды, бала асырап алуды, некелесуді, ажырасуды жә не қ айтыс болуды тіркеу;
4) қ ұ қ ық белгілейтін қ ұ жаттардың (ә скери қ ұ жаттарды, паспорттарды, жеке куә ліктерді жә не азаматтық хал актілерін жазу органдары беретін куә ліктерді қ оспағ анда) қ ұ жатта кө рсетілген аты, ә кесінің аты немесе тегі осы адамның паспортында немесе жеке куә лігінде, немесе туу туралы куә лігінде кө рсетілген атқ а, ә кесінің атына немесе тегіне сә йкес келмейтін адамдікі екендігі;
5) мү лікті меншік, шаруашылық жү ргізу жә не оралымды басқ ару қ ұ қ ық тарымен иелену, пайдалану жә не (немесе) оғ ан билік ету;
6) жазатайым жағ дай;
7) азаматтық хал актілерін жазу органдары қ айтыс болу
оқ иғ асын тіркеуден бас тартқ ан жағ дайда адамның белгілі бір уақ ытта белгілі бір мә н-жайларда қ айтыс болуы;
8) мұ рагерлікті қ абылдау жә не мұ рагерліктің ашылу орны;
9) егер заң дарда оларды анық таудың ө згеше тә ртібі кө зделмесе, басқ а да заң дық маң ызы бар фактілерді анық тау туралы істерді қ арайды.

Азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тану
немесе азаматты қ айтыс болды деп жариялау жағ дайында судья арыз қ абылдағ аннан кейін мына іс-ә рекеттерді жасайды:

1. Судья істі соттың қ арауына ә зірлеу кезінде қ андай адамдардың жоқ адам туралы мә лімет бере алатынын анық тайды, сондай-ақ жоқ адам туралы соң ғ ы мә лім болғ ан тұ рғ ылық ты жері жә не жұ мыс орны бойынша тиісті ұ йымдардан ол туралы бар мә ліметтерді сұ райды.
2. Судья арыз қ абылдағ аннан кейін іс қ озғ алғ аны туралы арыз берушінің есебінен жергілікті газетте жарияланым беру туралы ұ йғ арым шығ арады. Жарияланымда мыналар болуғ а тиіс:
1) азаматты хабар-ошарсыз кетті деп тану немесе қ айтыс болғ ан деп жариялау туралы арыз келіп тү скен соттың атауы;
2) арыз берушінің атауы жә не оның тұ рғ ылық ты жері (егер арыз заң ды тұ лғ алардан келіп тү ссе, орналасқ ан жері);
3) жоқ адамның тегі, аты, ә кесінің аты, туғ ан жері мен соң ғ ы жұ мыс орны;
4) азаматтың жү рген жерін білетін адамдарғ а жарияланым берілген кү ннен бастап ү ш ай мерзімде сотқ а ол туралы хабарлауды ұ сыну.
3. Арызды қ абылдағ аннан кейін судья қ амқ оршы жә не қ орғ аншы органғ а жоғ алып кеткен азаматтың мү лкін кү зету мен басқ ару ү шін қ амқ оршы тағ айындауды ұ сына алады.

Ұ Л (Қ ЫЗ) АСЫРАП АЛУ ТУРАЛЫ Ө ТIНIШТЕР БОЙЫНША IС
ЖҮ РГIЗУДЕ Ө ТІНІШ БЕРУ ЖӘ НЕ МАЗМҰ НЫ:

Ө тiнiш беру

Жасы кә мелетке толмағ ан ұ л немесе қ ыз асырап алу (бұ дан ә рi - бала асырап алу) туралы ө тінішті бала асырап алғ ысы келетін азаматтар баланың тұ рғ ылық ты (жү рген) жерiндегi кә мелетке толмағ андардың істері жө ніндегі мамандандырылғ ан ауданаралық сотқ а жазбаша нысанда не электрондық қ ұ жат нысанында бередi.
Ескерту. Егер тиісті ә кімшілік-аумақ тық бірліктің аумағ ында кә мелетке толмағ андардың істері жө ніндегі мамандандырылғ ан ауданаралық сот қ ұ рылмаса, оның соттауына жататын істерді баланың тұ рғ ылық ты (тұ ратын) жеріндегі аудандық (қ алалық) сот қ арауғ а қ ұ қ ылы.

