Білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалау механизмі

1 Ә рбір пә н бойынша білім алушылардың оқ у жетістіктерін бағ алауда оқ у іс-ә рекетінің белгілі бір дең гейіне сә йкес белгіленген ауқ ымда бағ а қ ойылады.

2 Нақ ты оқ у пә нін оқ ыту ерекшелегіне сә йкес білім алушылардың оқ у-танымдық іс-ә рекеттерінің нә тижесін бағ алау ү шін бақ ылаудың ауызша, жазбаша дә стү рлі тү рлері мен формалары, сондай-ақ тестілер жә не тағ ы басқ а бақ ылаудың интерактивті тү рлері қ олданылуы мү мкін.

Ә рбір білім саласы бойынша немесе жеке пә н бойынша оқ ыту нә тижелерінің нақ ты кө рсеткіштері (критерийлері) жасалады.

3 Сабақ сайын білім алушыларды оқ ыту нә тижелерін бағ алау оқ у іс-ә рекетінің дең гейіне сә йкес белгіленген бағ а ауқ ымы аясында бір сабақ аумағ ында жинақ талғ ан балдардың орташа арифметикалық мә нін анық тау арқ ылы жү зеге асырылады. Орташа арифметикалық мә нді анық тау ү шін оқ у іс-ә рекеті дең гейлеріне (репродуктивті, продуктивті) сә йкес ә ртү рлі тапсырмаларды орындағ анда оқ ушының алғ ан балдары пайдаланылады.

4 Кезендік бағ алау қ андайда бір бө лімді оқ ып ү йренгеннен кейін, сондай-ақ жартыжылдық тың жә не оқ у жылының соң ында бақ ылау жұ мыстарын ө ткізу арқ ылы жү зеге асады.

5 Білім алушылардың оқ у жетістіктерін тақ ырыптық, жалпы, қ орытынды бақ ылауда бағ алау ү шін мұ ғ алім олардың оқ у іс-ә рекеттерінің барлық дең гейлерін (репродуктивті, продуктивті, шығ армашылық) ескереді.

6 Тоқ сандық бағ а тақ ырыптық бақ ылау («қ иық тар», бақ ылаулар немесе сарамандық жұ мыстар) балдарының жә не оқ ушының тоқ сан ішінде ағ ымдағ ы ә р сабақ та бағ алауда жинағ ан барлық балдарының орташа арифметикалық мә ндерінің қ осындысы ретінде есептеледі.

7 Оқ у жылы ү шін пә н бойынша балмен қ ойылғ ан бағ а дә л жоғ арыда кө рсетілгендей: білім алушылардың ә р тоқ сандағ ы оқ ыту нә тижелері бойынша алғ ан орташа балдарының жә не ә рбір шығ армашылық тапсырмаларды (жобалау жұ мыстары немесе шығ армашылық сипаттағ ы есептер) орындағ аны ү шін алғ ан балдарының қ осу арқ ылы анық талады.

8 Білім алушылардың оқ у жетістіктерін бағ алау мониторингі білім беруден кү тілетін нә тижелерге қ атысты ә рбір екіжылдық оқ ыту циклдары (2, 4, 6, 8, 10, 12 сыныптардан соң) соң ында ө ткізіледі.

9 Білім алушылардың жеке білім жетістіктері қ ұ жаттық тұ рғ ыда рө сімделіп, портфолиода жинақ талады.

10 Негізгі орта білім беру жө ніндегі куә лікте жә не жалпы орта білім туралы аттестатта оқ у пә ні бойынша бағ а сә йкес бағ алау талқ ыламасымен бал тү рінде қ ойылады.

11 Жалпы орта білім туралы аттестатта нақ ты пә н бойынша бағ алардың арифметикалық ортасы болып табылатын қ орытынды бағ а сә йкес талқ ыламасымен қ ойылады.

11 Жоғ ары оқ у орындарына тү суге абитуриенттерді іріктеу байқ ауын ө ткізу кезінде Ұ БТ қ орытынды нә тижелерінен басқ а, жалпы орта білім туралы аттестаттағ ы барлық пә ндерден алғ ан бал тү ріндегі межелік бағ алар, сондай-ақ, портфолиода жинақ талғ ан нә тижелер ескеріледі.

