R, L тізбегін синусоидалы кернеу көзіне қосу.

Егер осы шарғ ыны, яғ ни активті кедергісі жә не индуктивтілігі бар реал шарғ ыны синусоидалы кернеу кө зіне қ осса, онда ө тпелі ү рдіс кезінде ток жә не тізбек элементтерінің кернеулері қ алай ө згеретіндігін қ арастырайық. R, L тізбегін синусоидалы кернеуге қ осқ ан кезде еріксіз ток , мұ ндағ ы

Еркін ток . Ө тпелі ток:

Интегралдау тұ рақ тысы А коммутацияның бірінші заң ы бойынша анық талады. Тізбекті іске қ осқ анғ а дейін онда ток болмағ ан, сондық тан кезінде , Ө тпелі ток:

.

Индуктивтіктегі кернеу:

Еркін токтың бастапқ ы мә ні шамамен еріксіз бастапқ ы токтың мә ніне тең, ал таң ба бойынша бір-біріне қ арама-қ арсы (42а-сурет). ψ -φ =π /2 жә не τ ү лкен мә ндері кезіндегі ток қ исығ ының сипаты 42ә -суретте кө рсетілген. Тізбек қ осылғ аннан кейін жарты период ішінде ток | i | ≈ 2I_mеркз екі еселенген еріксіз ток амплитудасына дейін жетеді.

R, C тізбегін тұ рақ ты кернеуге қ осу. Ұ йығ ы (заряды) жоқ реал, яғ ни активті кедергісі жә не сыйымдылығ ы бар конденсатор тұ рақ ты кернеу кө зіне қ осылғ ан (43-сурет).

Кирхгофтың екінші заң ы бойынша коммутациядан кейінгі тең деу:

Бұ л- біртекті емес бірінші ретті дифференциалдық тең деу.

Конденсатордың ө тпелі кернеуі жоғ арыда айтылғ андай екі кернеудің қ осындысына тең: , мұ ндағ ы: - еркін кернеу, - еріксіз кернеу.

Еркін кернеуді табу ү шін сыртқ ы (қ орек кө зінің) кернеуі нө лге тең деп алынады: . Тең деудің жалпы шешімі: . Тү бірді табу ү шін деп қ абылдап аламыз да, дифференциалдық тең деуден алгебралық тең деуге кө шеміз . Сипаттамалық тең деуден () тү бір табамыз: Мұ ндағ ы уақ ыт тұ рақ тысы деп аталады, ө лшемдігі уақ ыт бірлігіне тең: .

Еріксіз кернеу қ орек кө зінің кернеуіне тең болады: Ендеше ө тпелі кернеу: .

Интегралдау тұ рақ тысы А коммутацияның екінші заң ы бойынша анық талады. Коммутациядан кейінгі мезетте ө тпелі кернеу нө лге тең.

Тұ рақ ты шаманың мә нін тең дігіне қ ойса:

44-суретте i, u_C, u_Cерк, u_Cез ө згерісінің қ исық тары кө рсетілген. Графиктерде ажыратқ ышты қ осқ ан кезде конденсатордың кернеуінің 0-ге тең де, ал токтың ең ү лкен мә нге ие болатындығ ы кө рініп тұ р. Кейін конденсатордың заряды кө бейген сайын кернеуі арта тү седі, ал тогы азайып, нө лге ұ мтылады..

R, C тізбегін қ ысқ а тұ йық тау (45-сурет). Сыйымдылық тағ ы еріксіз кернеу жә не тізбектегі еріксіз ток нольге тең. Еркін токтар мен кернеуді табайық. Сыйымдылық тағ ы кернеу бағ ытын, ток бағ ытымен бағ ыттас етіп қ абылдап аламыз. Еркін ү рдіске Кирхгофтың екінші заң ын пайдаланып тең деу қ ұ рамыз: . Еркін кернеу ү шін біртекті дифференциалдық тең деу қ ұ рамыз: Соң ғ ы тең деудің жалпы шешімі:

, мұ ндағ ы . Конденсатордағ ы кернеу: .

Конденсатордың зарядсыздану кезіндегі тогы .

Минус таң басы ток пен конденсатордың кернеуінің бағ ыттарының сә йкес келмейтінін кө рсетеді.

46-суретте u_C жә не i ө згерісін ситпаттайтын қ исық тар кө рсетілген.

R, C тізбегін синусоидалы кернеуге қ осу. R, C тізбегін синусоидалы кернеуге кө зіне қ осылғ ан.

Кирхгофтың екінші заң ы бойынша: .

Еркін кернеуді анық тау ү шін қ орек кө зінің кернеуін нө лге тең деп алып, соң ғ ы тең деуді шешсе: . Сыйымдылық тағ ы еріксіз кернеу

мұ ндағ ы .

Сыйымдылық тағ ы ө тпелі кернеу:

.

Бастапқ ы шарт бойынша кезінде , сонда . Сыйымдылық тағ ы кернеу:

, мұ ндағ ы тізбектің уақ ыттық тұ рақ тысы. Ток u_C ө згерісін ситпаттайтын қ исық 42-суреттегі ток қ исығ ына ұ қ сас.

Негізгі ә дебиет: 1 [59-68].

Қ осымша ә дебиет: 6 [236-243]

Бақ ылау сұ рақ тары:

1.R, L тізбегін қ ысқ аша тұ йық тау кезінде пайда болатын ө тпелі ү рдістің сипаты қ андай?

2. R, L тізбегін тұ раұ ты кернеуге жә не синусоидалы кернеуге қ осу кезінде пайда болатын ө тпелі ү рдістерді сипаттаң ыз.Уақ ыт тұ рақ тысы жә не ө шу коэффициенті қ алай анық талады?

3.R, C тізбегін қ ысқ аша тұ йық тау кезінде пайда болатын ө тпелі ү рдістің сипаты қ андай?

4. R, C тізбегін тұ рақ ты кернеуге жә не синусоидалы кернеуге қ осу кезінде пайда болатын ө тпелі ү рдістерді сипаттаң ыз. Уақ ыт тұ рақ тысы мен ө шу коэффициенті қ алай анық талады?