Дельфин әдісімен жүзу

Дельфин спорттық жү зу ә дісі, шапшаң дық жағ ынан кроль ә дісімен етпеттеп жү зу тү рінен кейін екінші орында.

Суда етпеттей жатып жү зушінін екі қ олы суды кү рей кейін қ арай серпиді, сонан соң қ ол су бетінде екі жақ тап алғ а қ арай созылады. Қ ол мен аяқ бірдей жұ мыс істейді жә не бірге қ осылып, дельфиннің қ ұ йрық қ анатының толқ ыны сияқ ты қ имылына ұ қ сап, жоғ ырадын тө мен жә не тө меннен жоғ ары қ арай қ имылдайды.

52-суретте дельфин ә дісімен жү зудің жалпы кө рінісі кө рсетілген. Оның ерекшелігі терең дем алғ анда қ олмен есіп, аяқ пен екі дү ркін ұ ру қ имылын жасайды. Ол тө мендегідей орындалады: қ олмен есу кезінде аяқ пен екі дү ркін суғ а ұ ру керек, біздің елде жә не шетелдер атақ ты жү зушілер осы ә дісті қ олданады /52-сурет/

Дельфин ә дісімен жү зу қ осалқ ы тү рге жатпайды, оны таза спорттық ә діс деп тү сіну керек.

Жарыс кезінде бұ л ә діспен 100-200 метр қ ащық тьқ қ а жү зеді. Кешенді жү зу осы ә діспен басталады да, аралас эстафетада ү шінші /этапқ а/ кезең ге тура келеді.

Дельфин ә дісімен жү зу спортшылардың /жү зушілердің / кү ш-қ айратын жетілдіруге кө п жә рдем береді. Дельфин ә дісімен жү зген кезде тез шаршап қ алуы мү мкін, осығ ан қ арамастан ө зінің динамикалық кө рнекті қ имылымен кө пшіліктің кө ң ілінен шығ ып отыр.

Дельфин ә дісін ү йрету. Бұ л ә дісті жү зудің жалпы ү лгісін ү йренуден бастайды, сондық тан қ олдың қ имылына кө п кө ң іл бө лген жө н.

Ең алдымен қ ол қ имылымен қ ұ рғ ақ та жаттығ ып алу керек: тік тұ рып сә л ең кейіп алақ анын тө мен қ аратып иық дең гейіне дейін қ олды алғ а қ арай созып, басты сә л кө терің кіреп қ олғ а қ арап тұ ру керек. Осы бастапқ ы екі қ олды бірдей созып, тү зу ұ стап шыр айналдырып дө ң гелек қ имыл жасайды, тө мен-артқ а жә не жоғ ары-алғ а, содан соң бастапқ ы қ алпына қ айтып оралады.

Осы жағ дайда қ ос қ олдап есу қ имылына кө бірек кө ң іл бө лу керек. Тыныс алу еркін болғ аны дұ рыс /53-сурет/.

Келесі қ олдың қ имылын дамыту суда ө ткізіледі, ол ү шін ең алдымен суда тік тұ рып, сә л алғ а ең кейіп екі қ олмен қ имыл жасау керек. Бұ л жаттығ удың ең маң ыздысы қ олды тү зу ұ стап, қ ос қ олдап су бетіне тигізбей есуді ү йрену, содан соң қ ол қ имылын тыныс алумен ү йлестіріп орындау керек.

Суда тұ рғ ан қ алпында иық дең гейіне дейін қ олды алғ а созып, басты судан кө теріп, терең дем алады, содан соң бетті суғ а батырып, сол қ алпында қ олмен толық қ имыл жасайды; ү ш-тө рт рет қ айталағ ан соң, бастапқ ы қ алпына қ айтып оралады, содан кейіи су ішінде дем шығ ару қ ажет. Ол ү шін басты кө теріп дем алады, басты қ айтадан суғ а батырып, қ олмен бірнеше қ имыл жасайды. Тыныс алудың ү йлесімділігін қ адағ алау керек. Осы кезде есу ә дісін естен шығ армай, есуді кө зді ашып орындағ ан жө н болады.

