![]() Главная страница Случайная страница КАТЕГОРИИ: АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника |
Моторлы алалиясы бар балаларды оқыту процесінде ойынның рөлі
Алалиясы бар балаларды сауат ашуғ а ерте жастан, ү йретеді, себебі ол оның сө йлеу мү мкіндіктерін кең ейтеді. Оқ ылғ ан немесе жазылғ ан материал есінде тез сақ талып тез бекітіледі жә не сө йлеу ә рекетінің қ алыптасуын қ амтамасыз етеді. Сауат ашу балағ а сө здермен фразалардың қ ұ рылымын мең геруге кө мектеседі, оқ у мен жазу арқ ылы ол ө зінің сө йлеу тілін қ адағ алап тү зете алады. Мұ ндай балалармен сауат ашу кезең і ұ зақ қ а созылып арнайы тә сілдерді қ олдануды талап етеді. Жазбаша сө йлеу тілін мең гергенде екінші реттегі дисграфиямен дислексия анық талады. Мектеп жасындағ ы алалиясы бар балаларғ а оқ ытуды ерекше ұ йымдастыру қ ажет. Ол сө йлеу тіліның ауыр бұ зылыстары бар балаларғ а арналғ ан мектеп жағ дайында іске асырылады. Ана тілін оқ ыту арнайы бағ дарлама бойынша жү ргізіледі. Арнайы мектепте балалар оқ ытумен тә рбиелеумен қ амтамасыз етіледі, алайда сө йлеу тілі дамуының терең зақ ымдануы олардың ауызекі сө з арқ ылы қ атынас жасауын шектеп ғ ылымдар негіздерін мең геруде айтарлық тай кедергі жасайды. Сө йлеу тілі жең іл тү рде дамымағ ан балалар жалпы білім беру мектептерінде оқ ып, логопедиялық пунктте сабақ алғ анғ а мү мкіндіктері бар болғ анымен қ иналады. Логопедиялық сабақ тарда балалардың сө йлеу тілі дамуындағ ы жеткіліксіздіктері толық тырылады, сө йлеу тілінің жалпылама функциясымен қ арым-қ атынас функциясын жетілдіру бағ ытында жұ мыс жү ргізіледі. Кейбір оқ ушыларда оқ у қ иындық тарының жә не оқ удағ ы сә тсіздік жағ дайлары салдарынан оқ уғ а деген кері кө зқ арасы пайда болады, сондық тан логопедиялық сабақ тарда олардың таным белсенділігі мен оқ у ә рекетін дамытуғ а ынталандырылады. Балаларды мектепте оқ уғ а дайындау ү шін арнайы мектепке дейінгі жә не медициналық мекемелер (логопедиялық топтар немесе сө йлеу тілі бұ зылыстары бар балаларғ а арналғ ан балабақ шалар, стационарлар, санаторийлер) ұ йымдастыру қ ажет. Ә рбір мекемеде балалардың сө йлеу тілін қ алыптастыруғ а бағ ытталғ ан медициналық -педагогикалық қ ызметкерлердің бірлескен жұ мысы жү ргізіліп біркелкі сө йлеу тә ртібі қ амтамасыз етеледі. Тә рбиешілер логопедиялық жұ мысқ а дайындық ты жү ргізеді немесе оны бекітеді (тү сініктерді қ алыптастыру, сө з қ орын молайту, сө з орамдарын дамытып анық тау, байланыстырып сө йлеуін дамыту т.б.). Логопедиялық сабақ тарда балалар сө зжасам сө зө згерту модельдерін, сө йлем қ ұ рау мен байланыстырылғ ан мә тінді практикалық тү рде мең гереді. Олардың фонематикалық қ абылдаумен дыбыстық талдауы қ алыптастырылады. Мұ ндай баланың сө йлеу тілін дамытудың тиімді кө зі - олардың қ алыпты, жақ сы сө йлейтін адамдармен қ атынасқ а тү суі болып табылады. Қ атынас сө йлеу тілі дамуы дең гейімен таным белсенділігін белгілейтін сө йлеу тілі дамуының бір ғ ана факторы болып есептелмесе де, аса тиімді мү мкіндіктері мен тұ лғ а ерекшеліктерін ескеріп жұ мыс жеке де жү ргізіледі. Жұ мыстың дифференциалды тә сілдері тү зету ә серін ө те нә тижелі етеді. Балалар сө йлеу дағ дыларын оқ ыту мен тә рбиелеудің жағ дайлары бірдей болғ ан кү нде де біркелкі тү рде мең гермейді. Авторлар алалияны тү зетудің ә ртү рлі мерзімін атайды: біреулері бірнеше ай жеткілікті десе (Либманн, 1924), басқ алары жұ мыс жылдар бойы жү ргізілуі тиіс жә не де болжам айту қ иын дейді (М. В. Богданов-Березовский, 1909). В. К. Орфинская мен Л. В. Мелехованың пікірі бойынша, жұ мыстың басталу мерзімі жә не ұ зақ тығ ы туралы мә селе, сө йлеу тілінің дамымауының сипатына жә не дең гейіне, баланың жеке ерекшеліктеріне қ арай жә не басқ а факторларды ескеріп, ә рбір жағ дайда жеке шешілуі қ ажет. Жұ мысты бастауғ а ең жағ ымды жас, ол 3-4 жас, балада білім алуғ а деген қ ұ штарлығ ы пайда болады, жұ мысқ а қ ажетті белсенділік, саналылық, қ ызығ ушылық, сын кө збен қ араушылық кезі басталады. Алалияда жағ ымды динамика келесі факторлады ескергенде айқ ындалады: сө йлеу тілінің дамымауын ерте анық тау, екінші реттегі ауытқ улардың уақ ытылы алдын алу, қ алыпты онтогенезді ескеру, лексика-грамматикалық жағ ының жетілмеуін ескеріп сө йлеу тілінің барлық компоненттеріне жү йелі тү рде ә сер ету, балаларғ а дифференциалды тү рде қ арау, сө йлеу тілін қ алыптастырумен қ атар сенсорлы-интеллектуальды жә не аффективті- ерік аясына ә сер ету, сө йлеу процестерін, ойлауын жә не таным белсенділігін бірге қ алыптастыру жә не т.б. 51. Алалиясы бар балаларда сө здің буындық қ ұ рамын дамыту (А. К. Маркова бойынша)
|