Тиристорлар (динисторлар мен тринисторлар)

Тиристор - екі тұ рақ ты кү йі бар жә не ү ш тізбектей жалғ анғ ан р-п ө тпелерден тұ ратын жартылай ө ткізгіш аспап.

Тиристорды басқ арылмайтын (динисторлар) жә не басқ арылмалы (тринисторлар) деп бө леді.

9.18-сурет

Динистор.Динистордың (диодты тиристордың) екі шығ ысы - анодты (A) жә не катодты (Кат) болады. Динистордың кемшілігіне қ осылу кернеуін тө мендетуге болмайтындығ ы жатады.

Тринистор. Триодты тиристордың (тринистордың) анодты жә не катодты шық паларынан басқ а, тағ ы да басқ арушы электроды (БЭ) болады. БЭ р -аймақ тың жақ ын орналасқ ан катодына, не n -аймақ тың жақ ын орналасқ ан анодына жалғ анады. Осығ ан сә йкес тиристормен катодты басқ ару жә не анодты басқ ару деп екіге бө леді. Біріншісі жалғ ану кең ірек тарағ ан.

Тиристорды катодты басқ арудың қ ұ рылымы, оның шартты белгіленуі жә не ВАС-ы 9.21-суретте келтірілген.

9.21-сурет.

Басқ ару кернеуі ө згергенде тиристордың қ осылу кернеуі де ө згереді. Триодты тиристордың жабылуы ү шін тоқ ты нольге дейін тө мендету керек. Тринистордың вольт-амперлік сипаттамасы Тринистордың ажыратылу тә сілдері динистордағ ы сияқ ты болады.

54. Тү зеткіш дегеніміз не? Тү зету схемасында қ андай элементтер қ олданылады?

Тү зеткіштер. Айнымалы токтың тү зетілуі

Жартылай ө ткізгішті диодтар тү зету ү шін қ олданылады.

Тү зету ү шін арнайы шығ арылғ ан жартылай ө ткізгішті диод вентиль деп аталады.

Тү зету - бұ л айнымалы тоқ тың тұ рақ ты тоқ қ а тү рлену ү рдісі.

Тү зетудің қ ұ рылымдық схемасы трансформатордан 1; бір немесе бірнеше электрлік вентильдерден 2; фильтрден 3; кейбір кездерде тұ рақ тандырғ ыштан 4; жү ктемелерден 5 тұ рады (9.5-сурет).

Трансформатор қ оректендіруші айнымалы кернеуді, қ ажетті тұ рақ ты тоқ ты алу ү шін тү рлендіреді.

Вентиль - бұ л электр тоғ ын тек қ ана бір бағ ытқ а ө ткізетін аспаптар. Олар тү зеткіштің негізгі элементері болып саналады. Сү згі (фильтр) тегістейді, яғ ни тү зетілген тоқ тың айнымалы қ ұ рамын азайтады.

Кейбір тү зеткіштердің қ ұ рамында кернеу тұ рақ тандырғ ышы болады, ол қ оректендіруші кернеу тербелгенде немесе жү ктеме ө згергенде тү зетілген кернеуді бір қ алыпта ұ стап тұ ру ү шін қ олданылады. Тү зеткішті қ олданымдық қ асиетін сипаттайтын, негізгі шамаларғ а:

- тү зетілген тоқ тың I_d жә не U_d кернеудің - орташа мә ндері;

- толық су коффициенті K п - тү зетілген кернеудің айнымалы қ ұ раушысының U _max амплитудасының тү зетілген U_d кернеудің орташа мә ніне қ атынасымен анық талады:

- шық пасындағ ы кернеу, кірмесіндегі кернеуі ө згеріссіз болғ ан кездегі жү ктеме тоғ ынан тә уеділігімен анық талатын, тү зеткіштің сыртқ ы сипаттамасы.

Сыртқ ы сипаттаманың тү рі тү зеткіштің элементтерінің ішкі кернеуінің тү суіне қ алай тә уелді болса, сү згінің тү ріне де сондай тә уелді болады.

мұ ндағ ы R - трансформатордың орамасының, вентильдің, сү згінің активті кедергісі; U₂ - трансформатордың екінші реттік орамасындағ ы кернеу.

Тү зеткіштің кө пір тә різді схемасының жұ мыс жасау принципін қ арастырамыз (9.6-сурет).

Кө пір тә різді схеманың негізгі артық шылығ ына тұ рақ ты пен айнымалы тоқ тізбектерін ө зара оқ шауландыру қ ажет болмаса, онда оларды айнымалы тоқ торабына трансформаторсыз-ақ қ осуғ а болатындығ ы болып саналады.

Айнымалы кернеу " a-в" диагоналына беріледі де, ал жү ктеме оның басқ а диагоналына " г-б" қ осылады. Бұ ндай схемада вентильдер тоқ ты жұ бымен ө ткізеді: " а" нү ктесінде оң потенциал болғ анда тізбектеліп қ осылғ ан B₁ жә не B₃ вентильдері ө ткізеді, ал келесі жарты периодта B₂ жә не B₄ вентильдері жұ мыс жасайды.

Тү зеткіштің уақ ыттық диаграммалары 9.7-суретте берілген.

30. Ү ш фазалы симметриялы тізбек " жұ лдызша" жалғ анғ ан кезінде токтардың арасындағ ы жә не кернеулердің арасындағ ы қ атынас қ андай болады?

32. Ү ш фазалы тізбекте тө рт сымды деп жә не ү ш сымды деп қ андай схеманы айтамыз?

Тө рт сымды ү ш фазалы схема

Желілік сымдар деп генератор мен қ абылдағ ыш орамаларының фазаларының бастарын (A_А, B_В, C_С) қ осатын сымды айтады (4-сурет).

Бейтарап (нө лдік) сым (00') деп генератор мен қ абылдағ ыштардың бейтарап нү ктелерін қ осатын сымды айтады.

4-сурет.

Желілік кернеулер деп желілік сымдардың арасындағ ы кернеулерді айтады, яғ ни U_Ж - U_АВ; U_ВС; U_СА. Желілік кернеулер фазалық кернеулер арқ ылы Кирхгофтың екінші заң ы бойынша анық талады:

Фазалық кернеулер деп ә р фазаның бастары мен соң дарының арасындағ ы кернеулерді айтады:

Фазалық тоқ тар деп фазалардан ағ атын тоқ тарды айтады жә не оларды Oм заң ы бойынша анық тайды:

Фазалық кернеулердің шартты оң бағ ыттары ретінде қ абыл- дағ ыштардың фазаларының басынан олардың соң ына қ арай бағ ыттау қ абылданғ ан.

Желілік тоқ тар деп желілік сымдардан ағ атын тоқ тарды айтады:

І_Ж - І_А; І_В; І_С; I_Ж = I_Ф.

Бейтарап сымнан ағ атын тоқ ты Кирхгофтың бірінші заң ы бойынша анық тайды:

I₀ = I_А + I_В + I_С.

Тоқ мен кернеудің арасындағ ы фазалардың ығ ысу бұ рышы жү ктеменің сипатымен анық талады.

Eгep қ абылдағ ыш фазаларының кедергілерінің кешендік мә ндері шамасы мен жү ктемелік сипаты бойынша ө зара тең болса, онда ү ш фазалы тізбекті симметриялық деп атайды:

Z_А = Z_В = Z_С = Z*е^jj,

егер де бұ л шарт орындалмаса, онда жү ктеме симметриялық болмайды, бірақ бұ л кезде қ алыпты болуы мү мкін:

Z_А = Z_В = Z_С = Z,

немесе егер деj_А = j_В = j_С болса, онда біртекті болады.

Ү ш фазалы симметриялық тізбекте желілік жә не фазалық кернеулердің арасындағ ы қ атынас келесі формула бойынша анық талады:

U_Ж = Ö 3*U_Ф,

демек симметриялық жү ктеме болғ анда желілік кернеу фазалық кернеуден Ö 3 есе ү лкен болады.