Кілт сө здер: бағ алау, критерий, білім, білік, дағ ды, есепке алу.

10 - тақ ырып. Материалдық база

Дә рістің мақ саты: Дү ниетануды оқ ытудың материалдық базасы ерекшелігімен таныстыру. Студенттерге материалдық база жайында мағ лұ мат беру.

Дә ріске керекті қ ұ ралдар: слайдтар

Дә рістің жоспары:

1. Тірі табиғ ат мү йісінде, мектеп жанындағ ы учаскеде, мектеп бө лмесіндегі тапсырмалар, тә жірибелер, бақ ылаулар жү ргізу.

2. Материалдық базаның маң ызы.

3. Бө лме ө сімдіктері - тірі табиғ ат бұ рышы.

4. Географиялық алаң.

5. Кө рнекіліктерді кешенді тү рде пайдалану мү мкіндіктері.

Дә рістің барысы:

Бастауыш мектепте дү ниетану пә нін оқ ытуды ө з дә режесінде ұ йымдастыру ү шін оның материалдық базасы дұ рыс болу керек. Ә сіресе, қ азіргі танда қ аншама кө рнекіліктер кү нбе-кү н жарық кө ріп жатқ ан жағ дайда пә нге керекті материалдык базаның болмауы мұ ғ алімдердің пә нді оқ ытуғ а дұ рыс кө ң іл бө лмегендігінен болуғ а тиісті. Себебі, ә р мұ ғ алім мектеп басшыларына ө з пә ніне не керегі жайында мә лімдеме жазуғ а тиісті.

Материалдық базағ а тек қ ана кө рнекі қ ұ ралдар емес, мектеп ауласындағ ы ү лескі, географиялық алаң жә не тү рлі керекті материалдарды сақ тайтын орындар да енеді. Сондық тан тө менде материалдық базағ а енетін қ ұ ралдар мен басқ а да керекті жағ дайларғ а тоқ таламыз.

Ең алдымен мұ ғ атімнің сақ тауына қ иындық келтірмейтін заттар бұ л-тү рлі техниқ алық қ ұ ралдар: кинофильм, диофильм, аудиофильм, кадескоп, эпидоскоп, тү сбағ дар, термометр т.б

Тү рлі ү лкенді кішілі сызба таблицалар: жердің планын жә не оның шартты белгілерін кө рсететін сызба; табиғ аттағ ы су айналымының сызбасы; бастауыш сыныптар ғ а арналғ ан географиялық картаның тү рлері, кескін картатар, глобус, географиялық атлас, тү рлі сызбалардың орысша шық кан тү рлері " Адам каң қ асы" (Скелет человека), Бұ лшық еттер" (Мышцы), " Адамның ішкі қ ұ рылысы) (Внутренние орғ аны), " Ас қ орыту мү шелері" (Орғ аны пищеварения), " Ми жә не жү йке" (Мозг и нерв) т.б.

Табиғ и кө рнекіліктер, бұ лардың кө бісін оқ ушылардың кө мегімен мұ ғ алімнің ө зі дайындауына болады: жергілікті жер ө сімдіктерінің жиынтығ ы; жергілікті жер бунакденелілерінің жиынтығ ы; пайдалы қ азбалар герба­рий; шө п ө сімдіктерінің жиынтығ ы; ерте гү лдейтін ө сімдіктер жиынтығ ы; топырақ, тү рлерінің ү лгісі т.б.

Жоғ ары сыныптарғ а арналғ ан ө ндірістік жиынтық тарды (коллекцияларды) пайдалануғ а болады: " Торф", " Мұ най", " Ә ктас", " Таскө мір", " Гранит" т.б. пайдалы қ азбаларғ а арналғ ан дайын жиынтық тар болады.