Ө тініштің мазмұ ны

1. Баланы асырап алу туралы ө тініште:
1) бала асырап алушылардың (бала асырап алушының) фамилиясы, аты, ә кесінің аты, олардың тұ рғ ылық ты жері;
2) асырап алынатын баланың фамилиясы, аты, ә кесінің аты, туғ ан кү ні, айы, жылы, оның тұ рғ ылық ты (жү рген) жері, асырап алынатын баланың ата-аналары, ағ а-інілері мен апа-қ арындастарының бар-жоғ ы туралы мә ліметтер;
3) бала асырап алушылардың (бала асырап алушының) баланы асырап алу жө ніндегі негіздейтін мә н-жайлар жә не осы мә н-жайларды растайтын дә лелдемелер;
4) баланы асырап алушылар (бала асырап алушы) баланың тууы туралы акт жазбасына тиісті ө згерістер енгізгісі келген жағ дайда, асырап алынатын баланың фамилиясын, атын, ә кесінің атын, туғ ан кү нін (баланы бір жасқ а дейін асырап алғ ан жағ дайда), асырап алынатын баланың туғ ан жерін ө згерту туралы, баланың тууы туралы акт жазбасына бала асырап алушыларды (бала асырап алушыны) ата-аналар (ата-ана) ретінде жазу туралы ө тініш кө рсетілуге тиіс.

(Толығ ы АІЖ кодексінің 31-38 тарауда)

2. Егер істі ерекше іс жү ргізу тә ртібімен қ арау кезінде соттың қ арауына жататын қ ұ қ ық туралы дау туындаса, сот істі талап қ ою тә ртібімен қ арау туралы ұ йғ арым шығ арады. Іс талап қ ою тә ртібімен оның қ озғ алу орны бойынша қ аралады. Арыз беруші мен басқ а да мү дделі адамдарғ а АІЖ Кодексте «талап арыздың нысаны мен мазмұ ны» атты бабында келесі талаптар кө рсетілген:

1. Талап арыз сотқ а жазбаша нысанда не электрондық қ ұ жат нысанында беріледі.
2. Арызда:
1) арыз берілетін соттың атауы;
2) талап қ оюшының атауы, оның туғ ан кү ні, айы, жылы, тұ рғ ылық ты жері, тұ рғ ылық ты жерi бойынша тiркелгенi туралы мә лiметтер немесе, егер талап қ оюшы ұ йым болса, оның тұ рғ ан жері, сә йкестендiру нө мiрi мен банктік реквизиттері, сондай-ақ, егер арызды оның ө кілі берсе, ө кілдің атауы мен мекен-жайы, бұ дан басқ а, егер олар бар болса, талапкер мен ө кілдің ұ ялы байланыстың абоненттік нө мірі мен электрондық мекенжайы туралы мә ліметтер;
3) жауапкердің тегі, аты, ә кесінің аты (егер ол жеке басын куә ландыратын қ ұ жатта кө рсетілсе), туғ ан жылы, айы, кү ні, оның тұ рғ ылық ты немесе болатын жері, ұ ялы байланыстың абоненттік нө мірі жә не электрондық мекенжайы (егер олар бар болса), сондай-ақ қ осымша сә йкестендіру нө мірі, электрондық мекенжайы, егер бұ л деректер талапкерге белгілі болса;
4) талап қ оюшының қ ұ қ ық тарын, бостандық тарын немесе заң ды мү дделерін жә не оның талап қ ою талаптарын бұ зудың немесе бұ зу қ аупінің мә ні;
5) талап қ оюшы ө зінің талаптарын негіздейтін мә н-жайлар, жә не бұ л мә н-жайларды растайын дә лелдемелер;
6) егер талап қ ою бағ алауғ а жатса, талап қ оюдың бағ асы;
7)
8) арызғ а қ оса тіркелетін қ ұ жаттардың тізбесі кө рсетілуге тиіс.
3. Арызда дауды шешу ү шін маң ызы бар ө зге де мә ліметтер кө рсетілуі, сондай-ақ талапкердің ө тініші баяндалуы мү мкін.
4. Прокурор мемлекеттік немесе қ оғ амдық мү дделер ү шін беретін ө тінішінде мемлекеттік немесе қ оғ амдық мү дденің неден тұ ратынын, қ андай қ ұ қ ық тың бұ зылғ анын негіздеу, сондай-ақ заң ғ а немесе ө зге де нормативтік қ ұ қ ық тық актілерге сілтеме болуғ а тиіс. Прокурор азаматтардың мү дделері ү шін ө тініш жасағ ан жағ дайда талап арызда азаматтың ө зінің талап қ оюы мү мкін еместігінің себептерін негіздеу болуғ а тиіс; арызғ а, ә рекетке қ абілетсіз адамның мү дделері ү шін арыз беретін жағ дайларды қ оспағ анда, азаматтың сотқ а талап қ оюмен жү гінуге келісімін растайын қ ұ жат қ оса тіркелуге тиіс.
5. Арызғ а талап қ оюшы немесе талап арызғ а қ ол қ оюғ а жә не оны ұ сынуғ а ө кілеттігі болғ ан кезде оның ө кілі қ ол қ ояды.
Арыз электрондық қ ұ жат нысанында берілген кезде ол талап қ оюшының электрондық цифрлық қ олтаң басымен куә ландырылады. Ө кілеттігі болғ ан кезде талап арыз ө кілдің электрондық цифрлық қ олтаң басымен куә ландырылады.

Талап арызғ а қ оса тіркелетін қ ұ жаттар тізімі:

1) жауапкерлер мен ү шінші тұ лғ алардың санына қ арай талап арыздың кө шірмесі;
2) мемлекеттік баж тө леуді растайын қ ұ жат;
3) ө кілдің ө кілеттігін куә ландыратын сенімхат немесе ө зге де қ ұ жат;
4) талапкер ө з талаптарын негіздейтін мә н-жайларды растайтын қ ұ жаттар, егер кө шірмелер оларда болмаса, жауапкерлер мен ү шінші тұ лғ алар ү шін бұ л қ ұ жаттардың кө шірмелері;
5) оны дауғ а салғ ан жағ дайда нормативтік қ ұ қ ық тық актінің мә тіні;
6) талапкердің мерзімді кейінге қ алдыру, ұ зарту, сот шығ ындарын тө леуден босату немесе олардың мө лшерін азайту туралы, талап қ оюды қ амтамасыз ету, дә лелдемелерді талап ету туралы ө тініші жә не, егер олар талап арызда жазылмағ ан болса, басқ алар да қ оса тіркеледі.
2. Электрондық қ ұ жат нысанында берілетін талап арызғ а осы баптың бірінші бө лігінде кө рсетілген қ ұ жаттардың электрондық нысандағ ы кө шірмелері қ оса беріледі.
Бұ л ретте, «электрондық ү кіметтің» тө лем шлюзі арқ ылы тө лемді жү зеге асыруды куә ландыратын электрондық қ ұ жат мемлекеттік баждың тө ленгендігін растайтын қ ұ жат болып табылады.

Осы талаптарды сот белгілеген мерзімде орындау қ ажет екендігі тү сіндіріледі. Мү дделі адамдардың қ арсылық тары болғ ан жағ дайда сот істі аумақ тық сотта қ арау ережелері бойынша басқ а соттың қ арауына беруі мү мкін.
3. Сот ұ йғ арымы белгіленген мерзімде орындалмағ ан жағ дайда арыз қ аралмай қ алдырылады, ал мү дделі адамдарғ а олардың жалпы негіздерде талап қ ою қ ұ қ ығ ы тү сіндіріледі.