Векторлық диаграммалары

Симметриялық активті жү ктеме болғ анда: ZА = ZВ = ZС = Z*еj0,	Симметриялық емес жү ктеме болғ анда (C фазасында индуктивті жү ктеме): ZА = ZВ ≠ ZС.	Апаттық режимде: ZА = ∞; ZВ = ZС.

Ү ш фазалы тізбектің қ уаттары келесі формулалар бойынша анық талады:

активті - P = 3Р_Ф= 3U_Ф*І_Ф*cos j;

реактивті - Q = 2Q_Ф = 3U_Ф*І_Ф*sin j;

толық қ уат - S_Ф = U_Ф*І_Ф.

Ү ш сымды ү ш фазалы схема

Бейтарап сымсыз ү ш фазалы тізбек ү ш сымды деп аталады (5-сурет). Бейтарап сым ү зілгенде (Z₀₀' = ∞) кернеудің қ андай да бір ығ ысуы болады.

5-сурет.

Кернеудің ығ ысуы деп генератор мен қ абылдағ ыштардың бейтарап нү ктелері арасындағ ы кернеуді айтады:

Фазалық кернеулер Кирхгофтың екінші заң ы бойынша анық талады:

Фазалық тоқ тар Ом заң ы бойынша анық талады:

24. Фазалық ығ ысу. Тізбектегі энергетикалық ү рдістер. Активті, реактивті жә не толық қ уаттар.

Активті, реактивті жә не толық қ уат. Қ уат коэффициенті

Активті лездік қ уат p_a=U_aI – U_aIcos2 t= UIcos - UIcos cos2 t, яғ ни ол тұ рақ ты қ ұ раушыдан жә не айнымалы қ ұ раушыдан тұ рады . Айнымалы қ ұ раушы екі еселенген жиілікпен ө згеретін, амлитудасы UIcos -ге тең косинусоида болады. Лездік қ уаттың бір период ішіндегі орташа мә ні активті қ уат деп аталады. Ол лездік қ уаттың тұ рақ ты қ ұ раушысына тең: P= UI cos = u_aI= rI².

Индуктивті лездік қ уат: p_L= , сиымдылық лездік қ уат: p_C= . Бұ л қ уаттардың фазалары қ арама-қ арсы. Тізбектің реактивті қ уаты:

p_p= p_L+p_C=(x_L – x_C) I² sin2 t = x_p I² sin2 t = U_p I sin2 t= UI sinφ sin2 t.

Лездік қ уат: p= UIcos - UIcos cos2 t + UIsin sin2 t = UIcos + UIsin(2 t+ - 90^o), яғ ни

24-сурет

ол тұ рақ ты қ ұ раушыдан жә не айнымалы қ ұ раушыдан тұ рады (24-сурет). Айнымалы қ ұ раушының амплитудасы UI тұ рақ ты қ ұ раушыдан артық болғ андық тан лездік қ уат кейбір сә ттерде теріс таң балы болады. Бұ л кезде тізбек қ оректендіргішке энергияны қ айтып береді. Қ айтарылатын энергия тізбектің реактивті бө лігінің энергиясының есебінен жү реді. Айнымалы бө ліктің амплитудасын S деп белгілейміз де, толық қ уат деп атаймыз: S= IU. Ө лшем бірлігі- вольтампер [ВА]. Лездік реактивті қ уаттың амплитудасын (UIsin ) реактивті қ уат Qp= UIsin деп атайды. Ө лшем бірлігі- вольтампер реактивтік [ВАр]. Qp= QL – QC= xLI2 – xCI2= ULI – UC I =Up I.

Кедергілер ү шбұ рышының қ абырғ аларын I² кө бейтсек, онда қ уаттар ү шбұ рышын аламыз. Оның бір катеті активті қ уатқ а P, екінші катеті реактивті қ уатқ а Q_p, ал гипотенузасы толық қ уатқ а S сә йкес келеді. Бұ л ү шбұ рыштан толық қ уат: S= , φ = arctg Q_p/ P, немесе P= Scos , Q_p = Ssin .