Бейнелі картиналардың ү лкен кіші тү рлері: жыл мезгілдері бойынша " Қ ыс", " Кө ктем", " Жаз", " Кү з" бұ лардың кө бі орыс тілінде болғ анмен сабақ та пайдалануғ а мол мү мкіндік бар; жабайы андар; жыл қ ұ стары; ү й жануарлары; ү й қ ұ стары т.б ү лкен қ ағ азғ а тү сірілген кө рнекі картиналар. Сол сияқ ты орыс тілінде шығ арылғ ан " Жыра" (Ов­раг), " Тө белер" (Холм), " Дала" (Степ), " Шел" (Пустыня), " Арам шө птер" (Сорные растения), " Бақ ша" (Бахча), " Ағ аштар", " Бұ талар", " Шө п ө сімдіктері". Сонымен қ оса, кез-келген кішкене бейнелі суреттерді (ашық қ аттар, жеке жануарлардың не ө сімдіктердің суреті т.б.) таратып берілетін материалдар ретінде пайдалануғ а болады.

Кейде бір ғ ана жануарлардың тіршілігіне арналғ ан бейнелі картиналар болады: қ асқ ыр бө лтіріктері арасында; тү лкінің тіршілігіне арналғ ан, не кұ стардың т.б. андардың жеке-жеке тіршілік ерекшелігін бейнелейтін картиналар.

Тә жірибе жасауғ а керекті қ ұ ралдар: май шам; тү рлі шыны ыдыстар; темір таба; ыдыстарды орнататын орыдық; топсаяхатқ а шық қ анда керекті материалдар (кү рекше, сантиметрлік ө лшеуіш, тү сбағ дар, жең іл жә не жұ қ а тақ тай, сызғ ыш т.б.).

Ең керекті материалдық база - бұ л мектеп маң ындағ ы ү лескінің болуы. Кез келген мектептің жанынан тә жірибе жасайтын, тү рлі ө сімдіктер отырғ ызатын жерді белгілеп алуғ а болады. Бұ л ү лескіде тек бастауыш сыныптың оқ ушылары ғ ана емес, бү кіл орта мектептің оқ ушылары біріге отырып жұ мыс істесе, сонан тө менгі сынып оқ ушылары ү йренеді. Бірақ бұ л жұ мысқ а бастауыш сынып мұ ғ алімі мен биологиялық пә ндердің мұ ғ алімдері біріге отырып жұ мыс жасауғ а тиісті.

Оқ ушылардың ө здері жасағ ан тү рлі моделдер (Жер бедері, таулар, жыралар, ө зен, кө лдер т.б), муляждар (кө кө ністер, жеміс-жидектер) тұ лыптар, суреттер т.б.

Тірі табиғ ат бұ рышын ұ йымдастыру. Бұ л оқ ушылардың тікелей тә жірибелер мен бақ ылаулар жү ргізуіне қ ажет жағ дай. Кейінгі кездерде бастауыш мектепте тірі табиғ ат бұ рышын жасауды онша тиімді емес деген пікір етек алуда. Бірақ ә р сыныптың терезе алдында міндетті тү рде тү рлі бө лме ө сімдіктері болатыны сө зсіз. Сонымен қ атар, сыныпта аквариум да ұ стай алады. Тірі табиғ ат бұ рышын ұ йымдастыру арқ ылы мұ ғ алім оқ ушыларғ а жергілікті нысандарды нақ ты бақ ылауғ а жағ дай жасайды. Тірі табиғ ат бұ рышын жасауда бірнеше талаптарды естен шығ армағ ан дұ рыс:

тірі табиғ ат бұ рышына арналғ ан бө лмеге жарық жақ сы тү суі керек. Бұ л жерде тү рлі ө сімдіктерді ө сіруге де жағ дай болуғ а тиісті. Сонымен қ атар мұ нда қ оятын тірі табиғ ат нысандарын таң дау жергілікті жердің жағ дайына жә не мектептегі жағ дайғ а байланысты бұ рышқ а қ ойылатын жануарлар мен ө сімдіктер міндетті тү рде жергілікті нысандардан болуғ а тиіс. Сонымен қ атар бастауыш сынып бағ дарламасына лайық ты ма­териалдар қ амтылмақ.

