Аймақтық экономикалық зерттеулердің отандық мектебі

Аймақ тық экономиканы зерттеу жү ргізген отандық ғ алымдардан э.ғ.д., проф. Кенжегузин, проф. М.Г.Исаева, Нұ рланова Н.К., Бірімбетова Н.Ж., Закумбаев А.К, Милкин А.В. жә не Сембаев Е.Н. атап ө туге болады. Профессор Кенжегузин мен Исаева экономиканы реформалаудағ ы аймақ тық ерекшеліктерді зерттеп, елдегі аймақ тарғ а тоқ талып, тү рлі кө рсеткіштер бойынша талдау жасады. Қ азақ станның аймақ тарының экономикалық потенциалы, ЖІӨ бойынша топтарғ а бө ліп қ арастырды.

Қ азақ стан облыстарының ауыл шаруашылық ө німдерін ө ндірудегі кө лемнің ө су темпі бойынша топтастыру жү ргізді.

Аймақ ты мемл. басқ арудың негізгі мақ саты - аймақ тардағ ытұ рғ ындардың жағ дайының тең дігі, ресурс-ө ндірістік потенциал қ олдану жә не ең бекті рацоналды бө лу мен территориялық ө зін-ө зі басқ аруды дамыту болып табылады. Бұ л мақ сатқ а жету ү шін ү ш этап белгіленген.

Бірінші этап. 1998-2000 жж. Экономикалық ө сім ү шін жағ дай жасау жә не аймақ тық саясатты жү ргізу;

Екінші этап. 2001-2010 жж.Аймақ ты дамытудағ ы жалпы елдің экономикалық дамуының стратегиялық маң ызы бар алдың ғ ы міндеттерді орындау;

Ү шінші этап. 2011-2030жж. Аймақ тық саясаттың басты міндеттерін шешу кезең і.

Бірінші этапта аймақ тардың саяси, экономикалық, экологиялық жә не қ ұ қ ық тық мінездегі шаралар жиынын жасау, соғ ан сә йкес аймақ тардың шаруашылық еркіндігін қ амтамасыз ету; териториялардың басымшылық тарын негіздеу; экономикалық белсенділікті ынталандыруды қ ажет ететін, мемлекеттік қ олдау кө ретін кейбір аумақ тардың ү йлесуі.

Екінші этапта аймақ тық жә не жалпымемлекеттік нарық тық тауарлырды дамыту жә не кү шейту; кризистік жағ дайдан шығ ару ү шін шағ ын жә не орта қ алаларғ а қ олдау кө рсету; арта қ алғ ан ауылдарды қ айта жасау ү шін материалдық негіз жасау.

Ү шінші этапта экономиканың аймақ тық кең істік қ ұ рылымын қ алыптастыру, салааралық жә не ішкісалалық аймақ тық шаруашылық тың диспропорциясын жасау; ө ндірістік кешеннің ресурсты-толық тай баланстау, экологиялық -экономикалық тең дік, ә леуметтік-экономикалық, ғ ылыми-техникалық жә не территорияның табиғ и ресурстарының тиімділігін қ арастыру; депресивті аймақ тарды басқ а дамығ ан аймақ тармен тең естіру.

Қ ағ идалары:

Орталық сыздандыру қ ағ идасы - шешім қ абылдау басқ арудың орт органдарынан нарық агенттеріне беріледі, бұ л қ ағ ида негізінде аймақ тық басқ арудағ ы монополияны шектеуге, сонымен қ атар, аймақ тағ ы шаруаш субъкет-е эконом. еркіндікті қ амтамасыз етеді, билікті жоғ арыдан тө мен қ арай бө лу қ ызметі жү зеге асады.

Серіктістік қ ағ идасы - бұ л кү шті қ атты иерархиялық басқ аруды тө мендетіп, серіктестіктің заң ды тең тұ рғ ыда жұ зеге асыруды қ амтамасыз етеді.

Субсидиарлық қ ағ идасы – қ аржы ресурстарын алдын ала белгіленген мақ саттар ү шін бө лінуі. Он реализуется в региональном менеджменте через формирование механизмов перераспределения финансовых ресурсов в целях обеспечения минимальных государственных социальных стандартов для всего населения региона, а также минимальной бюджетной обеспеченности.

Мобильділік жә не бейімділік қ ағ идасы - сыртқ ы ортаның ө згеруіне аймақ тық басқ арудың тез жауап қ атуы. Нарық тық жағ дайлардың тез ө згеруіне басқ ару субьектілерінің тез бейімделуі.

Ызметі

Мақ сатты тұ жырымдау - аймақ тың ә леум- экономикалық дамуын ғ ылыми болжау жә не аймақ тық мақ саттық бағ дарламаларды ә зірлеу.

Реттеу - аймақ тық экономиканының даму бағ ыттарын, аймақ тағ ы орын алып жатқ ан жағ дайларды тұ рақ ты ү здіксіз тү рде мемлекет тарапынан реттеп отыру.

Ынталаныру - ынталандыру дегеніміз- кә сіпорынның, ұ йымның, кез- келген меншік тү рі қ ызметінің белсенді қ озғ аушы кү ші. Ынт функция басқ ару субъектісіне аймақ тың, жергілікті білім жү йесінің, кә сіпор-ң жә не ұ йымның, ә леум. топтардың мү дделерін жү зеге асыруғ а кү шті қ ұ рал болып табылады яғ ни жағ дай жасайды.

2. Мемлекеттік аймақ тық басқ ару: тү сінігі, мақ саты, міндеттері.

Міндеттері:

1. Аймақ халқ ының ө мір сү ру жағ дайларын жасау, ө мір сү ру сапасы мен дегейін кө теру.

2. Аймақ шаруашылығ ының ә леуметтік экономикалық дамуы, аймақ тық дамуды болжау, бағ дарлау жә не талдау.

3. Аймақ тық эконом базасын қ алыптастыру ү шін, қ аржылық ағ ымдарды оң тайландыру

4. Аймақ тың экологиялық қ аупсіздігін қ амтамасыз ету, қ оршағ ан ортаны қ орғ ау.

5. Нарық тық инфраструктураны қ алыптастыру жә не дамыту, аймақ тағ ы ғ ылыми- техникалық, инвестициялық, қ ұ рылымдық саясатты қ алыптастыру жә не жү зеге асыру.

• аймақ тар арасындағ ы экономикалық, ә леуметтік жә не ғ ылыми-техникалық даму кө рсеткіштері бойынша айырмашылық тарды тең естіру;
• экономиканың оң тайлы территориялық жә не салалық қ ұ рылымдарын қ алыптастыру;
• нарық жағ дайында тапшылық сыз, балансталғ ан аймақ тық шаруашылық ты қ ұ ру;
• аймақ тардың табиғ и, материалдық жә не ең бек ресурстарын толық жә не тиімді пайдалану;
• мелекеттік қ ұ рылымдық саясатқ а сә йкес ө ндірісті жә не салаларды дамыту;
• қ оршағ ан ортаны қ орғ ау;
• соң ғ ы табиғ и апаттар мен техногенді ахаулардың алдын алу;
• басқ ару органдары мен шаруашылық жү ргізуші субъектілерді ақ параттық инфрақ ұ рылыммен қ амтамасыз ету;
• аймақ тардың рухани дамуын, олардың тарихи мұ раларын сақ тау жә не мә дени ә леуетін кү шейту, қ оғ амдық -саяси жә не қ ұ қ ық тық жағ дайды тұ рақ тандыру.