Ә р тү рлі электротехникалық қ ондырғ ыларда бір мезгілде электр энергиясының жылулық немесе механикалық энергияғ а айналуының қ айтымсыз процестерімен қ атар қ айтымды процесс- электр энергиясының магнит энергиясына айналуы жү ріп жатады. Активті қ уат пайдалы жылуғ а немесе механикалық жұ мысқ а жұ мсалатын болғ андық тан электр энергиясының бір бө лігі ғ ана жұ мсалады. Реактивті қ уат пайдалы жұ мыс жасамайды.

Активті қ уаттың толық қ уатқ а қ атынасын электротехникада қ уат коэффициенті деп атайды: cos = P/ S.

60.Электрондық фотоэлемент

Электрондық фотоэлементтің I(U_a) вольт-амперлік сипаттамасы (11.8, а-сурет) электровакуумдық диодтың вольт-амперлік сипаттамасына ұ қ сас (қ араң ыз: 11.1, 6-сурет). Ә уелі, анодтық кернеудің аз шамасында, I тогы анодтық кернеумен бірге ө седі. Фотокатодтың белгілі бір жарық тануы кезінде эмиссия электрондары анодқ а жетеді (қ анығ у тогы), одан ә рі анодтық кернеуді кө тергенмен фотоэлементтің тогы іс жү зінде ө згермейді. Қ анығ у тогы тек фотоэлектрондық эмиссиядан тә уелді, демек, тек фотокатодтың жарық тануынан тә уелді болады. Бұ л электрондық фотоэлементтің жақ сы сапалы қ асиеті. Қ анығ у тогының Ф жарық ағ ынынан тә уелділігі электрондық фотоэлементтің жарық тық сипаттамасы -сызық тық (11.8, ә -сурет), бұ л Столетов заң ының салдары болып табылады.

Фотоэлементтің сезімталдығ ы оның қ анығ у тогының ө згерісінің жарық ағ ынының ө згерісіне қ атысы арқ ылы анық талады: S = dI/dФ, бұ л салыстырмалы аз шама (80 мкА/лм). Сезімталдық ты арттыруғ а болады, ол ү шін баллоннан ауаны сорыпалып, оны ө те кү шті сиретілген инертті газбен толтыру керек. Осындай газразрядты фотоэлементтің жұ мысы кезінде эмиссия электрондары газды иондапкатодтан анодқ а қ арай бағ ытталғ ан электрондарағ ынын кү шейтеді. Газбенен толтыру фотоэлементтің сезімталдығ ын шамамен 5 есе арттырады.

Газ разрядты фото элементтердің кемшілігі олардың жарық тық сипаттамасының сызық тық еместігі жә не жұ мыс кезінде қ айсыбір инерциялылығ ы, ал бұ нымен салыстырғ анда электрондық фотоэлементинерциясыз жұ мыс жасайды.

Газбен толтырғ ан кү ннің ө зіндеде, кө пшілік жағ дайда, фотоэлементтің тогыорындаушы механизмдерді іске қ оса алмайды, сондық тан фотоэлементтердің шамды немесе жартылай ө ткізгішті кү шейткіштермен (11.9, а-сурет) біріктірілген жағ дайы жиі қ олданылады. Фотоэлементке жарық тү спеген кезде базаның тізбегінде Е_Бэ.қ.к-інің ә серінен транзистор жабық кү йде болады. Фотоэлемент жарық тандырғ ан мезетте база E_Кэ.қ.к-інің оң полюсімен қ осылады, сондық тан база мен эмиттердің арасындағ ы кернеу оң болып, транзистор ашылады жә не коллектордағ ы ток орындаушы механизм (OM) жұ мысқ а кірісетіндей жағ дайғ а жететіндей болып оседі.

1. Электр тізбектерінің негізгі ұ ғ ымдары. Электр энегия кө зі.

