рсақішілік листериоз

Қ азіргі таң да ә лемде зоонозды инфекциялармен аурушаң дық ү демелі жоғ арылауда, ал бұ рын мұ ндай инфекциялар ө те сирек кездесетін жә не экзотикалық деп есептелетін.Листериоз осындай инфекциялар қ атарына жатады.АҚ Ш, Канада, Ұ лыбритания елдері осы инфекцияның кө п таралғ ан аймақ тарына жатады. ДДҰ TORCH кешеніне (O-OTHER) - сифилис, хламидиоз жә не т.б инфекциялармен бірге листериозды да жатқ ызды.Табиғ и жағ дайда листериозбен жабайы аң дар кө п зақ ымданады, соның ішінде кемірушілер мен қ ұ стар.Тә жірибе жү зінде бұ л ауру ауыл шаруашылығ ы мен ү й жануарларында, ә семдік жә не ү й қ ұ старында кө п кездеседі. Листерияны бө луге қ абілетті жә не оларғ а антидене табатын тә жірибелік зертханалардың аздығ ына байланысты листерия жайында мә ліметтер аз.Адамдардың тө мен аурушаң дығ ына қ арамастан аурулардың ө лім кө рсеткіші жиі тіркеледі.Ауру ауру жануарлармен жә не қ ұ стармен немесе инфицирленген ет тағ амдарын жә не ө сімдік тектес ө німдерді қ олданғ анда жұ ғ ады.Жануарлардың зақ ымданғ ан шығ арылымдары –листерияның қ алыпты ө мір сү ру ортасы болып табылады.Осындай ө німдердің ішіндегі ең қ ауіптісі: піспеген капустадан жасалғ ан салаттар, жұ мсақ ірімшіктер, ет ө німдерінің жартылайфабрикаттары, сонымен бірге қ ұ стардың да.Піспеген ет жә не ет тағ амдарымен зақ ымдану 30-50% қ ұ райды.Мамандығ ы бойынша тірі қ ұ стар жә не жануарлармен қ атынаста болатын адамдарда листериозбен зақ ымдану мү мкіндігі жоғ ары.Асқ азан жолдары- листериоздың адам ағ засына енуінің негізгі жолдарының бірі.Сонымен қ атар листериоз тыныс алу жолдарының шырышты қ абық тарына ауа-тамшылы жолдар арқ ылы, кө з коньюнктивиті жә не тері жамылғ ылары, жыныс жолдарының зақ ымдануы кезінде де енуі мү мкін екенін есте сақ тау қ ажет.Листерия тасымалдаушы инфекция кө зі болып - зә рмен, нә жіспен листерия бө луші, вагинальды жә не басқ а сұ йық тық тармен бө летін науқ ас адам немесе бактериятасымалдаушы да саналады.Симптомсыз тасымалдаушылар немесе жең іл жә не клиникасы анық емес ауру тү рімен ауыратын адамдар ерекше қ ауіпті.Листерияның ұ зақ тұ ратын орны несеп-жыныс жолдарының бө лінділері болып табылады.Инфекцианың берілуі ұ рық тың қ ұ рсақ ішілік кезінде анасынан(плацента арқ ылы) немесе туу кезінде инфицирленуі мү мкін. Ұ рық тың зақ ымдануы жү ктіліктің кез-келген мерзімінде болуы мү мкін.Жиі жү ктіліктің соң ғ ы триместрінде зақ ымданады.Жү ктілік кезінде листериоз симптомсыз немесе тұ мауғ а бейімділік жағ дайда ө туі мү мкін, ол аборттың, мерзімінен ерте босанудың жә не ө лі туылудың себебі болуы мү мкін.Қ ұ рсақ ішілік инфицирлену жетілген балаларда 70 % қ ұ райды, ал жетілмегендерде ә рдайым летальды болады.Мә ліметтерге қ арағ анда АҚ Ш –та перинатальдық кезең де листериозбен ө лім кө рсеткіші 1 ден 7% қ ұ райды.

2006 жылғ ы Алматы қ аласында жү ргізілген бақ ылау нә тижесінде жү кті ә йелдер арасында листериоздың таралу кө рсеткіші жоғ ары жағ дайда.Бақ ылау нә тижесіндегі сандық кө рсеткіштері: 3000 жү кті ә йелде оң нә тиже кө рсеткіші 10-11%, бұ л кө рсеткіш ұ рық тың қ ұ рсақ ішілік дамуына бұ л инфекцияның қ ауіптілігі жоғ ары екенін негіздейді.Туғ андар жә не жаң а туылғ ан нә рестелер туғ аннан кейінгі бірінші екі апта ішінде қ оздырғ ышты бө луі мү мкін.Сондық танда гигиенаның сақ талмауы жә не ауру тасымалдаушыларды дезинфекциялаудың жеткіліксіздігі қ ұ рсақ ішілік листериоз дамуының кө зі болуы мү мкін.Ауру қ оздырғ ышы listeria monocytogenes - спора тү збейтін жә не грам ә дісімен жақ сы боялатын, жің ішке қ озғ алғ ыш таяқ ша. Листерия 4-6º С суда, ө німдерде, тағ амдық заттарда кө бею қ абілетіне ие. Сондық тан листерия ү й тағ амдарын тоң азтқ ышта сақ тағ ан кезде де жинау қ абілетіне ие, мұ ндай жағ дайда басқ а кө птеген бактериялар ө леді жә не кө беюін тоқ татады, сө йтіп листерияның микробтық массасын кө бейтуіне бә секе тудырмайды. Осындай ерекшелігіне байланысты листерияны " тоң азтқ ыш микробы" деп те атайды.Бұ ндай байланыстар тағ амдық ө німдерді тоң азтқ ыштта сақ тағ анменде листериоздың ө ліміне ә сер етпейді, керісінше листериоздың ә рі қ арай кө беюіне септігін тигізеді. Қ ышқ ыл тағ амдар, сү тті жә не етті тағ амдар, микроб ө лтіруге арналғ андар- листерияның кө беюіне кө мектеседі, 6-20 % концентрацияда қ айнатылғ ан тұ здада сақ талады.

Листериоздың қ асиетіне – клиникалық кө рінісінің ә ртү рлілігі, ө ту варианты жә не ауру соң ының ерекшелігі жатады.Инкубациалық кезең і 2-4 аптадан тұ рады.Ауру клиникалық полиморфизмімен сипатталады. Сонымен бірге листериоздың келесі клиникалық формаларын ажыратады: вицералды, безді, жү йкелік жә не аралас.Жаң а туылғ ан нә рестелерде сонымен қ атар септико- гранулематозды листериоз тү рі де ажыратылады.

Ағ ымына байланысты листериоз – аборттық, жедел, жеделдеу жә не созылмалы болып ажыратылады. Листерианың симптомсыз ө тетін тү рін де ажыратады. Мамандар листериоздың " жү ктілер листериозы" жә не " жаң а туылғ андар листериозы " деген формаларын ажыратты.

Жү кті ә йелдер листериоздың кез-келген тү рімен ауруы мү мкін.Кө пшілік ә йелдерде листериозды инфекцияның типтік белгілері болмасада балалары туа пайда болғ ан листериозбен туылғ ан. Кей авторлар жү кті ә йелдерде босануғ а бірнеше апта қ алғ анда бұ лшық еттердегі ауру сезімімен қ алтырау, ірің ді коньюктивитпен, тонзилитпен кө рінетін тү сініксіз қ ызба байқ ағ ан. Басқ а жағ дайларда жү ктілік кезінде жең іл тұ мау тә різді аурулар байқ алғ ан. Ол жү кті ә йелдерде жиі байқ алатын латентті листериоздың асқ ыну белгілері болуы мү мкін.Осылай 137 жү кті ә йелде кө преттік (7-ге дейін) зерттеулерден кейін нә жісте листерия олардың 60-да (44%) табылғ ан. Басқ а зерттеулерде жү ктілердің нә жісінен листерия 12%, ал жаң а туылғ ан нә рестелердің микониынан 0, 7 % жағ дайда анық талғ ан. Демек кез-келген бактерия тасымалдаушылық ұ рық тың қ ұ рсақ ішілік инфицирленуіне алып келмейді. Қ ұ рсақ ішілік инфицирлену симптомсыз инфекция тасымалдаушылық та емес, жү ктілік кезіндегі латентті листериоздың асқ ынуында дамиды деп айтса болады.Бұ л асқ ыну жең іл тұ мау тә різді аурулар ретінде немесе ауыр тү рде ө туі мү мкін.

Листериоз ұ рық ү шін ө те қ ауіпті болып саналады, ол ұ рық тың ө лі туылуына жә не мерзімінен ерте туылуына ә келуі мү мкін екенін есте сақ тауымыз қ ажет. Осындай жағ дайларғ а байланысты листериоз TORCH инфекциялар қ атарына " Other" бө ліміне қ осылды.

Жаң а туылғ андар листериозы- бұ л форманы да септико – грануломатозды деп атайды. Туа пайда болғ ан листериоз –ауыр ағ ымда ө туімен сипатталады жә не балалардың ө ліміне ә келуі мү мкін. Бұ л формасы ө зіндік ерекшелікті септикалық ауру болып саналады. Ұ рық зақ ымданғ ан жағ дайда бала ө лі туылады немесе жетілмей, ө мірінің алғ ашқ ы екі аптасында қ айтыс болады. Егерде жаң а туылғ ан нә ресте туу кезінде зақ ымданса онда туа пайда болғ ан листериоз белгілері 1-2 апта ішінде кө ріне бастайды. Жаң а туылғ ан нә рестелерде листериоз ауыр дә режеде жоғ ары летальдылық та ө теді.Олардағ ы аурудың негізгі симптомдары: қ ызба (38-39º С- тан жоғ ары), ентігу, цианоз, мұ рын бітелуі.Тек жоғ ары тыныс жолдары ғ ана емес ө кпеде зақ ымданады. Листерия бронхопневманияғ а ә келуі мү мкін, сонымен қ атар бронхиалды жолдар бұ зылыстары, ателектаз, ірің ді плеврит дамуы мү м кін.

Аурулардың кө бісінде бауыр ұ лғ айып, сарғ аюлар кө рінеді. Кө кбауыр ұ лғ аюы аз кездеседі.Сарғ аю мен цианозбен қ атар кейбір науқ астарда экзентемалар кө рінеді. Менингиальды симптомдар дамиды, кейде қ ұ рысулар, салданулар, сің ір рефлекстерінің байқ алмауы болады.Экзентемалар шеткі бө ліктерде кө п жиналады. Бастапқ ыда қ ою- қ ызыл дақ тар пайда болады, одан кейін папулағ а, кейбіреулері везикулаларғ а айналады.

Арнайы элемент болып бө ртпелер болып табылады.Мұ ндай жағ дайда ұ сақ гранулемалар ішкі ағ залардың кө бінде кө рінеді.Ағ ымды сепсис летальді процеске ә келеді.Кө п жағ дайда женіл бө ртпелер кө рінбеуі мү мкін, бірақ фарингит, конъюктивит, ренит, іш ө ту байқ алады.

Тест тапсырмалары

1. Мына тө менде кө рсетілген қ ұ рсақ ішілік инфекциялардың қ айсысына менингоэнцефалит, гидроцефалия, кө здің зақ ымдануы, гепатит тә н?

А. герпес

Б. хламидиоз

В. листериоз

Г. токсоплазмоз

Д. цитомегаловирусты инфекция

2. Мына тө менде кө рсетілген қ ұ рсақ ішілік инфекциялардың қ айсысына тері мен шырышты қ абық тардағ ы везикулярлы бө ртпелер, кератит, сарғ аю, гепатит, пневмония, геморрагиялық синдром тә н?

А. герпес

Б. хламидиоз

В. токсоплазмоз

Г. қ ызамық

Д. цитомегаловирусты инфекция

3. Туа біткен цитомегаловирустық инфекцияның арнайы емінде тө менде кө рсетілген препараттардың біреуі қ олданылады:

А. роцефин

Б. видабирин

В. цитотект

Г. реоферон

Д. сумамед

4. Нә рестеде туа біткен хламидиоз.

Осы ауруды емдеу ү шін тө менде кө рсетілген препараттардың қ айсысы тиімді болып табылады?

А. дифлюкан

Б. пенициллин

В. сумамед

Г. преднизолон

Д. виферон

5. Типті ядроішілік қ ұ рылымдары бар гигант клеткаларының тү зілуі («ү кінің кө зі») қ андай қ ұ рсақ ішілік инфекцияғ а тә н?

А. хламидиоз

Б. ЦМВ-инфекция

В. микоплазмалық инфекция

Г. токсоплазмоз

Д. листериоз

6. Туа пайда болғ ан токсоплазмоздың қ ай формасында арнайы ем Қ ОЛДАНЫЛМАЙДЫ?

А. жедел жайылғ ан тү рінде

Б. жедел жергілікті тү рінде

В. токсоплазмозды хориоретиниттің қ алдық кө рінісінде

Г. жедел субклиникалық тү рінде

Д. жеделдеу ағ ымында

7. Тө менде кө рсетілген симптомдардың қ айсысы туа біткен мерезге ТӘ Н ЕМЕС?

А. отит

Б. розеолезды жә не папулезді бө ртпе

В. остеопороз, остеохондрит

Г. ринит

Д. бауыр ұ лғ аюы, сарғ аю

8. Мына симптомдардың қ айсысы нә рестедегі гонобленореяғ а ТӘ Н ЕМЕС?

А. анофтальм

Б. жиі екі жақ ты процесс

В. конъюнктиваның гиперемиясы

Г. кө зден ірің ді бө ліністердің кө п болуы

Д. қ абақ тың ісінуі

9. Тө менде кө рсетілгендердің қ айсысы ұ рық тың қ ұ рсақ ішілік инфицирленуіне ТӘ Н ЕМЕС?

А. ұ рық тың гипоксиясы

Б. қ ұ рсақ ішілік дамудың кідіруі

В. шала туылу

Г. ұ рық маң ы суының кө п болуы

Д. жү ктіліктің мерзімінен асуы

10. Трансплацентарлық инфицирлену кезінде инфекциялық агент ұ рық қ а мына жолмен тү седі:

А. қ ан ағ ысымен

Б. жатыр қ абырғ асынан

В. қ ұ рсақ қ абырғ асынан

Г. жатыр тү тіктерінен

Д. жатыр мойнынан