Одан ары қ ол қ имылын суда жү ру ә дісімен біріктіріп, бойды тік ұ стап, қ олдың емін-еркін қ имылын байқ ап отыру керек.

Кезекті демалыс /пауза/ кезінде басты дем алу ү шін кө тергенде саусақ тармен жайлап есуге болады, одан су бетінде қ алқ ып тұ руғ а жең ілдік тұ рады. Бұ л жаттығ уды ү йренген соң келесі жаттығ уды басты суғ а батырып, кеудемен жылжып, оны аяқ қ имылымен ү йлестіріп, крольмен етпеттеп жү зу ә дісіндегідей етіп, су тү бінен аяқ пен итеру арқ ылы орындау керек. /54-сурет/

Қ ол қ имылын бірнеше цикл тоқ тамай орындағ ан соң, қ олды ә деттегі қ алпында ұ стап тұ ру жә не басты кө теріп демалу қ ажет, осы кезде қ олмен жайқ ысу керек.

Тынысын тежеп жү зуді ү йренген соң қ ол қ имылына тыным салмай жә не алғ а қ арай жү руін нашарлатпай, қ ол қ имылы кезіндегі демалу жаттығ уына кірісуге болады.

Алғ ашқ ыда суда тік тұ ру ә деттегі қ алпында қ андай болса, сондай ө тіп орындалады. Жү зуші есуді бастап, басын суғ а батырып дем шығ арады, толық есу кезінде демнің шық қ ан жолында су бетің де із калу керек. Қ олдар есуді бітіріп, судан шық қ ан кезде, басты кө теріп, ауызды кенірек алып дем алады.

Қ олды кө теріп иық дең гейде жеткен кезде демалуды бітіріп, басты суғ а батыру керек, сонан соң қ ол су бетіне жеткен кезде қ имылдың жаң а циқ лын дем шығ арудан бастайды / 55-сурет/.

Содан соң бұ л жаттығ уды суда жү ріп қ айталау керек.

Суда тік тұ ру жә не жү ру жаттығ уларын ү йренген соң осыларды жылжи отырып, орындау керек. Осы кезде аяқ сә л кроль ә дісімен жұ мыс істейді, етпеттеп созылып жатып, аяқ дельфин ә дісімен қ озғ алады, тыныс алуды бірдей орындайды. Жү зген кезде дене мен аяқ ты бостау ұ стау керек, ал демалғ ан кезде денені аздап бү гу керек. Сонда ғ ана кеуде мен басты жоғ ары кө теруге мү мкіндік туады. Басты суғ а батырғ ан кезде денені созып, мейлінше бос ұ стау керек / 56 - сурет/.

Осылай жү зіп ү йренген соң қ олмен ескен жә не қ олды су ү стімен алғ а созғ ан кезде дем алумен қ абат кроль ә дісіндегіден аяқ қ имылын жайлатады, кейде мү лдем тоқ татады.

Аяқ қ имылын " ұ мыту" ү шін екі аяқ тың арасына қ алтқ ы қ ыстырады, денені су бетінде ұ зыннан созып ұ стау мақ сатымен қ олдармен еседі.

Аяқ тың тізе буынын босаң сытады, денені аздап бө лдің тұ сынан бү геді, қ олмен ескенде иық тар судың бетіне шығ ады. Бұ л жаттығ у дұ рыс орындалса, аяқ тізеден бү гіліп, жазылып еркін қ озғ алады /57 - сурет/.