Электр тізбегі туралы ұ ғ ымдар. Электр энергиясын пайдаланып, жұ мыс жасайтын қ ондырғ ыларды электротехникалық қ ондырғ ылар деп атайымз. Электротехниканың қ ондырғ ылардын ішінде жә не оның айналасында болып жатқ ан электрлік жә не магниттік қ ұ рылыстарды зерттеу ү шін жә не есептеу ү шін оларды есептік эквивалент- электр тізбегімен айырбастаймыз. Электр тізбегі деп ө зара бір-бірімен сымдар арқ ылы жалғ асқ ан электр энергия кө здерінің, электр энергиясын тұ тынушылардың жә не бақ ылау, ө лшеу аспаптарының жиынтығ ын айтады.

Электр энергияның кө здерінде энергияның басқ а тү рлері (механикалық, жылу, жарық, химиялық жә не т.б.) электр энергиясына тү рленеді, ал электр энергиясын тұ тынушыларда (қ абылдағ ыштарда), керісінше, электр энергиясы энергияның басқ а тү рлеріне тү рленеді.

Электр энергиясының кө здері – энергияның басқ а тү рлерін (химиялық, механикалық, жылулық жә не т.б.) электр энергиясына тү рлендіретін қ ондырғ ылар.

2. Электр энергиясын тұ тынушылар. Электр тізбектерінің жіктелуі.

Электр тізбегінің жіктелуі. а) токтың тү ріне байланысты: тұ рақ ты ток тізбектері, айнымалы ток тізбектері, бір фазалы, ү ш фазалы жә не кө п фазалы ток тізбектері; ә) тізбектің элементтерінің вольтамперлік сипаттамасына байланысты: сызық ты жә не сызық ты емес электр тізбектері; б)тізбектегі электр энергиясы кө здерінің (қ оректендіргіштердің) санына байланысты: бір қ оректендіргіші бар жә не бірнеше қ оректендіргіші бар электр тізбектері; в) элементтерді ө зара жалғ ау ә дістеріне байланысты: тармақ талмағ ан жә не тармақ талғ ан тізбектер.

Электр энергиясын тұ тынушылар (қ абылдағ ыштар) – электр энергиясын энергияның басқ а тү ріне (химиялық, механикалық, жылулық жә не т.б.) тү рлендіретін қ ондырғ ылар.

3. Электр сұ лбалары. Топологиялық ұ ғ ымдар: тү йін, тармақ, контур

Электр тізбегінің сұ лбасы деп тізбектің элементтерін жә не олардың ө зара жалғ ану ерекшеліктерін шартты тү рде графикалық жолмен бейнелеуді айтады. Эскиздік сұ лбада тізбек элементтері эскиз (сұ лба) тү рінде кө рсетіледі. Бұ л сұ лбаны қ олданғ ан ө те ың ғ айсыз. Принципиалды электрлік сұ лбада тізбектің элементтері ГОСТ бойынша қ абылданғ ан арнаулы шартты белгі арқ ылы кө рсетіледі. Бұ л сұ лба арқ ылы тізбектің элементтерінің атқ аратын қ ызметін, ө зара жалғ ану жолдарын тү сінуге болады, бірақ тізбекті есептеуге мү мкіндік бермейді. Орынбасу сұ лбасында электр қ ондырғ ысында болып жатқ ан электромагниттік қ ұ былыстарды зерттеуге мү мкіндік беретін идеал элементтермен (сыйымдылық элемент, кедергі, индуктивтілік элемент) айырбастаймыз Кедергі электр энергиясының жылу энергиясына айналу қ ұ былысын сипаттайды. Индуктивті элемент электр энергиясының магнит энергиясына айналу қ ұ былысын сипаттайды. Сыйымдылық элемент электр энергиясының электр ө рісінің энергиясына айналу қ ұ былысын сипаттайды.

Электр сұ лбаларының топологиялық элементтері. Тармақ деп элементтері бір-бірімен бірізді жалғ анғ ан, бойымен бір ғ ана тоқ жү ретін тізбек бө лігін айтамыз. Тү йін деп кем дегенде ү ш тармақ тың тү йіскен нү ктесін айтады. Контур деп бірнеше тармақ арқ ылы ө тетін тізбектің тұ йық бө лігін айтады.