- ә рбір нысан екі-екіден болуғ а тиісті. Бұ л оқ ушылардың ә р тү рдің нақ ты қ асиеттері мен тү сінің тұ рақ тылығ ын аң ғ аруына керек. Бұ рышқ а қ ойылатын материалдар баланың назарын аударатындай, тартымды жә не тү рі-тү сі ашық қ анық бояулы болғ аны жө н. Мә селен, ө сімдіктер болса, кө біне ашық тү сті жә не оқ ушылардың бақ ылауына ың ғ айлы бө лме ө сімдіктері: алоэ, бегония, кактустың тү рлері, традисканция, фиалка, фикус т.б. Сонымен қ атар ө сімдіктер мен жануарларды орналастырғ анда олардың биологиялық ерекшелігіне кө ң іл аударуы керек (кө лең ке сү йгіш. Жарық сү йгіш, суық қ а шыдамды, жылыны ұ нататын т.б.).

Бұ рышка қ ойылатын материалдар, нысандар оқ ушылар ө міріне қ ауып туғ ызбайтын жә не олардың бақ ылау жү ргізуіне ың ғ айлы болуы керек. Мә селен, жануарлардан: бақ а, тасбақ а, кірпі, атаман, сушошкасы, ақ тышқ ан т.б.

- бұ л нысандар сол бұ рышта тіршілік етуге ың ғ айлы, былайша айтқ анда икемделген болуғ а тиісті.

- қ орек таң дамайтын, оларды тамақ тандыру қ иынғ а тү спейтін болуғ а тиісті. Сонымен қ атар мұ ғ алім ү немі бұ рышқ а орналастырғ ан тіршіліктің немен қ оректенетінін іздестіріп, оқ ушылардың да бұ л туралы ә дебиетті оқ ып білуін тапсырып отырады. Сол арқ ылы оқ ушылардың тіршіліктің ерекшелігін білуге қ ызығ ушылық тарын кү шейтеді.

- тірі табиғ ат бұ рышына қ оятын нысандар тұ рақ ты жә не уақ ытша болып екіге бө лінеді. Қ ыстайтын жә не жыл қ ұ стары болса, олар уақ ытша ұ сталады. Ал, бұ лбұ л жә не барлық бө лме ө сімдіктері мен аквариумдағ ы балық тар тұ рақ тыларғ а жатады.

Мұ ғ алім ө зіне керекті (бағ дарлама бойынша) жә не сабақ қ а дайындалуғ а жә рдемі тиетін бү кіл ә дебиеттердің тізімі.

Жоғ ары да кө рсетілген тү рлі кө рнекіліктерді сақ тау ү шін бастауыш сыныптарда " Дү ниетану бө лмесін" ұ йымдастыруғ а болады. Ондай мү мкіндік болмағ ан жағ дайда, мұ ғ алімдер сыныптың ө зінде тү рлі шкафтарды қ ою арқ ы­лы осы материалдарды сақ тап, керек кезінде сабақ қ а пайдаланып отыруына мол мү мкіндік бар. Сынып қ абырғ асында алмалы-салматы суреттер ілетін тақ та орнатқ ан жө н. Бұ ғ ан жыл мезгілдерінің ө згерісіне, ө сімдіктер мен жа­нуарлар тіршілігіндегі ө згерістерге байланысты картиналарды іліп жә не ө з жерінің, сол мектеп орналасқ ан жердің табиғ атына байланысты материалдарды орналастырып ө згертіп отыруғ а болады.

Тірі табиғ ат бұ рышының білімдік жағ ымен қ атар тә рбиелік мә ні жоғ ары. Оқ ушылар бұ ларды кү ту арқ ылы ең бекке, тә ртіпке, ұ йымшылдық қ а ү йреніп кана қ оймай, эстетикалық талғ амы артады, оларды таза ұ стап, қ амқ орлық ету барысында экологиялық тә рбие де жү зеге асады.

Кілт сө здер: Тірі табиғ ат мү йісі, мектеп жанындағ ы учаскі, мектеп бө лмесі, тә жірибе, бақ ылау, материалдық база, бө лме ө сімдіктері, тірі табиғ ат бұ рышы, географиялық алаң, кө рнекілік кешен.