Мазмұны. 1.1.Жүннен жасалған бұйымдар----------------------------------------------------------8

Кіріспе ------------------------------------------------------------------------------- 6

1.Негізгі бө лім:

1.1. Жү ннен жасалғ ан бұ йымдар----------------------------------------------------------8

1.2. Жү ннің қ асиеттері -------------------------------------------------------- 15

1.3. Жү н ө ң деу ------------------------------------------------------------------- 24

1.4. Жү ннен жасалғ ан киімдер ------------------------------ 27

Қ орытынды------------------------------------------------------------------------ 29

Пайдаланылғ ан ә дебиеттер--------------------------------------------------- 31

Кіріспе
Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың «Қ азақ стан - 2050» стратегиясында алғ ан міндет етіп қ ойғ ан ішкі жә не сыртқ ы саясатының аса маң ызды 30 бағ ытының бірі - мә дени мұ ра бағ дарламасы аясындағ ы халық тық мә дени қ ұ ндылық тар мен дә стү рін дамыту. Осы бағ ытты ескере отырып, кө нере бастағ ан қ олө нерді бү гінгі кү нде ө з кә демізге жаратып, қ олданудың маң ызы ө те зор.
Қ оғ амдағ ы болып жатқ ан бетбұ рыстар, саяси кө зқ арастар аясында қ азақ елінің тариқ ын шынайы тұ рғ ыда таныта біліп, салт - дә стү ріне рухани мұ расына қ асиетпен қ арау ерекше маң ызғ а ие болып отыр. Сондай қ ажеттіліктің бірі - халық тың қ олө нері.
«Ө нерден қ уат алмаса тіршіліктің шырағ ы ө шеді» - деп М. Ә уезов айтқ андай, ө сіп келе жатқ ан ұ рпағ ымызғ а ө з халқ ының ө нерін бойына сің іріп ө сіру қ азіргі кездегі кезек кү ттірмейтін мә селе.
Қ олө нер – ұ рпақ тан - ұ рпақ қ а ауысып, тамырын терең ге жайып келе жатқ ан халық мұ расы. Осынау халық қ азынасын қ астерлеу - кө зі ашық, кө кірегі ояу, ар - намысты, ұ лтжанды ә рбір адамның борышы. Алғ аш ұ стазыммен осы істі қ олғ а алғ анда, осы борышымды қ олдан келгенше ө тегім келді.
«Ел іші – алтын бесік» деген аталы сө здің ақ иқ атын кө зіммен кө ріп, халық шеберлерінің жасағ ан таң ғ ажайып ою - ө рнекті бұ йымдарын қ олыма ұ стағ анда, ізденімді тапқ андай болдым.
Зерттеу бө лімінің бірінші кезең і

Кө шпелі халық болғ андық тан да мал бағ умен айналысып, ата - бабаларымыз қ олө нер бұ йымдарын жасауда мал терісі мен жү нін шикізат ретінде пайдаланғ ан. Аналарымыз бен апаларымыздың ақ ыл - парасатынан, ісмерлігінен, кө ркемдік талғ амдарынан кө здің жауын алардай қ ұ нды ұ лттық ө нер туындылары ө мірге келген. Жү ннен жасалғ ан бұ йымдар мық ты, шыдамды, жылы, тұ рмысқ а қ олайлы, денсаулық қ а пайдалы, алып жү руге ың ғ айлы жә не жең іл. Тұ рмысқ а арқ ан - жіп, бау, ноқ та, кө ген, киіз, текемет, сырмақ, алаша, кілем ә ртү рлі дорбалар – барлығ ы дерлік жү ннен жасалады.
Жү нді сақ тау.
Жуылмағ ан жү н шектен тыс ылғ алданғ ыш, сондық тан микроорганизмдердің кө беюіне қ олайлы орта. Жү нді ұ зақ мезім сақ тау керек болса, қ апқ а, фанер жә шікке, қ ағ аз қ аптарғ а нығ ыздап салып «Дезмоль», «Антимоль», «Фоксид» препараттарын салып сақ тайды.
Жү н сақ тайтын бө лменің есік, терезесін ашып, міндетті тү рде желдетіп тұ ру керек. Жү нді ашық кү н астында сақ тауғ а болмайды.

Жү нді ө ң деу.
Тоғ ытылғ ан қ ойдың жү нін жумаса да болады. Жуып, кептірілген жү ннің тү тілуі де қ иындай тү седі.
Алаша жібі пысық, кілем жібі жуан бос иіріледі. Тү біт иіруге жең іл ұ ршық керек.
Қ ылшық жү ндер мен ешкінің қ ылынан, тү йенің шудасынан алашағ а арқ ау, кү зеу жіптерін иіреді. Қ ойдың кү зем жү нінен, қ озының жү нінен киіз басады.

Жү н– қ ой, ешкі, тү йе жә не т.б. жануарлардың тү гі, жең іл ө неркә сіптің қ ұ нды шикізаты. Жү н талшық тары жылуды аз ө ткізеді, ылғ ал тартқ ыш жә не берік болады. Ол жіп иіру, мата тоқ у, киіз басу, ә р тү рлі тоқ ыма бұ йымдар жасау ү шін пайдаланылады. Қ ой, ешкі жә не тү йе Жү ні қ ұ нды шикізат болып есептеледі. Дү ние жү зінде қ ой Жү ні кө п ө ндіріледі.

Қ ой Жү ні талшық тарының жуан-жің ішкелігіне, қ ұ рылымына қ арай бө лінеді. Жү н қ ұ рамындағ ы қ ылшық тардың ара қ атынасы қ ой тұ қ ымына байланысты ә р тү рлі болады. Сондық тан қ ой Жү ні биязы, биязылау, ұ яң жә не қ ылшық Жү н деп бө лінеді. Биязы Жү н талшығ ының жің ішкелігі 14, 2 – 25мкм, ұ зындығ ы мен ирегі біркелкі болады. Тү сі ақ, шайыры мол. Бұ л Жү нінен жоғ ары сапалы мата тоқ ылады. Биязылау Жү н біркелкі ірілеу Жү н мен аралық қ ылшық тан тұ рады. Талшығ ының жің ішкелігі 25, 1 – 35мкм. Мұ ндай Жү ннен трикотаж, жоғ ары сапалы шұ ғ а тоқ ылады. Ұ яң Жү н қ ұ рамында Жү ннен басқ а аралық жә не майда қ ылшық тар болады. Ұ яң Жү ннен кілем тоқ ылады. Қ ылшық Жү ннің қ ұ рамында қ ылшық, ә сіресе, ө лі қ ылшық кө п болады. Мұ ндай Жү н киіз, киіз аяқ киім, т.б. жасауғ а пайдаланылады.

Жү ннің барлық тү рінің сапасы малдың тұ қ ымына, оны дұ рыс азық тандыруғ а, бағ ып-кү туге байланысты. Ешкі Жү ні қ ылшық ты, тү біт аралас болады. Ангор, т.б. ешкі тұ қ ымының Жү ні биязылау келеді. Тү йе Жү ні берік, сапасы жақ сы болады. Одан жү н мата, сырт киім, ә р тү рлі бұ йымдар жасалады. Сиыр, жылқ ы Жү ндерінен киіз, қ оян Жү нінен жең іл киім жасайды. Ит Жү ні емдік мақ сатта қ олданылады