Екі аяқ тың арасына қ алтқ ы /тақ тайша/ қ ыстырып жү зген кезде аяқ тың тобық тан жең іл қ озғ алуына жағ дай жасап, тезіден бү гіліп, созылу арқ ылы ауырлатпауғ а тырысың ыз. Бұ л жаттығ удың негізі - қ олды кө теріп, суғ а тигізгеннен кейін босаң сығ ан аяғ ын суда ұ стап тұ ру жә не дененің ә ртү рлі бағ ытын бірдей ету.

Аяқ қ а қ алтқ ы қ ыстырмай тек қ олдың қ имылымен ғ ана жылжу арқ ылы бұ л қ имылды дамытуғ а болады. Бұ л жаттығ уларды ү йренген соң есу қ имылын дамытуғ а болады.

Алдынан артқ а қ арай тү зу есуді ү йренуге танысу керек, есудің орта шеніндегі қ имылына зор кө ң іл бө лің із. Бұ л жаттығ у тө мендегідей орындалады бастапқ ы қ алпың да қ ол алғ а созылып, есу біршама екі жақ ты тө мен қ арай басталып, дененің орта шеніне дейін астымен ө ткізігі, артқ а қ арай жамбасқ а дейін, жамбастан бастап, саусақ тармен есуық имылы кү шейеді, бұ лардың қ имылы біршама денеден артқ а қ арай бұ рылады. Есу кезінде қ ол шынтақ буынынан иілу керек, ө йткені саусақ тар /кисти/ ө зінің қ озғ алысында шынтақ тан алда болу керек / 58 - сурет/.

Алдымен есуді суда тік тү рып, содан соң суда жү ріп, одан ары жузу кезінде ү йренеді. Осыларды дұ рыс орындау суда тез жылжуғ а жә рдем береді.

Қ ол қ имылының тә сілін ү йренумен қ атар біртіндеп аяқ ты да жұ мысқ а қ осу керек, қ олдар ауадан ө ткен кезде жә не суғ а кірген уақ ытта пайда болатын дененің толқ ын қ озғ алысы аяқ тарғ а беріледі, ол денені суда ұ стап тұ ру жә не жоғ арыдан тө мен ұ ру қ имылы арқ ылы орындауғ а мү мкіндік береді.

Егер де жү зуші осы ә дісін кү шейтуді аз да болса ү йренсе, ол кә дімгі бір ұ рма дельфин ә дісімен жү зіп кете береді. Бұ л қ имылды қ ұ лашын сермеп қ ана орындағ ан жө н болады. Бұ л қ имылды жең ілдету жә не тез ү йрену ү шін ү ш метр кроль ә дісімен, екі метр дельфин ә дісімен жү зу керек, біртіндеп аяқ қ имылымен жү зу арасын ұ зартып орындау керек.

Аяқ қ имылын орындау тә сілін осындай ә дістермен тез ү йреніп кө руге болады. Соның нә тижесінде екі ұ рма дельфин ә дісіне кірісуге болады, бұ л ә діс те аяқ пен бірінші ұ рма алғ ашқ ы қ олмен есу кезінде, екіншісі -қ олмен есу аяқ талғ ан кезде орындалады /59- сурет/.

Екі ұ рума дельфин ә дісінің қ иындау жерлерін орындау ү шін бір аяқ пен қ имыл жасау тә сілін жақ сы ү йрену керек.

Екі ұ рума дельфин ә дісімен жү згенде аяқ, қ ол жә не тыныс алу қ имылдарын жақ сы меннгеру ү шін ең алдымен бетті суғ а батырып, тынысты тежеп, содан соң 3-4 рет ескен кезде бір дем алу керек. Дем алғ ан кезде аяқ қ озғ алысы бә сең демеу кажет, соғ ан кө ң іл бө лген жө н.

Осыдан кейін дельфин ә дісімен жү зуге кірісуге болады, бірден алу екі рет қ олмен ескен кезде, содан соң ә рбір цикл сайын дем алуды орындау керек. Осы ә дістерді ү йренген соң екі ұ рума дельфин ә дісін одан ары дамытуғ а болады.