6.Э.қ.к. бар тармақ талмағ ан электр тізбегі бө лігі ү шін Ом заң ы

ә)Тармақ талмағ ан тізбекте э.қ.к. кө зі болғ ан жағ дайда: I=(U + E)/R. Ө рнектегі «+» таң басы Е мен I бағ ыттары бағ ыттас болғ анда қ ойылады, ал «-» таң басы Е мен I бағ ыттары қ арама-қ арсы болғ анда қ ойылады.

11.э.қ.к.-тердің бірізді жә не параллель жалғ ануы. Балама генератордың параметрлері

5) Параллель жалғ анғ ан қ оректендіргіштерді бір балама қ оректендіргішпен айырбастау

Параллель жалғ анғ ан қ оректендіргіштерді бір балама қ оректендіргішпен айырбастауғ а (тү рлендіруге) болады (5-сурет).

5-сурет

Кирхгофтың бірінші заң ы бойынша: I=I₁+I₂+I₃+I₄, немесе

(E_б – U_аб)/R_б =(E₁ – U_аб)/R₁+(E₂ – U_аб)/R₂ +(-E₃ – U_аб)/R₃+(E₄ – U_аб)/R₄. Бұ дан

E_б= (E₁G₁+ E₂G₂-E₃G₃+E₄G₄₎/(G₁+G₂+G₃+G₄₎, 1/R_б=1/R₁+1/ R₂+1/ R₃+1/R₄= G₁+G₂+G₃+G₄.

Жалпы жағ дайда У_б= /

12.Электр тізбегінің негізгі принциптері

Электр тізбегінің негізгі принциптері (қ асиеттері). 1)Беттестіру принципі: Егер тізбекте бірнеше электр қ озғ аушы кү штер болса, онда осы тізбектің кез келген тармағ ындағ ы ток осы электр қ озғ аушы кү штердің сол тармақ та ә рқ айсы тудырғ ан токтарының алгебралық қ осындысына тең.

2)Тең геру принципі: Тізбектің тармағ ындағ ы кедергіні сандық мә ні сол кедергі мен токтың кө бейтіндісіне тең, ал бағ ыты токтың бағ ытына қ арама- қ арсы электр қ озғ аушы кү шімен айырбастауғ а болады.

3)Ө заралық принцип: Тізбектің k тармағ ына орналасқ ан э.қ.к. m тармағ ында I_m (I_m=E_к ∙ G_km) тогын тудырса, онда m тармағ ындағ ы э.қ.к. Е_m=E_к k тармағ ында мә ні I_m-ге тең I_k (I_к =E_m ∙ G_mk)тогын тудырады. G_km, G_mk -ө заралық ө ткізгіштіктер.

44. Электр машинасының қ айтымдылығ ы дегенді қ алай тү сінуге болады?

Электр машинасы деп механикалық энергияны электр энергиясына (электр генераторы) немесе электр энергиясын механикалық энергияғ а (электр қ озғ алтқ ышы) ү здіксіз тү рлендіру ү шін, сондай-ақ, бір кернёудегі электр энергияны екінші кернеудегі электр энергиясына тү рлендіруге арналғ ан қ ұ рылғ ыны айтады.

Кез келген электр машинасы қ айтымды болады, яғ ни қ озғ алтқ ыш болып та, генератор болып та жұ мыс жасай алады.

Электр машиналары жү ктелген міндеттері бойынша келесі тү рлерге бө лінеді:

- бір кернеудегі электр энергияны екінші кернеудегі электр энергиясына тү рлендіретін трансформаторлар;

- механикалық энергияны электр энергиясына тү рлендіретін электр машиналы генераторлар;

- электр энергиясын механикалық энергияғ а тү рлендіретін электр қ озғ алтқ ыштары;

- айнымалы тоқ ты тұ рақ ты тоқ қ а немесе керісінше тү рлендіретін, айнымалы жә не тұ рақ ты тоқ кернеуінің шамасын, жиілігін, фазасының санын ө згертетін электр машиналы тү рлендіргіштер;

Электр машиналары тоқ тың тегі бойынша айнымалы жә не тұ рақ ты тоқ машиналары болып бө лінеді.

