Мағжанның күрескерлігі – тегінен және ұлтшылдығынан

1. Мағ жан ө з қ атарларының алды ә рісол замандағ ы ең оқ ығ ан, кө зі ашық ақ ынболғ ан. Ол Ресей, Еуропа поэзиясымен танысболғ андық тан, қ азақ ө лең іне тү рлік жағ ынанжаң алық тар енгізді. Мағ жан атақ ты АлександрБлокты оқ у арқ ылы орыс поэзиясындағ ысимволизмді ү йренген. Сол арқ ылы қ азақ тың дә стү рлі 11 буынды ө лең іне символикалық дә стү рлерді алып келген. Мағ жан – поэзияғ а тү рлік жаң алық пен біргемазмұ ндық жә не ішкі ырғ ақ жағ ынан тосын мінезбен келген ақ ын. Оның ө лең дерінде Блок поэзиясының элементтері – тұ мандылық, астарлылық кө п. Сондық тан Мағ жанды бір-ақ рет оқ ып қ оюғ а болмайды. Оғ ан қ айтыпоралып отыру керек. Ө йткені Мағ жан поэзиясындағ ы кө пқ ырлылық онық арапайым оқ ырманғ а тұ манды етіп кө рсетеді. Ахмет Байтұ рсыновтың кезінде «Абай ө лең дерін тү сінбейміз» деген оқ ырмандар болғ ан. Неге? Себебі ол кезде оқ ырман дең гейі Абай, Мағ жан поэзиясының дең гейінежете қ оймағ ан еді. Ауыз ә дебиетімен ауызданып ө скен халық, ұ лт ү шінАбай мен Мағ жан ө лең дері кү ң гірт, тү сініксіз кө рінген. Менің қ абылдауымда, Мағ жан – ең алдымен символист ақ ын. Бірақ онық арапайым оқ ырман тү сіне бермейді. Осы тұ рғ ыдан алғ анда, Мағ жан –ө те кү рделі ақ ын. Ол – Еуропа, орыс поэзиясынан бойына сің іргендә стү рлерді қ азақ ыландырып, қ азақ қ а беруші жаң ашыл ақ ын. Мұ қ ағ алитілімен айтсақ, Мағ жан – «кү пі киген Еуропа поэзиясын шекпен жауыпқ азақ қ а берген» ақ ын.

2.Жалпы, Мағ жанның сыршылдығ ы мен эстеттігі – оның жанына тә нақ ындық қ асиеті. Мағ жан сол қ асиетін Еуропа жә не орыс поэзиясынбойына сің іру арқ ылы дамытқ ан. Ал кү рескерлігі – оның тегінен жә неұ лтшылдығ ынан. Осыны айыра білуіміз керек. Мен А.Блок туралызерттеулерді кө п оқ ыдым. Оларда ақ ын поэзиясындағ ы тұ мандылық, символизм жіліктеліп берілген. Ал Мағ жан ө лең дерінің ерекшеліктерінжіліктеп берген бірде-бір мақ аланы ә лі кү нге дейін оқ ығ ан емеспін.Жіліктеп беруге тырысқ ан бір-ақ адам бар. Ол – Жү сіпбек Аймауытов.Аймауытов Мағ жан поэзиясы туралы сұ мдық жазғ ан. Ө з басым Мағ жаншығ армашылығ ына талдау жасағ ан кейінгі сыншылардың бірде-біріАймауытовтан аса алды дей алмаймын. Ө йткені бізде «Мағ жан – эстет, сыршыл, кү рескер ақ ын» деген сө здер жалаң, атү сті айтылады. Терең талданбайды. Астарына ү ң ілу жоқ. Сол себепті Мағ жан поэзиясызерттеліп болды, зерттеліп бітеді дегенге сенбеймін. Бір жағ ынан, ақ ынның ұ лылығ ы да, классиктігі де – сонда. Ө мірі шешілмейтін жұ мбақ болып қ алуы...

Марфуғ а АЙТҚ ОЖИНА,

ақ ын: