Рылыста қоспалы бетондарды қолданудың бүгінгі жағдайы мен келешегі

Қ азіргі кездегі қ ұ рылыс индустриясының қ арқ ынды тү рде дамуы, бетон технологиясының тиімді жолдарын іздестіруді қ ажет етеді. Бетонның негізгі физика-механикалық қ асиеттері мен сыртқ ы ортаның тү рлі агрессивті факторларына тө зімділігін арттырудың тиімді жолдарының бірі химиялық қ оспалар негізіндегі бетон технологиясын ендіру болып табылады [1].

Қ азіргі кезде бетондар мен қ ұ рылыс ерітінділерін алу ү шін ә сер ету механизмі тү рліше болғ ан химиялық қ оспалар қ олданылады. Химиялық қ оспаларды қ олдану қ ұ рылыс материалдарының маң ызды технологиялық параметрлері мен негізгі қ асиеттерін реттеуге мү мкіндік беретін ә мбебап жә не арзан ә дістеріне жатқ ызуғ а болады. Заттың қ ұ рамына аздағ ан мө лшерде химиялық заттарды ендіре отырып ә сер ету ә дісі металлургия, мұ най ө ң деу салаларында ежелден белгілі [2].

Қ ұ рылыста қ оспалар маң ызды роль атқ арады. Себебі, қ ұ рылыс материалдары, бұ йымдары мен конструкцияларының қ асиеттері тек қ ана оның қ ұ рамына енген тұ тқ ыр зат, ірі жә не майда толтырғ ыштарғ а ғ ана тә уелді болып қ алмастан, сонымен бірге оларды қ алыптастыру жағ дайына да тә уелді болады. Тұ тқ ыр заттың гидратациясы, ұ стасуы мен қ атаю жағ дайларына химиялық қ оспалармен ә сер етуге болады. Қ оспалар гидратация ү рдісін реттеу арқ ылы, бетонның қ атаюы мен ұ стасу мерзімін басқ аруғ а мү мкіндік береді.

Технологиялық классификация, яғ ни олардың ә сер ету механизміне сә йкес барлық химиялық қ оспалар тө мендегідей жіктеледі[3]:

1.Бетон араласпасының реологиялық қ асиетін реттеуші қ оспалар.

Бұ л қ оспалардың ө зін:

а) бетон араласпасының пластификациялық қ абілетін арттырушы (сульфитті-спиртті барда (CСБ), сульфитті-ашытқ ы бражка),

ә) бетон араласпасын сұ йылтатын (тотық тырылғ ан петралатум, асидол т.б.),

в) бетон араласпасын суды ұ стау қ абілетін арттыратын (ТЭЦ кү лі, жанар тауы кү лі, опок, трепель т.б.) қ оспалар деп жіктейді.

2. Қ атаю мен ұ стасу ү рдісін реттеуші қ оспалар. Бұ л қ оспалар ү рдісті жылдамдатушы жә не баяулатушы қ оспалар болып екіге бө лінеді. Ұ стасу ү рдісін жылдамдатушыларғ а сілтілік жер металдарының сульфаты жә не поташ, тө мендетушілерге бор қ ыщқ ылы (бура), мырыш оксиді, САБ жатады.

Бетон араласпасының қ атаюын да тездетуге немесе баяулатуғ а болады. Оның біріншісіне кальций хлориді жә не оның негізіндегі қ оспалар, ал екіншісіне натрий сульфаты жатады.

3.Бетон қ ұ рылымын реттеуші қ оспалар. Бұ л қ оспалардың ө зі бірнеше топқ а бө лінеді:

a) бетон араласпасының қ ұ рамындағ ы судың мө лшерін тө мендетуге мү мкіндік беретін қ оспалар (гидролизденген қ ан, желімді канифоль), пластификторлар.

б) газтү зушілер (алюминий ұ нтағ ы, сутегінің асқ ын тотығ ы, кремнийорганикалық қ осылыстар)

в) ауа жинақ таушы қ оспалар (мылонафт, тотық қ ан петролатум)

г) тығ ыздаушы қ оспалар (сазды топырақ ты цемент, алюминий сульфаты, кальций сульфаты, магний тұ здары).

Негізінен алғ анда бетонның реологиялық қ асиеттерін реттеуші барлық қ оспаларды судың шығ ынын тө мендетететін, соғ ан сә йкес бетонның қ ұ рылымын тығ ыздайтын қ оспа ретінде қ олдануғ а болады.

4. Коррозияның жылдамдығ ын реттеуші қ оспалар. Арматура коррозиясын баяулатушы қ оспа ретінде кө п қ олданылатын химиялық заттар: (ингибиторлар) натрий нитриті, кальций нитрит-нитраты, кальций хроматы, натрий бензоаты.

5.Толық тырғ ыштар.

а) гидравликалық белсенді қ оспалар (диотомит, туф, трепель, домна шлактары)

б) белсенді емес, негізінен микротолық тырғ ыш-сұ йылту қ ызметін атқ аратын қ оспалар (известняк, тау жыныстары, саз, ұ сақ қ ұ м т.б.).

6. Бетонның химиялық тө зімділігін арттыратын қ оспалар.

а) қ ышқ ылғ а тө зімділікті арттыратын (андезит, базальт, диабоз, кварц)

б) бетонның ыстық қ а тө зімділігін арттыратын қ оспалар (известняк, доломит т.б.)

в) бетонның ыстық қ а тө зімділігін арттыратын қ оспалар (андезит, диабоз, хромит, магнезит)

7.Бетонғ а гидрофобтық қ асиет беретін қ оспалар. (битум, асфальтит, органикалық полимерлер, натрий силикаты. т.б.).

8.Арнайы бетондар ү шін қ олданылатын қ оспалар.

а) оғ ан бұ йымның радиациялық тө зімділігін арттыратын кадмий, қ орғ асын жә не басқ а да ауыр металдардың тұ здары;

б) бетонның микроорганизмдерге қ арсы тұ ру қ абілетін арттыратын қ оспалар.

г) аязғ а қ арсы қ олданылатын қ оспалар (кальций хлориді негізіндегі қ оспалар т.б.) жатады.

Сонымен бірге бір тү рлі химиялық заттардың ә р тү рлі концентрацияда қ олдану тү рлі ә сер ету эффектін жә не де ә р тү рлі химиялық заттардың бір тү рлі ә сер ету эффектін кө рсету мү мкіншілігін атап ө ту қ ажет.

Сонымен бірге ғ ылыми тұ рғ ыдан химиялық қ оспаларды жіктеудің ә дістемесі де қ олданылады. Ғ ылыми зерттеу тұ рғ ысынан алғ анда химиялық қ оспалар олардың ә сер ету механизміне қ арай жіктеледі. Ә сер ету механизміне сә йкес қ оспалардың тө рт класы ажыратылады:

1) тұ тқ ыр заттың ерігіштігін арттыратын, бірақ онымен химиялық реакцияғ а тү спейтін қ оспалр;

2) тұ тқ ыр заттармен нашар еритін аз диссоцияланатын қ осылыстар тү зе отырып химиялық ә рекеттесетін қ оспалар;

3) кристалданудын дайын орталық тары;

4) тұ тқ ыр заттардың дә ндерінде адсорбцияланатын қ оспалар.

Химиялық қ оспаларды бетон технологиясында тиімді қ олдану байланыстырғ ыш заттардың шығ ынын тө мендету, су-цемент қ атынасын жақ сарту арқ ылы бетонның физика-механикалық қ асиеттерін жақ сарту, суық климаттық жағ дайларда бетон қ алыптастыру мү мкіншілігін беру, бетонның ә р тү рлі орта жағ дайларына тө зімділігін арттыру, бетонның реологиялық қ асиеттерін жақ сарту арқ ылы тиімділік береді.

Химиялық қ оспалардың ә сері тұ тқ ыр заттардың фазалық қ ұ рамы мен қ асиеттеріне тікелей тә уелді. Сондық тан қ оспаларды қ олдану кезінде тұ тқ ыр заттың қ ұ рамы мен қ асиеттерін ескеру қ ажет[4-8].

Цементті клинкер, шикізаттық қ оспаны кү йдіру нә тижесінде, бірнеше табиғ и минералдар жү йесі тү рінде болады. Белгілі бір табиғ и минералдардан тұ ратын гранитпен салыстыру, полиминералдық жү йе ретінде клинкер туралы жалпы тү сінік бере алады. Бірақ гранитке қ арағ анда клинкердің жекелеген бө ліктерін қ арапайым кө збен ажырату мү мкін емес, ө йткені клинкер ө те майда тү йіршікті кристалдық, сондай-ақ аморфтық фазалардан тұ рады.

1.2-кесте

Портландцемент минералдары гидратацияланғ анда бө лінетін жылу мө лшері

Айтылғ ан мысалдар белгілі бір салада пайдалану ү шін, цементті таң дауды, клинкердің минерологиялық жә не тотық бейнеленген химиялық қ ұ рамымен ү штастыру қ ажет екендігін кө рсетеді. Цементті клинкер минералдарының сумен байланысына қ атысты мә селені қ арауымыздан, қ ұ рылыстың тү рлі саласы ү шін таң дауда, клинкердің минерологиялық қ ұ рамын қ алай ескеру керектігі анағ ұ рлым айқ ындала тү седі.

Клинкерлік минералдардың сумен ә рекеттесуі. Цементті клинкердің минералдары сумен байланысқ а тү скенде гидратты қ ұ рамалар тү зеді. Клинкерлік минералдар азды-кө пті дә режеде суда ериді, ал олардың гидратталу ө німі, кальций гидрототығ ынан басқ асы іс жү зінде ерімейді Ә йтпегенде, қ атқ ан цемент ө зінің беріктігін су ішіп те сақ тай алмас еді.

Судың клинкерлік минералдарғ а ә сері кезінде алынатын гидраттық қ ұ рамалар, олардың гидролизі мен гидратталуы нә тижесінде тү зіледі.

Клинкерде сан жағ ынан кальцийлі силикаттар басым, олар кү шті негіз ә лсіз қ ышқ ылдан тү зілген мұ ндай тұ здар, сулық ерітіндіні гидроксид иондарымен байыта отырып, гидролитті ыдырауғ а қ абілетті.

Иондар арасындағ ы кез-келген алмасу реакциясы сияқ ты, гидролиз де орнына келетін процесс, оның тепе-тең дік жалпы иондық алмасу реакциясының тепе-тең дігіне, ә сер ететін барлық факторларғ а байланысты болады. Бұ йымды жылу-ылғ алды ө ң деуде жү ретін температураның жоғ арылауы кезінде гидролиз дә режесі де ұ лғ аяды.

Гидраттауғ а келсек, ол су молекуласының алынғ ан затпен байланысуына қ арайды. Айта кету керек, гидраттауғ а алынғ ан жинақ ты қ осындылар кешендер кө п жағ дайда ауыспалы қ ұ рамғ а ие болады. Сондық тан да, тө менде қ ұ рамалар формулаларында келтірілген, клинкерлік минералдардан тү зілген су, шамамен алынғ ан, шартты сипатта болады.

Судың ү шкальцийлі силикатқ а ә сері кезінде оның гидролизінің ө німі гидратталады. Онан соң лайлы гидратты кү рделі қ осындыларында кешеннің қ айта топтасуы жү реді де, осының нә тижесінде лайдан қ иындық пен тө ртсулы қ оскальцийлі силикат бө лінеді.

Бұ л келтірілген реакция тендігінен тө ртсулы қ оспалы екі гидросиликатпен қ атар, еркін кальций гидрототығ ы да тү зілетінін кө реміз.

Қ оскальцийлі силикаттың қ ұ рамындағ ы кальций тотығ ы ү шкальцийлі силикаттағ ыдан аз болады, яғ ни оғ ан қ арағ анда негізгілігі тө мен, сондық тан қ оскальцийлі силикаттың гидролизі іс жү зінде ү шкальцийлінің
гидролизіне қ арағ анда кө п мө лшерде гидраттаудың сыртқ ы жағ дайларына,
мә селен, кальций гидрототығ ының лайдағ ы концентрациясына тә уелді. Бетондар мен қ ұ рылыс лайларын дайындаудың қ алыпты температуралық жағ дайында, қ оскальцийлі силикат іс жү зінде гидролиз ө німін тү збейді, бар
болғ аны гидратталады:

Бірақ цемент-қ ұ мды бұ йымдарды автоклавтық ө ндеу кезінде, қ оскальцийлі силикат еркін кальций гидрототығ ын бө ле отырып, гидролизделеді. Соң ғ ысы қ ұ мның қ ұ рамындағ ы кремний қ остотығ ымен кальций гидросиликатын тү зіп ә рекеттеседі.

Ү шкальцийлі алюминатқ а келсек, оның гидратталуының келесі реакциялық тең дігі жалпы қ абылданғ ан:

Ү шкальцийлі алюминат гипс бар жерде сумен тіпті басқ аша ә рекетке тү седі. Бұ л мә селені жан-жақ ты баяндаймыз, ө йткені ол келесі себептерге байланысты манызды. Біріншіден, қ оссулы гипс клинкерді уату кезінде цементтің беку уақ ытын реттеу ү шін енгізілген қ оспа ретінде цементте ә рдайым шағ ын мө лшерде кездеседі. Екіншіден, егер кальций сульфатының сулық ерітіндісі бетонғ а шайып жатқ ан судан енетін болса, бетонның сульфаттық коррозиясы пайда болуы мү мкін.

Ү шкальцийлі алюминаттың суғ а қ арағ анда ү лкен реакциялық қ абілеттілігі нә тижесінде, гипс қ оспасыз цементтің ө те жылдам қ ататындығ ын айтқ ан болатынбыз; тү зілетін алтысулы ү шкальцийлі алюминат цемент қ амырына шамадан тыс ерте қ ұ рылым тү зілісін туғ ызады. Бұ л бетон лайын араластыру, орналастыру жә не тығ ыздау операцияларын қ иындатады, кейде оғ ан мү мкіндік бермейді.

Реакция гипс енгізу арқ ылы баяулатылады:

Келтірілген тең діктен гипстің ү шкальцийлі алюминатпен реакцияғ а тү скенінде, қ ұ рамында судың 31-32 молекуласы бар эттрингит кристализациясынан кальций гидросульфоалюминаты бө лінетінін кө реміз. Бұ л қ ұ рам қ алдық пен ериді. Осылайша, цементті сумен араластырғ аннан кейінгі басқ а кезең ішінде кальций гидроалюминатының байланысуы жү реді. Тек бірнеше сағ аттан соң ғ ана, яғ ни лайдағ ы барлық гипс толық жұ мсалғ ан соң кальций гидроалюминаты тү зіліп, цемент беки бастайды.

Яғ ни, гипс қ оспасы ү шкальцийлі алюминаттың бірқ атар мө лшерінің бастапқ ы кезең де жаң а дайындалғ ан бетон лайындағ ы сумен реакцияғ а тү суіне жол бермей, «Тосқ ауыл қ ою» ү шін қ ызмет етеді.

Атап кө рсетілгендей, ү шкальцийлі алюминаттың сулы ортада, гипс бар жерде ә рекетке тү суін қ арастыруымыздың екінші себебі, цемент тастың аталғ ан сульфаттық коррозияғ а ұ шырау мү мкіндігі болып табылады.

Ө зінің тү зілуі барысында кө п суды қ осып алғ ан кальций гидросульфоалюминаты, бастапқ ы реагенттер мен суғ а қ арағ анда кө п орын алып тұ рады. Егер қ атты гидратталғ ан кешенді тұ з (эттрингит) ә лі де ө зінің иілгіштігін сақ тап қ алғ ан цемент қ амыр ортасында тү зілетін болса, аумағ ының ұ лғ аюы зиянды зардаптарғ а соқ тырмайды. Бірақ бұ л тұ здың тү зілуі агрессивті ортадағ ы сульфат-иондар ә серімен қ атып қ алғ ан цементте, яғ ни қ атқ ан цемент таста жү ретін болса, аумағ ының ұ лғ аюы қ ауіпті, сондық тан бетонның сульфаттық коррозиясы кезінде бетонның бетонсуына, онда жарық шақ тар пайда болуына жә не беріктігін жоғ алтуғ а алып келетін кү шті ішкі қ ысымдар пайда болады[5].

1. Термодинамикалық кө зқ арас негізінде алғ анда минералды тұ тқ ыр заттың гидраттациялануы артық мө лшерде бос энергияғ а ие болғ ан термодинамикалық тұ рақ сыз тұ тқ ыр заттың, бос энергиясы тө мен, термодинамикалық тұ рақ ты гидраттық жаң атү зілімдерге айналу процесі. Сондық тан гидратация ү рдісі ө здігінен жү ретін ү рдіс.

2. Бірақ термодинамикалық кө зқ арас гидратация ү рдісін тү сінуге мү мкіндік бермейді. Оны тү сіну ү шін гидратация ү рдісінің қ андай кезең дерден тұ ратынын жә не ә рбір кезең нің кинетикасын тү сіну қ ажет.

3. Кинетикалық теория тұ рғ ысынан алғ анда гидратация ү рдісі бір бірімен кезекті жү ретін еру жә не гидраттар тү ріндегі соң ғ ы ө лшемдердің тү зілуінен тұ ратын 2 сатыдан тұ рады.

4. Тұ тқ ыр заттың суда еру ү рдісі басқ а суда аз еритін минералды тұ здарғ а ұ қ сас жү реді. Оның еруін тұ тқ ыр заттың дисперстік дә режесімен температураны жоғ арлату арқ ылы арттыруғ а болады.

5. Портландцемент клинкерін қ ұ раушы фазалардың суда диссоциация-лануы:

Бұ ның нә тижесінде метостабильді фаза алынады.

Жалпы бетонның негізгі қ асиеттеріне оның жылжымалылығ ы ерекше ә сер етеді. Бетонның беріктігін жоғ арылату ү шін, бетондағ ы судың мө лшерін азайту қ ажет, ал бетон араласпасының ың ғ айлы қ алыптастыру ү шін оның мө лшерін арттыру қ ажет. Бұ л қ арама-қ айшылық бетон технологиясында шешуді қ ажет ететін ө зекті мә селелердің бірі болып табылады. Бұ л мә селені шешудің тиімді жолдарының бірі пластификациялаушы қ оспаларды қ олдану болып табылады[3]..

Цемент толық гидратацияланғ аннан кейін де байланыстырғ ан суының мө лшері 20% аспайды. Ал бетон араласпасын ың ғ айлы қ алыптастыру ү шін қ ажетті судың мө лшері, қ олданылатын тұ тқ ыр затпен толтырғ ыштың тү ріне байланысты цемент массасының 45-65% қ ұ райды[3]..

Осылайша қ атаю суының тек ¼ бө лігі ғ ана цементпен химиялық байланысқ а тү седі. Судың тағ ы да осынша мө лшері цементпен физикалық байланысқ ан болады (капиллярлық, қ абық шалық), ал қ алғ ан судың 30% тек бетон араласпасының ың ғ айлы қ алыптастыруғ а жұ мсалады. Бұ л қ арама- қ айшылық бетонды қ алыптастыру кезінде оның қ ұ рамына бетон араласпасының жылжымалығ ын арттыратын пластификациялаушы қ оспаларды ендіру арқ ылы шешіледі.

Пластификациялаушы эффектіне байланысты қ оспалар бірнеше топқ а жіктеледі[7]:

1. Суперпластификаторлар (С-8, СМФ сұ йылтқ ыштары, Дофен, 10-03 – суперпластификаторлары, НКНС 40-03 суперпластификаторлары, алипласт, изола ФМ – 86. т.т) сынаудың барлық мерзімінде бетонның беріктігін тө мендетпей, бетон араласпасының жылжымалығ ын П1 ден П5 дейін арттырады. (2-4 см-ден 21-25см дейін)

2.Кү шті пластификациялаушы (Аплассан, Личнопан Б-3, личносульфанат) бетонның беріктігін тө мендетпеген оынң жылжымалығ ын П1 ден П4 дейін арттыратын қ оспалар. (2-4 см-ден 16-20см)

3.Орташа пластификациялаушы (техникалық личносульфанат, С-1 суда етитін препараты, ВРП-1 суда еритін препараты, монолит М-1 т.б.) бетонның беріктігін тө мендетпей оның жылжымалығ ын П1 ден П3 ке-дейін арттыратын қ оспалар (2-4 см-ден 10-15 см).

4. Нашар пластификациялаушы (бейтараптанғ ан қ ара контакт, мылонафт М, синтетикалық пластификациялаушы қ оспа). Бетонның беріктігін тө мендетпей оның жылжымалығ ын П1 ден П2 ге-дейін арттыратын қ оспалар.

Пластификациялаушы қ оспалар бетонның беріктігін тө мендетпей, оның жылжымалылығ ын бірнеше есе арттыру қ абілетіне ие.

Пластификациялаушы эффект цементтегі жаң а тү зілімдер бө лшектерінің гидратты қ абық шасындағ ы судың ө згеруімен анық талады. Қ оспаның қ атты фаза бетінде адсорбциялану нә тижесінде гидратты қ абық шадағ ы судың мө лшері азаяды, ал бос судың мө лшері арта тү седі. Бұ л реологиялық қ асиеттердің жақ саруына алып келеді, бірақ цементтің қ атаюы мен қ ұ рылым тү зілу ү рдісін біраз нашарлатады[3].

Суперпластификаторлар ө зінің табиғ аты бойынша анионбелсенді, қ ұ рамында хлорлы топтары мол калойдты ө лшемдегі органикалық заттар. Сұ йылтқ ыш қ оспалар цемент дә ндерімен жаң а тү зілімдерде адсорбцияланғ ан кү йде суды тебу эффектісін тудырады. Гидраттар мен цемент дә ндері бетіндегі зарядтың сипатымен тізбектің пішіміне негізделген бұ л эффект, бетон жә не ерітінді араласпаларының ұ зақ мерзімді сақ талуын қ амтамасыз етеді. Суперпластификаторлардың мұ ндай механикалық ә сері бетон араласпасының жылжымалығ ын 3-4 есе арттырады. Суперпластификаторлардың ә сері 2-3 сағ атпен шектеледі, бастапқ ы гидратация ү рдісінің баяулауы мен коагуляциялық қ ұ рылымының қ алыптасуынан соң, бетонның қ атаюының жылдамдауы басталады[2-3].

Суперпластификаторларды бетон араласпаларына сулы ерітінді тү рінде жұ мысшы ерітіндіге, цемент массасының 0, 7-1, 5% мө лшерінде ендіреді. Оғ ан қ осымша жоғ ары алюминатты цементтер ү шін суперпластификаторлардың мө лшері кө п болуы тиіс.

Бетон араласпасының уақ ыт ө туімен жыжымалылығ ын тө мендету тиімділігі де цементтің алюминаттылығ ына тә уелді болады.

Суперплпстификаторлар негізінен синтетикалық полимерлік заттар, сондық тан қ ымбат. Бірақ оларды қ олдану цементті 50 кг/м³ ү немдеуге мү мкіндік береді.

Орташа пластификациялаушы қ оспалар негізінен гидрофильді, тізбектерінің қ ұ рамында полярлы топтары кө п органикалық заттар.

Цемент бө лшектеріне адсорбцияланғ ан кезде полярлы топтардың негізгі бө лігі қ атты фазағ а емес, сыртқ а бағ ытталағ ан болады. Мұ ндай адсорбциялану негізінен цемент дә нінің бастапқ ы фазасына ә сер етеді. Тү зілген қ абық ша моно немесе бимолекулярлы болуына қ арамастан, алысқ а ә сер ететін Вандер-вальстік кү штердің ә серінен ө зінің айналасында судың қ алың қ абатын ұ стап тұ ра алады. Соның салдарынан қ атты бө лшектердің арасында ү йкелу коэффициентін тө мендететін гидродинамикалық смазка пайда болады.

Яғ ни 0, 2-0, 25% мө лшерде қ осылғ ан ББЗ цемент дә ндерін адсорбциялық қ абатпен перделеу арқ ылы цементтің гидратациясы мен қ атаюын баяулатады. Егер қ оспаны кө п мө лшерде қ оссақ ортаның тұ тқ ырлығ ы мен гидратты жаң а тү зілімдердегі ББЗ адсорбциялануы артады да олар бетонның қ атаю ү рдісін баяулатады[2-4].

Қ оспалардың цемент клинкерінің жеке минералдарына ә сері ә р тү рлі. Сондық тан оларды қ олданғ анда олардың цементпен жә не дисперсті минералды компонентпермен сә йкестілігін ескеру қ ажет. Гидрофильдік ә сері бар пластификаторлардың адсорбциялануы мына сызбамен жү реді.

С₃А > C₄AF> C₃S> C₂S

Сондық тан бұ л қ оспаларды жоғ ары алюминатты цементтерге қ олданғ ан тиіміді.

4) Гидрофобты заттар болып есептелетін ә лсіз пластификацалаушы қ оспалардың ә сері бетон араласпасына ауа кө піршіктерін ендірумен цемент дә ндерінің айналасында гидрофобты қ абық ша тү зеуге бағ ытталғ ан. Қ оспаның мұ ндай ә сері цемент дә ндерінің сумен шайылуын кү рт тө мендетіп, гидратация реакциясының жә не клинкерлік минералдардың гидролизденуінің жылдамдығ ын баяулатады, соның салдарынан тұ тқ ыр заттың қ амыры бастапқ ы тұ тқ ырлығ ын біршама уақ ытқ а дейін сақ тайды.

Ауа кө піршіктерінің енуінен цемент қ амырының кө лемі ұ лғ аяды да пластификациялық эффект пайда болады.

Бетон қ оспасын араластыру барысында цемент дә ндерінде адсорбцияланғ ан ББЗ қ абық шасы сырылып, гидрация ү рдісі жылдамдайды. Ә лсіз пластификациялаушы қ оспалар, гидрофильдеуші қ оспалар сияқ ты қ ұ рылым тү зілудің бастапқ ы сатысын ұ зартады, бетонның уақ ыт ө туімен пластикалық беріктігінің ө суін баяулатады.

Ә лсіз пластификациялаушы қ оспалар, гидрофильдеуші қ оспалардан ө згеше силикатты минералдарғ а жақ сы адсорбцияланады[1].

С₃S > C₂S > C₄AF > C₃A

Пластификаторларды бетондармен қ ұ рылыс ерітінділерінде қ олданғ ан кезде, портландцементтің клинкерлік минералдарында С₃S мө лшері 40 % аз, ал C₃A мө лшері 10 % жоғ ары болса, оларды қ олдану тиімсіз екендігін ескеру қ ажет.

Осылайша ғ ылыми-техникалық ә дебиеттерді талдау пластификациялаушы қ оспаларды қ олдану тек бетон араласпасының реологиялық қ асиеттері мен дайын бетонның негізгі сипаттамаларын жақ сартып қ ана қ оймастан, бетон технологиясын жетілдіруге жә не экономикалық тиімділікке қ ол жеткізуге мү мкіндік беретіндігін кө рсетті. Бірақ химиялық қ оспалардың ә сері тек жалпылама тү рде келтірілген. Ал ә рбір аймақ ү шін жергілікті шикізаттар негізіндегі бетон араласпаларына қ оспалардың ә серін зерттеу ө зекті мә селе болып қ алуда. Сондық тан біз бұ л дипломдық жұ мыста жергілікті шикізаттар негізінде ө ндірілген бетон араласпалары мен дайын бетонның негізгі сипаттамаларына пластификациялаушы қ оспалардың ә серін зерттедік.