Айнымалы тоқ машиналары эсер ету принципіне жә не электр магнит жү йелеріне байланысты трансформаторларғ а, асинхронды, синхронды жә не коллекторлы машиналарғ а болінеді.

Электр машиналары қ уатына қ арай микромашиналар, аз, орташа жә не ү лкен қ уатты машиналар болып шартты тү рде бө лінеді.

Электр машиналары айналу жиілігіне қ арай шартты тү рде былай бө лінеді:

- жай жү рісті - айналу жиілігі 300 айн/мин дейін,

- орташа тез жү рісті - 300 - 1500 айн/мин;

- тез жү рісті -1500 - 6000 айн/мин;

- ө те тез жү рісті (шапшаң) - 6000 айн/мин жоғ ары болып.

45. Электр энергиясын механикалық энергияғ а тү рлендіретін қ ұ рылғ ыны қ алай атайды?

Электр машинасы деп механикалық энергияны электр энергиясына (электр генераторы) немесе электр энергиясын механикалық энергияғ а (электр қ озғ алтқ ышы) ү здіксіз тү рлендіру ү шін, сондай-ақ, бір кернёудегі электр энергияны екінші кернеудегі электр энергиясына тү рлендіруге арналғ ан қ ұ рылғ ыны айтады.

Кез келген электр машинасы қ айтымды болады, яғ ни қ озғ алтқ ыш болып та, генератор болып та жұ мыс жасай алады.

Электр машиналары жү ктелген міндеттері бойынша келесі тү рлерге бө лінеді:

- бір кернеудегі электр энергияны екінші кернеудегі электр энергиясына тү рлендіретін трансформаторлар;

- механикалық энергияны электр энергиясына тү рлендіретін электр машиналы генераторлар;

- электр энергиясын механикалық энергияғ а тү рлендіретін электр қ озғ алтқ ыштары;

- айнымалы тоқ ты тұ рақ ты тоқ қ а немесе керісінше тү рлендіретін, айнымалы жә не тұ рақ ты тоқ кернеуінің шамасын, жиілігін, фазасының санын ө згертетін электр машиналы тү рлендіргіштер;

Электр машиналары тоқ тың тегі бойынша айнымалы жә не тұ рақ ты тоқ машиналары болып бө лінеді.

Айнымалы тоқ машиналары эсер ету принципіне жә не электр магнит жү йелеріне байланысты трансформаторларғ а, асинхронды, синхронды жә не коллекторлы машиналарғ а болінеді.

Электр машиналары қ уатына қ арай микромашиналар, аз, орташа жә не ү лкен қ уатты машиналар болып шартты тү рде бө лінеді.

Электр машиналары айналу жиілігіне қ арай шартты тү рде былай бө лінеді:

- жай жү рісті - айналу жиілігі 300 айн/мин дейін,

- орташа тез жү рісті - 300 - 1500 айн/мин;

- тез жү рісті -1500 - 6000 айн/мин;

- ө те тез жү рісті (шапшаң) - 6000 айн/мин жоғ ары болып.

58.Электровакуумдық электрондық қ ұ ралдар туралы тү сініктеме берің із

Фотоэлектрондық электровакуумдық қ ұ ралдарда фотоэлектрондық эмиссия қ ұ былысы қ олданылады. Оның мә ні мынада: денені сә уле шығ ару энергиясының ағ ынымен сә улелендірсе, онда ол сырткы ортағ а электрондарды ө зінен ұ шырып шығ арады. Электровакуумдық фотоэлектрондық қ ұ ралдарда (фотоэлементтерде жә не фотоэлектрондық кө бейткіштерде) осы мақ сатқ а фотокатодтар қ ызмет етеді.